Thông tin được đăng trên tạp chí Nature Medicine ngày 25/8, mở ra triển vọng mới cho việc giải quyết tình trạng thiếu hụt tạng ghép toàn cầu.
Bệnh nhân là nam giới 39 tuổi được tuyên bố chết não sau xuất huyết não. Gia đình đồng ý cho thực hiện ca ghép phổi lợn đã được chỉnh sửa 6 gene, con vật hiến tặng được nuôi trong môi trường vô trùng nghiêm ngặt. Bệnh nhân sử dụng nhiều loại thuốc ức chế miễn dịch để giảm nguy cơ nhiễm trùng và đào thải.
Ban đầu, phổi lợn hoạt động bình thường không có dấu hiệu đào thải. Tuy nhiên, chỉ sau một ngày, tình trạng sưng tấy lan rộng khắp cơ thể do dịch tích tụ trong mô, nghi do vấn đề tuần hoàn máu. Dù có một số cải thiện trong vài ngày tiếp theo, cơ thể vẫn bắt đầu đào thải nội tạng. Theo yêu cầu gia đình, thí nghiệm được dừng lại.
Minh họa một ca phẫu thuật hiến ghép tạng. Ảnh: Bệnh viện Chợ Rẫy
Các nhà nghiên cứu kết luận việc ghép phổi dị loại từ lợn sang người tuy khả thi nhưng vẫn đối mặt thách thức đáng kể về đào thải và nhiễm trùng. "Cần nghiên cứu sâu hơn trước khi tiến hành thử nghiệm lâm sàng", nhóm chuyên gia cho hay.
Ghép tạng là phương pháp điều trị cuối cùng đối với người mắc bệnh hiểm nghèo do mô tạng bị suy giảm chức năng và không hồi phục như suy thận mạn, gan, tim, tủy, hỏng giác mạc...
Nhu cầu ghép tạng hiện vô cùng cấp bách. Tại Mỹ, năm 2023, danh sách chờ ghép tạng gấp đôi số ca ghép thành công - hơn 103.000 người chờ đợi so với 48.000 ca thực hiện. Theo Cơ quan Quản lý Tài nguyên và Dịch vụ Y tế liên bang, mỗi ngày có khoảng 13 người tử vong trong lúc chờ ghép. Tại Việt Nam, khoảng 4.000 người trong danh sách chờ ghép, chủ yếu là bệnh nhân chờ ghép thận và gan.
Trước đây, các bác sĩ chỉ đạt thành công hạn chế với tim và thận lợn biến đổi gene, ít thành công hơn với gan. Trường hợp tích cực nhất hiện tại là Tim Andrews ở Massachusetts, đang sống khỏe mạnh với thận lợn biến đổi gen được ghép tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts từ tháng 1.
Tiến sĩ Ankit Bharat, Trưởng khoa Phẫu thuật lồng ngực Đại học Y Northwestern, đánh giá nghiên cứu thú vị nhưng không tin việc ghép phổi lợn cho người sẽ khả thi trong tương lai gần. Ông nhấn mạnh ghép phổi phức tạp hơn nhiều so với các cơ quan khác như thận.
Phổi đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng như lọc máu, điều hòa nhiệt độ, sản xuất tiểu cầu, cân bằng pH, bảo vệ miễn dịch, chuyển hóa và nội tiết. Khác với thận hay tim, phổi tiếp xúc trực tiếp môi trường bên ngoài qua không khí hít vào, chứa virus và vi khuẩn. Do kích thước lớn và được bao phủ protein hỗ trợ miễn dịch, ngay cả ghép phổi người cũng khó ngăn chặn phản ứng đào thải.
Bharat bày tỏ nghi ngờ về kết luận không có đào thải ngay lập tức sau khi xem các hình ảnh X-quang và CT được chia sẻ. Ông cho rằng với ghép phổi, tiến bộ trong sử dụng tế bào gốc con người có thể hứa hẹn hơn so với ghép nội tạng lợn.
Những con lợn biến đổi gene tại trang trại ở Bavaria, Đức. Ảnh: Technology Review
Những tiến bộ gần đây trong nhân bản, chỉnh sửa gene và kiểm soát nhiễm trùng đã giúp một số tổ chức đạt bước đột phá trong ghép các cơ quan lợn khác. Đây đều là những bước tiến quan trọng có thể dẫn đến nguồn cung cấp cơ quan thay thế trong tương lai.
Mỹ Ý (Theo CNN)
