"Trẻ nhỏ là nhóm dễ tổn thương nhất trước phế cầu khuẩn, đặc biệt khi nhiễm phải các type có độc lực cao", bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Hội Truyền nhiễm TP HCM, nói tại hội thảo khoa học Động học type huyết thanh trong mô hình bệnh phế cầu ở trẻ em do Đại học Y Dược TP HCM phối hợp tổ chức tuần qua.
Theo bác sĩ Khanh, tính xâm lấn và độc lực của phế cầu khuẩn không đồng đều giữa các type huyết thanh, do đó chiến lược phòng ngừa cần bao phủ rộng các type nguy cơ cao. Phế cầu khuẩn hiện là một trong những tác nhân hàng đầu gây tử vong liên quan đến đề kháng kháng sinh (AMR) ở mọi lứa tuổi. Theo nghiên cứu đăng trên The Lancet năm 2019, ước tính khoảng 600.000 ca tử vong liên quan đến phế cầu khuẩn kháng thuốc, trong đó khoảng 125.000 ca tử vong trực tiếp do tác nhân này. Vi khuẩn phế cầu nằm trong top 4 mầm bệnh nguy hiểm nhất, góp phần làm tăng gánh nặng tử vong do AMR toàn cầu.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận mỗi năm có 1,6 triệu người tử vong vì bệnh do phế cầu, trong đó khoảng một triệu ca là trẻ dưới 5 tuổi. Tác nhân này gây nhiều bệnh nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa và các bệnh nhiễm trùng xâm lấn như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết. Việt Nam là một trong 15 quốc gia có tỷ lệ mắc viêm phổi ở trẻ em cao nhất và đây cũng là một trong những căn bệnh đứng hàng đầu về tỷ lệ mắc bệnh, tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.
Hiện có hơn 100 type huyết thanh phế cầu được ghi nhận, trong đó 23 type chiếm 80-90% ca bệnh xâm lấn ở trẻ em, bao gồm các type nguy cơ cao như 1, 3, 5, 6A, 7F, 8, 11A, 12F, 15A, 19A, 19F và 31. Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ nhỏ có nguy cơ cao nhiễm các type phế cầu có độc lực cao. Các bệnh lý nhiễm trùng xâm lấn có thể để lại di chứng nặng về thần kinh, tim mạch và thận, với khoảng 25-50% người sống sót phải đối mặt với di chứng lâu dài.
Bác sĩ khám bệnh cho trẻ tại Bệnh viện Nhiệt đới TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần
Trước tình hình kháng kháng sinh ngày càng nghiêm trọng, các chuyên gia nhấn mạnh phòng ngừa chủ động là biện pháp chiến lược hàng đầu, phù hợp với định hướng của Nghị quyết 72 về chuyển trọng tâm từ chữa bệnh sang phòng bệnh. Chiến lược này bao gồm nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường vệ sinh cá nhân và môi trường sống, đồng thời chủ động phòng ngừa sớm.
GS Javier Díez Domingo, Viện Nghiên cứu Vaccine, Cơ quan Y tế Công cộng Fisabio, Tây Ban Nha, cho rằng sự lưu hành và biến đổi không ngừng của các type huyết thanh phế cầu đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc theo dõi sát sao nhằm kiểm soát dịch bệnh tốt hơn. Ứng dụng các giải pháp phòng ngừa tiên tiến, bao phủ rộng các type nguy cơ cao, là hướng đi cần thiết để giảm nguy cơ mắc bệnh và tử vong, đồng thời bảo vệ sức khỏe trẻ em một cách chủ động và bền vững.
Theo WHO, tiêm chủng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm gánh nặng bệnh tật, không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn tạo "lá chắn miễn dịch" cho cộng đồng. Bên cạnh đó, cần tăng cường vệ sinh cá nhân và môi trường sống, nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh do phế cầu và dấu hiệu cảnh báo sớm để điều trị kịp thời.
Bộ Y tế Việt Nam hiện đã cấp phép lưu hành 5 loại vaccine phòng phế cầu, trong đó 4 loại theo công nghệ cộng hợp giúp tạo trí nhớ miễn dịch, giảm lượng phế cầu lưu trú ở vùng hầu họng, góp phần bảo vệ lâu dài và tăng cường miễn dịch cộng đồng.
Lê Phương
