Một người mẹ trẻ, trong tâm trạng đầy lo lắng và mệt mỏi, đã chia sẻ câu chuyện của mình trên mạng xã hội: "Chắc trầm cảm mất các mom ơi, bé nhà mình hiện giờ hơn 4 tháng, có ăn thêm sữa ngoài mà ngày nào cũng xì xoẹt đi ngoài nhiều lần. Mình đã cho bé đi khám, uống kháng sinh, men vi sinh, kẽm đủ kiểu rồi mà vẫn không khỏi. Ra viện thì được chẩn đoán nhiễm trùng đường ruột, bất dung nạp lactose. Giờ mình sắp đi làm, mà không biết với tình trạng của con thì uống sữa gì, ăn dặm thế nào. Đau đầu hết sức!".
Đó là một trong rất nhiều lời chia sẻ từ những người mẹ đang nuôi con nhỏ gặp phải tình trạng bất dung nạp lactose, nhưng lại dễ bị hiểu nhầm là "không biết chọn sữa cho con". Không ít người ngoài cuộc cho rằng mẹ thiếu kiến thức, thử sai lung tung, không kiên trì – mà không biết rằng đằng sau mỗi dòng sữa là cả một quá trình vật lộn với y khoa, với cảm xúc, và với những cái lắc đầu vô định từ con trẻ.
Ảnh minh họa
Bất dung nạp lactose – khi cơ thể không xử lý được đường sữa
Lactose là loại đường chính trong sữa, cấu tạo từ hai phân tử glucose và galactose. Để tiêu hóa lactose, cơ thể cần một loại enzyme có tên lactase, sản sinh tại ruột non.
Bất dung nạp lactose (tên Tiếng Anh là lactose intolerance) được định nghĩa là khi người ăn hay uống ở các sản phẩm từ sữa mà không thể tiêu hóa hoàn toàn đường (loại lactose) trong sữa. Hậu quả là họ bị tiêu chảy và đầy hơi sau khi ăn hoặc uống các sản phẩm từ sữa. Tình trạng, còn được gọi là kém hấp thu đường từ sữa, thường vô hại, nhưng các triệu chứng của nó có thể gây cảm giác không thoải mái cho người bệnh.
Nguyên nhân của bất dung nạp lactose
Không dung nạp Lactose xảy ra khi ruột non của người bệnh không sản xuất đủ enzyme (lactase) để tiêu hóa lactose (đường trong sữa).
Thông thường, lactase biến lactose thành hai loại đường đơn giản gồm glucose và galactose, hai loại đường này sẽ được hấp thụ vào máu thông qua niêm mạc ruột.
Nếu thiếu lactase, lactose có trong thức ăn sẽ di chuyển vào đại tràng thay vì được chuyển hóa và hấp thu. Trong đại tràng, vi khuẩn tại đây sẽ tương tác với lactose không tiêu hóa, gây ra các dấu hiệu và triệu chứng không dung nạp lactose.
Ảnh minh họa
Các dạng bất dung nạp lactose
Có ba loại không dung nạp lactose. Các yếu tố khác nhau gây ra sự thiếu hụt enzyme lactase dẫn đến các dạng bất dung nạp lactose khác nhau như sau:
Bẩm sinh (loại này rất hiếm): Trẻ thiếu lactase ngay từ khi sinh ra.
Tạm thời (loại thường gặp): Xảy ra sau tiêu chảy, viêm ruột, nhiễm trùng đường tiêu hóa khiến niêm mạc ruột tổn thương, giảm sản xuất lactase.
Mãn tính: Gặp ở trẻ lớn và người trưởng thành, khi khả năng sản xuất lactase giảm dần theo tuổi.
Triệu chứng bất dung nạp lactose
Biểu hiện của bất dung nạp lactose thường bắt đầu từ 30 phút đến hai giờ sau khi ăn hoặc uống thực phẩm có chứa lactose. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:
Tiêu chảy
Buồn nôn và đôi khi nôn
Đau bụng quặn (abdominal cramps)
Đầy bụng
Có nhiều hơi trong bụng
Phân biệt bất dung nạp lactose với dị ứng đạm sữa bò
Nhiều người hay nhầm giữa bất dung nạp lactose với dị ứng đạm sữa bò thực tế là hai vấn đề hoàn toàn khác:
Bất dung nạp lactose liên quan đến đường sữa (lactose), gây rối loạn tiêu hóa nhưng không liên quan hệ miễn dịch.
Dị ứng đạm sữa bò là phản ứng miễn dịch với protein trong sữa bò (casein, whey...), có thể gây phát ban, nôn, tiêu chảy, nổi mề đay, thậm chí sốc phản vệ.
Ảnh minh họa
Tại sao trẻ bất dung nạp lactose lại kén sữa?
Trẻ bất dung nạp lactose thường gặp khó khăn khi tiêu thụ một số loại sữa thông thường, kể cả sữa mẹ trong một số trường hợp, vì sữa mẹ cũng chứa lactose tự nhiên. Tuy nhiên, sữa mẹ vẫn là lựa chọn tối ưu trong hầu hết các trường hợp, vì nó chứa các dưỡng chất và kháng thể quan trọng giúp tăng cường sức đề kháng cho trẻ. Trong trường hợp bé không thể dung nạp sữa mẹ hoặc mẹ nào không đủ sữa, việc tìm kiếm một loại sữa công thức phù hợp cho con sẽ là một thách thức lớn.
Sữa công thức thông thường thường chứa lactose hoặc đạm sữa bò nên không phù hợp với những trẻ bất dung nạp lactose hoặc dị ứng đạm sữa bò. Các loại sữa chuyên biệt như sữa không chứa lactose (lactose-free) hoặc sữa thủy phân đạm được thiết kế để giảm áp lực lên hệ tiêu hóa của trẻ. Tuy nhiên, không phải trẻ nào cũng hợp tác với các loại sữa này, vì vậy, để lựa chọn được loại sữa phù hợp cho con, mẹ cần tham khải ý kiến của bác sĩ chuyên khoa, thử nghiệm các loại sữa chuyên biệt dưới sự theo dõi chặt chẽ của bố mẹ và bác sĩ...
