Cuộc khủng hoảng bùng phát khi làn sóng sa thải và từ chức quét qua cơ quan y tế công cộng được xem là hàng đầu thế giới này. Mọi chuyện lên đến đỉnh điểm với việc sa thải Giám đốc CDC Susan Monarez chỉ sau chưa đầy một tháng nhậm chức, vào tuần trước. Lý do, theo luật sư của bà, là từ chối "phê duyệt các chỉ thị phi khoa học và liều lĩnh" từ cấp trên. Ngay sau đó, Giám đốc y khoa cùng hai lãnh đạo cấp cao khác phụ trách mảng vaccine và các bệnh mới nổi cũng đồng loạt từ chức.
Sự hỗn loạn này bắt nguồn từ khi ông Robert F. Kennedy Jr., một người nổi tiếng với quan điểm hoài nghi vaccine, được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh. Dưới áp lực chính trị, nguyên tắc hoạt động dựa trên bằng chứng khoa học - vốn là kim chỉ nam của CDC - đã liên tục bị thách thức. Chỉ trong hai tháng, 25% nhân viên CDC bị sa thải và 35% ngân sách bị cắt giảm, khiến hàng loạt chương trình trọng yếu về phòng chống ngộ độc chì, HIV và các bệnh lây truyền khác bị đình trệ.
Vì sao sự bất ổn tại một cơ quan của Mỹ lại có thể gây ra những hệ lụy toàn cầu? Câu trả lời nằm ở vai trò lịch sử và mạng lưới hoạt động quốc tế của CDC. Từ thập niên 1960, CDC đã là đối tác chủ chốt của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong chiến dịch xóa sổ bệnh đậu mùa. Gần đây hơn, trong đại dịch Ebola 2014 ở Tây Phi, CDC đã huy động hơn 3.000 nhân viên, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật về chẩn đoán, truy vết và giám sát dịch tễ, giúp ngăn chặn một thảm họa y tế. Tổ chức này còn dẫn dắt Chương trình An ninh Y tế Toàn cầu, một liên minh gồm hơn 60 quốc gia hợp tác ứng phó với dịch bệnh.
Do đó, khi CDC suy yếu, thế giới sẽ mất đi một "người lính gác" quan trọng. Việc cắt giảm ngân sách không chỉ làm tê liệt năng lực phản ứng của Mỹ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến các chương trình toàn cầu về phòng chống HIV/AIDS, sốt rét và lao. Nghiên cứu từ Kaiser Family Foundation (KFF) chỉ ra rằng, viện trợ y tế của Mỹ thông qua các cơ chế như PEPFAR đã cứu sống hơn 25 triệu người khỏi HIV/AIDS. Sự gián đoạn nguồn tài trợ này có thể đảo ngược những thành tựu kéo dài hàng thập kỷ.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC). Ảnh: CDC
Cuộc khủng hoảng còn làm xói mòn niềm tin vào vaccine trên diện rộng, theo Conversation. Bộ Y tế Mỹ dưới thời ông Kennedy Jr. đã giải tán ủy ban cố vấn tiêm chủng gồm 17 chuyên gia và thay thế bằng một số thành viên có quan điểm chống vaccine. Họ cũng hạn chế tiêm vaccine Covid cho trẻ em và phụ nữ mang thai, đồng thời hủy các hợp đồng phát triển vaccine mRNA thế hệ mới trị giá 500 triệu USD.
Những hành động này không chỉ gây tổn hại cho sức khỏe cộng đồng ở Mỹ mà còn "tiếp tay" cho các phong trào chống vaccine trên toàn thế giới, vốn đã được WHO xếp vào danh sách 10 mối đe dọa sức khỏe toàn cầu hàng đầu. Một nghiên cứu năm 2021 trên tạp chí The Lancet ước tính rằng sự do dự về vaccine có thể làm giảm độ bao phủ tiêm chủng toàn cầu xuống dưới ngưỡng cần thiết để đạt được miễn dịch cộng đồng đối với các bệnh như sởi, dẫn đến nguy cơ bùng phát các dịch bệnh tưởng chừng đã được kiểm soát.
Quá trình giải thể Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) với 83% chương trình bị hủy bỏ càng làm trầm trọng thêm tình hình, làm tê liệt khả năng viện trợ nhân đạo, đặc biệt ở những vùng xung đột như Sudan. Một dự báo của giới chuyên môn cho rằng việc cắt giảm ngân sách của USAID có thể gây ra thêm 14 triệu ca tử vong vào năm 2030.
Bình Minh (Theo Conversation)
