Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi TS.BS Phạm Ngọc Thạch, Phó giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 2 (TP HCM) kiêm Chủ tịch Hội đồng xác định giới tính của bệnh viện.
Khuyết tật bẩm sinh giới tính là những bất thường ở bộ phận sinh dục của một người ngay từ khi mới sinh ra, biểu hiện ở một trong các dạng như nữ lưỡng giới giả nam, nam lưỡng giới giả nữ hoặc lưỡng giới thật. Giới tính chưa được định hình chính xác là những trường hợp chưa thể phân biệt được một người là nam hay nữ xét về cả bộ phận sinh dục và nhiễm sắc thể giới tính, theo Văn bản hợp nhất 01 của Bộ Y tế năm 2019.
Việc xác định lại giới tính giúp bảo đảm mỗi người được sống theo đúng giới tính của mình. Điều này được tiến hành trên nguyên tắc tự nguyện, khách quan, trung thực, khoa học và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Người xác định lại giới tính được giữ bí mật các thông tin, trừ trường hợp có văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu cung cấp hồ sơ phục vụ cho việc thanh kiểm tra, điều tra, truy tố và xét xử liên quan đến xác định lại giới tính.
Đến nay, 4 bệnh viện được công nhận đủ điều kiện can thiệp y tế để xác định lại giới tính là Nhi Trung ương, Phụ sản Trung ương, Hữu nghị Việt Đức, Nhi đồng 2. Pháp luật Việt Nam hiện nghiêm cấm thực hiện chuyển đổi giới tính đối với những người đã hoàn thiện về giới tính. Các bệnh viện này không có quyền xác định giới tính cho người chuyển giới.
Người có nhu cầu có thể nộp hồ sơ đề nghị xác định lại giới tính, gồm đơn đề nghị xác định lại giới tính theo mẫu của Bộ Y tế, bản sao giấy khai sinh hoặc căn cước công dân/hộ chiếu đến một trong các bệnh viện trên. Trường hợp xác định lại giới tính cho người chưa đủ 16 tuổi thì bố, mẹ hoặc người giám hộ phải có đơn đề nghị. Người từ đủ 16 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi thì trong đơn đề nghị phải có chữ ký của bố, mẹ hoặc người giám hộ.
Sau khi tiếp nhận hồ sơ, bệnh viện sẽ xem xét và trả lời bằng văn bản cho người đề nghị xác định lại giới tính trong thời gian 15 ngày làm việc, kể từ ngày nhận đơn. Nếu không chấp nhận, bệnh viện trả lời và nêu rõ lý do bằng văn bản.
Người cần xác định lại giới tính sẽ được khám lâm sàng, cận lâm sàng, các trắc nghiệm về tâm lý giới tính. Tùy trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định âm, nội soi, chụp X quang, chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ, xét nghiệm nội tiết tố, xét nghiệm nhiễm sắc thể giới tính, sinh thiết xác định tuyến sinh dục là tinh hoàn hay buồng trứng.
Sau khi có kết quả khám, bệnh viện tổ chức hội chẩn với sự tham gia của hội đồng gồm các cán bộ chuyên môn để có chỉ định phù hợp trong việc điều trị xác định lại giới tính. Trên cơ sở đề nghị của người xác định lại giới tính, bệnh viện sẽ lựa chọn giới tính để có phương pháp điều trị thích hợp. Điều này phải bảo đảm nguyên tắc khi ở giới tính đó, người được xác định lại giới tính có thể hòa nhập cuộc sống về tâm, sinh lý và xã hội một cách tốt nhất.
Dựa trên giấy chứng nhận y tế của bệnh viện đã thực hiện việc can thiệp y tế xác định lại giới tính, mọi người có thể đăng ký hộ tịch sau khi đã xác định lại giới tính tại UBND cấp quận huyện.
Bác sĩ phẫu thuật tại Bệnh viện Nhi đồng 2. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Bệnh viện Nhi đồng 2, từ năm 2013 đến giữa năm nay, đã tiếp nhận 144 hồ sơ yêu cầu xác định lại giới tính. Đa số trẻ có hình dạng bên ngoài là nam giới, tập trung nhiều từ 6 đến 10 tuổi. Trẻ bị dị dạng đường sinh dục như lỗ tiểu đóng thấp, phì đại âm vật do tăng sản tuyến thượng thận làm cho các nhân viên y tế, thậm chí bác sĩ sản khoa, bị nhầm lẫn ngay khi trẻ chào đời.
Trẻ bị nhầm lẫn cần xác định lại giới tính càng sớm càng tốt, tránh ảnh hưởng tâm lý, sự phát triển. Nếu bị dị dạng đường sinh dục, bé có thể can thiệp trong giai đoạn 4-6 tuổi. Một số trường hợp đặc biệt như trẻ song tính, lưỡng tính..., bố mẹ nên đợi trẻ lớn khoảng 12-15 tuổi để cùng thảo luận, lựa chọn giới tính.
Trong thời gian trẻ nghi ngờ, cảm thấy bản thân khác với bạn cùng trang lứa, bố mẹ cần bình tĩnh, lắng nghe và đồng hành cùng con để trẻ sớm "biết mình là ai". Khi nghi ngờ, nên thăm khám bác sĩ tiết niệu nhi. Trên thực tế, vẫn còn nhiều gia đình khó chia sẻ với trẻ về vấn đề giới tính, điều này vô tình càng làm cho trẻ cảm thấy hoang mang hơn.
Tình trạng này kéo dài sẽ làm trẻ khó khăn khi tiếp xúc với bạn bè trong quá trình đi học, thậm chí khó hòa nhập, khó thành công trong cuộc sống. Vẫn còn thục trạng nhiều người chỉ được xác định lại giới tính khi bản thân đã qua tuổi trưởng thành, gây ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống, công việc và gia đình.
Lê Phương
