"Trang bị máy sốc tim tự động (AED) tại nơi công cộng là rất cần thiết và hoàn toàn khả thi tại Việt Nam", TS.BS Phạm Đăng Hải, Trưởng Khoa Hồi sức Nội khoa và chống độc, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, nói ngày 7/8. Thực tế cho thấy rất nhiều trường hợp ngừng tim đột ngột xảy ra bên ngoài bệnh viện, thường gặp tại nơi làm việc, trường học, khu dân cư... Trong tình huống này, thời gian là yếu tố sống còn. Nếu không được hồi sinh tim phổi và sốc điện kịp thời, nạn nhân có thể tử vong chỉ sau vài phút do não thiếu oxy.
Nguyên nhân hàng đầu của ngừng tim đột ngột là rung thất hoặc nhịp nhanh thất, trong đó sốc điện đúng thời điểm là biện pháp duy nhất để khôi phục nhịp tim hiệu quả, nếu được can thiệp bằng sốc điện trong vòng 3-5 phút đầu, tỷ lệ sống sót có thể lên tới 50-70%.
Nếu chờ xe cấp cứu đến sau 10-15 phút, thì cơ hội sống gần như bằng không, trừ khi có người can thiệp tại chỗ. Một số nghiên cứu cho thấy nạn nhân ngưng tim ngoài bệnh viện có cơ hội sống sót cao gấp 2-3 lần nếu được cấp cứu bằng hồi sức tim phổi (CPR) kèm theo máy sốc tim tự động (AED), so với chỉ hồi sức đơn thuần.
Đại tá, BS.CK2 Nguyễn Văn Tân, Chủ nhiệm Khoa Cấp cứu lưu, Bệnh viện Quân y 175, cũng đồng quan điểm khi cho rằng cấp cứu là cuộc chạy đua với thời gian, đòi hỏi hành động nhanh chóng và chính xác vào "thời điểm vàng". Chậm một nhịp hay sai một thao tác có thể đánh mất cơ hội sống.
Máy AED hiện nay được thiết kế rất thông minh và dễ sử dụng, kể cả với người không có chuyên môn y tế. Máy có thể tự phân tích nhịp tim, hướng dẫn từng bước bằng giọng nói, chỉ sốc khi phát hiện nhịp tim nguy hiểm, nên rất an toàn. Vì vậy, việc đặt máy AED tại các địa điểm công cộng là một chiến lược cứu người hiệu quả, mang tính nhân đạo, hoàn toàn phù hợp với điều kiện thực tiễn nếu có sự chuẩn bị tốt về đào tạo, hướng dẫn và bảo trì.
Máy sốc tim tự động (AED) có thể kịp thời cứu mạng người ngừng tim đột ngột. Ảnh: Lê Phương
Nhiều quốc gia phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Mỹ và các nước châu Âu đã triển khai rất thành công mô hình này. AED được lắp đặt ở các địa điểm tập trung đông người như sân bay, nhà ga, siêu thị, trường học, khu dân cư, trung tâm thể thao và được tích hợp vào hệ thống cấp cứu ngoại viện.
Ngoài ra, nhiều nước còn phát triển các ứng dụng di động để định vị máy AED gần nhất và huy động tình nguyện viên hoặc nhân viên y tế đến hỗ trợ kịp thời. Một yếu tố quan trọng khác góp phần vào thành công là việc đưa kỹ năng sơ cứu và sử dụng máy vào chương trình giáo dục phổ thông. Nhiều nước yêu cầu học sinh từ cấp 2 học kỹ năng này như một phần bắt buộc.
Trả lời VnExpress, ông Tony Coffey, chuyên gia cấp cứu ngoại viện Australia, cho biết nước này đã trang bị máy sốc điện tự động ở nơi công cộng từ hơn 25 năm trước và càng ngày số lượng máy càng tăng, góp phần cứu sống hàng nghìn người khi kết hợp với CPR. Áp dụng đồng thời AED và CPR, cơ hội sống của bệnh nhân tăng cao hơn.
"Việc trang bị máy AED những nơi công cộng là điều cần làm ngay tại Việt Nam, đồng thời phải triển khai chiến lược hướng dẫn người dân về sơ cấp cứu, bởi nếu có máy sốc điện mà không biết dùng thì nó chỉ nằm im lìm ở đó rất lãng phí", chuyên gia này nói.
Chuyên gia Trang Jenna Nguyễn, Dự án Kỹ năng sinh tồn SSVN (Survival Skills Vietnam), hướng dẫn dùng máy sốc tim tự động (AED) kết hợp hồi sinh tim phổi (CRP) để cứu người ngưng tim, ngưng thở. Video: Lê Phương
Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn từ tình trạng ngừng tim ngoại viện ngày càng phổ biến, trong khi cộng đồng còn thiếu kỹ năng sơ cứu. Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia đề xuất cần có chính sách cụ thể để trang bị máy AED tại các khu vực công cộng. Việc triển khai này cần đi kèm với khung pháp lý rõ ràng, quy định về đối tượng và tình huống được phép sử dụng, cùng với trách nhiệm pháp lý liên quan.
Bên cạnh đó, việc tổ chức các chương trình huấn luyện kỹ năng sử dụng AED và CPR cho cộng đồng là bước đi thiết thực. Điều này sẽ góp phần xây dựng một hệ thống phản ứng cấp cứu nhanh, tăng cơ hội sống cho người gặp nạn ngay từ những phút đầu tiên.
PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng khoa Y tế công cộng, Trường Đại học Y dược TP.HCM, nhấn mạnh việc đào tạo kỹ năng này không quá phức tạp nếu có mô hình huấn luyện bài bản. Quan trọng là xây dựng các tình huống giả định sát thực tế, với đội ngũ giảng viên có chuyên môn và khả năng phản hồi chính xác, giúp người học tự tin xử lý tình huống. Kỹ năng này cần được thực hành định kỳ, lý tưởng nhất là mỗi 12 tháng, để người học thành thạo hơn và giảm thời gian chần chừ khi đối mặt với ca ngừng tim thực tế.
Trong khi đó, bác sĩ Hải cho rằng thách thức lớn nhất khi triển khai AED tại Việt Nam không nằm ở thiết bị mà ở nhận thức, kỹ năng và tâm lý sẵn sàng sơ cứu của cộng đồng. Tuy nhiên, việc triển khai hoàn toàn khả thi nếu có lộ trình phù hợp và sự phối hợp liên ngành.
Bác sĩ Hải đề xuất ba nhóm giải pháp trọng tâm. Đầu tiên, triển khai thí điểm ở nơi nguy cơ cao, dân trí cao, dễ tiếp cận, ưu tiên các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM và những nơi tập trung đông người như sân bay, nhà ga, trung tâm thương mại, khu công nghiệp, trường đại học, chung cư. AED nên đi kèm hướng dẫn sử dụng đơn giản, có hình ảnh minh họa rõ ràng.
Thứ hai, cần đào tạo cộng đồng, thông qua các khóa học ngắn về CPR và cách dùng AED cho bảo vệ, giáo viên, nhân viên tòa nhà, tình nguyện viên, và lồng ghép vào chương trình học từ cấp 2 trở lên. Cần tăng cường truyền thông đại chúng để thay đổi nhận thức rằng "ai cũng có thể cứu người".
Cuối cùng là xây dựng hành lang pháp lý và phối hợp ngành, bao gồm quy định pháp lý rõ ràng về việc trang bị AED tại các công trình công cộng, ban hành chính sách bảo vệ pháp lý cho người sơ cứu để tránh tâm lý e ngại can thiệp. Thành lập mạng lưới tình nguyện viên sơ cứu cộng đồng được kết nối qua tổng đài hoặc ứng dụng điện thoại để rút ngắn thời gian phản ứng.
Lê Nga - Lê Phương
