Quận Baseco, ở trung tâm thủ đô Philippines, hướng ra vịnh Manila, là nơi sinh sống của hơn 64.000 người. Nhà cửa của họ được xây dựng bằng gạch bê tông và gỗ vụn, mái tôn chỉ được lợp bằng tôn chống thấm, khiến chúng dễ bị ngập lụt. Clara, 14 tuổi, sống ở đây, đang mang thai ở tháng thứ 6 và hy vọng sinh con trai. Bà mẹ tuổi teen cho biết trường của cô không có chương trình giáo dục giới tính. Clara tin nếu có thông tin tốt hơn về sức khỏe sinh sản, cô sẽ không mang thai ở độ tuổi còn quá trẻ như vậy.
Câu chuyện của Clara không phải là cá biệt. Nó là tâm điểm của một cuộc đối đầu gay gắt tại Philippines, một quốc gia mà đức tin Công giáo ăn sâu vào mọi mặt đời sống. Cuộc tranh luận này chia rẽ các nhà lập pháp, chuyên gia y tế và các tổ chức tôn giáo về tương lai của giáo dục giới tính, trong bối cảnh số trẻ em gái từ 10 đến 14 tuổi mang thai đang tăng ở mức báo động.
Philippines hiện là một trong những quốc gia có tỷ lệ mang thai ở tuổi vị thành niên cao nhất châu Á. Theo Ủy ban Dân số và Phát triển Philippines, dù tỷ lệ mang thai ở nhóm 15-19 tuổi có giảm nhẹ, con số ở nhóm trẻ em gái từ 14 tuổi trở xuống lại tăng vọt 38% chỉ trong bốn năm, từ hơn 2.400 ca vào năm 2019 lên trên 3.300 ca vào năm 2023.
Tình trạng này nghiêm trọng đến mức các cơ quan chính phủ từ lâu đã gọi đây là "tình trạng khẩn cấp xã hội quốc gia". Tuy nhiên, nỗ lực giải quyết vấn đề vẫn dậm chân tại chỗ. "Dự luật Phòng ngừa mang thai ở tuổi vị thành niên" được đưa ra lần đầu tiên vào năm 2010, nhưng hơn một thập kỷ qua, nó vẫn mắc kẹt trong guồng máy lập pháp. Sự phản kháng quyết liệt từ các nhóm tôn giáo bảo thủ đã khiến dự luật bị sửa đổi vô số lần. Phiên bản mới nhất, dù được đệ trình lại, vẫn đối mặt với một tương lai bất định.
Mục tiêu của dự luật là chuẩn hóa chương trình giáo dục giới tính toàn diện (CSE) trong trường học và nới lỏng các rào cản tiếp cận biện pháp tránh thai. Hiện tại, luật pháp Philippines yêu cầu người dưới 18 tuổi phải có sự đồng ý của cha mẹ để mua hoặc sử dụng các biện pháp tránh thai, một quy định mà nhiều chuyên gia cho là rào cản lớn nhất.
"Dù chúng ta thích hay không, dữ liệu cho thấy rõ ràng rằng thanh thiếu niên vẫn đang có hoạt động tình dục", Thượng nghị sĩ Risa Hontiveros, tác giả chính của dự luật, khẳng định. "Dự luật này là cần thiết để đảm bảo họ có công cụ tự bảo vệ mình".
Tuy nhiên, quan điểm này vấp phải sự chống đối. Tại một quốc gia nơi 80% dân số là người Công giáo, quan hệ tình dục ngoài hôn nhân bị xem là điều cấm kỵ. Phá thai là bất hợp pháp trong mọi trường hợp, kể cả khi bị hãm hiếp hay loạn luân.
Hệ quả của cuộc giằng co này đổ dồn lên vai những đứa trẻ. Tiến sĩ Irene Marie Rubio tại Bệnh viện Tưởng niệm Jose Fabella ở Manila cho biết, hầu hết thanh thiếu niên mà bà tiếp xúc có kiến thức rất hạn chế về sức khỏe sinh sản. "Họ không biết rằng quan hệ tình dục có thể dẫn đến mang thai", bà nói.
Jude, 15 tuổi, là một minh chứng khác. Cô bỏ học khi mang thai 8 tháng và chuyển đến sống cùng bạn trai 21 tuổi. "Chính anh ấy là người đầu tiên dạy em về tình dục", Jude kể. Theo một nghiên cứu do Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tài trợ, chênh lệch 7 tuổi là khoảng cách tuổi trung bình giữa một bà mẹ trẻ và bạn đời của mình ở Philippines.
Clara, 14, đứng trong khu dân cư Baseco, nơi nhiều bé gái cho biết đã phải làm mẹ khi tuổi đời còn rất trẻ. Ảnh: CNN
Tiến sĩ Junice Melgar, giám đốc điều hành tổ chức phi chính phủ Likaan, cảnh báo rằng những cô gái trẻ như Clara và Jude phải đối mặt với rủi ro sức khỏe cực kỳ cao. "Khả năng một bé gái dưới 16 tuổi tử vong khi mang thai cao gấp ba lần so với một phụ nữ trưởng thành", bà Melgar cho biết, trích dẫn dữ liệu từ các nghiên cứu y khoa. "Cơ thể các em chưa sẵn sàng, và tâm lý cũng vậy. Sự kỳ thị của xã hội khiến các em sợ hãi tìm kiếm sự chăm sóc y tế".
Trong khi các nhà lập pháp còn tranh cãi, các tổ chức như Likaan đang cố gắng lấp đầy khoảng trống. Các tình nguyện viên của họ đến từng cộng đồng, dạy thanh thiếu niên về giới tính, hướng dẫn các bậc cha mẹ cách nói chuyện với con cái và phát bao cao su cho nam thanh niên.
Đối với Clara, những nỗ lực đó có thể đã quá muộn. Ba tháng nữa, cô sẽ sinh con. Cô muốn sinh ở bệnh viện, nhưng đến nay chỉ có mẹ ruột ở bên hỗ trợ. Ước mơ trở lại trường học vẫn còn đó, nhưng bị che lấp bởi sự mặc cảm và gánh nặng làm mẹ. "Em chỉ mong một ngày nào đó tốt nghiệp trung học", Clara nói khẽ. "Và hy vọng các con em sẽ có một cơ hội tốt hơn em. Đó là điều ước duy nhất của em".
Bình Minh (Theo CNN)
