Thông tin được đưa ra tại Hội thảo cung cấp bằng chứng về tác hại của thuốc lá, đồ uống có đường và các giải pháp giảm tác hại, do Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế) tổ chức tại Đà Nẵng, ngày 24/7.
Việt Nam hiện chưa đánh thuế đồ uống có đường. Trong dự thảo mới nhất về Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính giữ quan điểm đồ uống có đường nằm trong diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt và đề xuất áp thuế nước giải khát có đường ở mức 10%.
Bà Trương Tuyết Mai, Phó viện trưởng Viện dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế), nói áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường, trong đó có nước giải khát, là một trong những biện pháp "được lợi rất nhiều mặt", đặc biệt là lợi ích với sức khỏe người dân.
Viện trưởng Dinh dưỡng Trương Tuyết Mai phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Nguyến Đông
"Điều này giúp tuyên truyền, giáo dục cho người dân biết rằng tại sao đồ uống có đường lại bị áp thuế, là bởi vì nó không có lợi. Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt cũng giúp người dân thay đổi hành vi, hạn chế tiêu thụ đồ uống có đường và sử dụng các thực phẩm tự nhiên", bà Mai nói.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đồ uống có đường là tất cả các loại đồ uống có chứa đường tự do, bao gồm nước ngọt có ga hoặc không có gas; nước ép và đồ uống từ trái cây/rau củ; chất cô đặc dạng lỏng và bột; nước có pha chế hương liệu; nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn; cà phê pha sẵn và đồ uống sữa có pha chế hương liệu.
Còn theo tiêu chuẩn Việt Nam, nước giải khát là sản phẩm pha sẵn để uống với mục đích giải khát, được chế biến từ nước, có thể chứa đường, phụ gia thực phẩm, hương liệu, có thể bổ sung các thành phần nguyên liệu có nguồn gốc tự nhiên, vitamin và khoáng chất, có gas hoặc không có gas. Chúng bao gồm đồ uống hương liệu (kể cả nước uống tăng lực, nước uống thể thao, nước uống điện giải), nước giải khát có chứa cà phê, nước giải khát có chứa chè, đồ uống thảo mộc, nước giải khát có chứa nước trái cây và các loại đồ uống từ ngũ cốc.
Bà Mai cho biết, hơn 10 năm trở lại đây, các thông tin đại chúng và các nghiên cứu khoa học đã nêu ra rất nhiều tác hại liên quan đến đồ uống có đường. Tuy nhiên viện sử dụng đồ uống có đường đang gia tăng nhanh chóng ở Việt Nam.
Tiêu thụ nước giải khát có đường bình quân đầu người của Việt Nam năm 2013 là 35,31 lít/người. Đến năm 2016 tăng lên 46,59 lít và năm 2020 tăng lên tới 52,09 lít. Năm 2013, tỷ lệ học sinh Việt Nam từ 13-17 tuổi uống nước ngọt thường xuyên ít nhất 1 lần/ngày là 31,1%. Tỷ lệ này tăng lên 33,9% vào năm 2019, trong đó nam cao hơn nữ. Trung bình một người Việt Nam tiêu thụ khoảng 46,5g đường tự do/ngày.
Lượng đường trong các loại đồ uống giải khát.
Tiêu thụ đường là nguyên nhân chính làm tăng tỷ lệ béo phì trên toàn cầu và các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn uống. Tiêu dùng đồ uống có đường liên quan mật thiết với tình trạng thừa cân béo phì ở người lớn và trẻ em. Tỷ lệ thừa cân và béo phì đã tăng gấp đôi trong vòng 10 năm qua, từ 8,5% năm 2010 lên 19,0% năm 2020 và trở thành vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Tại TP HCM, tỷ lệ này đã vượt 50%, còn tại Hà Nội vượt 41%.25
Ngoài ra, sử dụng thường xuyên đồ uống có đường làm gia tăng nguy cơ mắc các rối loạn chuyển hóa như bệnh đái tháo đường tuýp 2, bệnh tim mạch, tăng huyết áp, gout...; làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh răng miệng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của xương. Tần suất sử dụng đồ uống có đường còn tỷ lệ thuận với nguy cơ tử vong, nếu uống 2 lần/ngày thì nguy cơ tử vong có thể tăng lên đến 21%.
Bà Mai nêu ví dụ hiện nay trên thị trường trong một chai 330ml nước ngọt có ga thông thường sẽ chứa 8,7 thìa café đường, tương đương trên 35g đường. Trong khi theo khuyến nghị của WHO, một ngày chúng ta không nên sử dụng vượt quá 25g đường tính trên tổng khẩu phần.
"Nếu như chúng ta uống một chai nước ngọt có gas này thì đã sử dụng gần vượt gấp đôi so với khuyến cáo rồi", bà Mai nói.
Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Nguyễn Đông
Tiến sĩ Hoàng Thị Mỹ Hạnh, Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế), cho rằng việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường sẽ giảm được nguy cơ bệnh tật và giúp tăng ngân sách nhà nước. Đến tháng 8/2023, đã có 117 quốc gia, vùng lãnh thổ ban hành chính sách thuế trên toàn quốc nhằm tăng giá đồ uống có đường vì mục tiêu sức khỏe, trong đó 104 quốc gia áp thuế tiêu thụ đặc biệt.
Theo bà, khi áp thuê tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường sẽ làm tăng giá tất cả các sản phẩm bị đánh thuế theo cách giống nhau, tránh được gian lận thương mại về giá, ổn định thuế thu vào (không biến động theo giá sản phẩm). Việc tính thuế dựa trên hàm lượng đường sẽ tạo mức chênh lệnh lớn hơn về giá giữa đồ uống có hàm lượng đường khác nhau, khi đó người tiêu dùng chuyển sang sản phẩm có hàm lượng đường ít hơn, tạo động lực cho doanh nghiệp cơ cấu lại sản phẩm, ưu tiên sản xuất các đồ uống ít đường hơn.
Bà Hạnh cũng nêu ý kiến trên nhãn dinh dưỡng phải ghi thêm đường tổng số (g) tổng lượng đường đơn, đường đôi có trong thực phẩm, bao gồm cả đường tự nhiên và đường cho thêm vào trong thực phẩm với nước giải khát, sữa chế biến cho thêm đường có hàm lượng đường trên 0,5 g/100 ml. Ngoài ra, nên hạn chế quảng cáo đồ uống có đường, nhất là các chương trình dành cho trẻ em; hạn chế các khu vực bán đồ uống có đường như các máy bán nước tự động hay các khu vực trường học.
Nguyễn Đông
