Theo ThS.BS Nguyễn Trọng Tín, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3, nhiều người xuất hiện triệu chứng ợ hơi liên tục kèm trướng bụng sau mỗi bữa ăn. Hiện tượng này được gọi là aerophagia, một thuật ngữ chỉ tình trạng nuốt một lượng không khí đáng kể vào đường tiêu hóa khi ăn uống hoặc nói chuyện, thường gặp ở người bệnh trào ngược dạ dày - thực quản, viêm loét dạ dày - tá tràng, khó tiêu chức năng. Tình trạng này xảy ra đến từ việc ăn quá nhanh - một thói quen rất có hại cho hệ tiêu hóa.
Ăn quá nhanh là hành vi đưa lượng thức ăn lớn vào miệng, nhai qua loa rồi nuốt liên tục trong thời gian ngắn. Thói quen này phổ biến ở môi trường đô thị, nơi nhịp sống gấp gáp và áp lực công việc khiến thời gian ăn uống bị rút ngắn.
Quá trình tiêu hóa vốn bắt đầu ngay khi chúng ta nhìn hoặc ngửi thấy thức ăn: hệ thần kinh phó giao cảm sẽ kích thích tuyến nước bọt, tuyến dạ dày và tuyến tụy tiết dịch tiêu hóa. Khi nếm và nhai, tuyến nước bọt tiết amylase để phân giải tinh bột, đồng thời động tác nghiền cơ học làm giảm kích thước thức ăn, giúp giảm tải cho dạ dày. Khi nuốt, nhu động thực quản phối hợp cùng cơ thắt thực quản trên và dưới vận chuyển thức ăn xuống dạ dày.
Dạ dày tiếp nhận thức ăn sẽ co bóp trộn đều với dịch vị chứa acid clohydric và nhiều loại enzyme khác nhau để tiêu hóa các chất đạm, mỡ, tinh bột trong thức ăn, đồng thời kiểm soát nhịp tống thức ăn xuống tá tràng. Toàn bộ chuỗi phản ứng này đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan và cần một khoảng thời gian nhất định để đạt hiệu quả tối ưu.
Nếu chúng ta ăn quá nhanh, cơ thể sẽ không kịp hoàn thiện các phản ứng sinh lý trên, dẫn đến:
Giảm tiêu hóa cơ học
Thức ăn chưa được nghiền nhỏ, diện tích tiếp xúc với enzyme tiêu hóa giảm, làm cho amylase trong nước bọt hoạt động kém hiệu quả, dẫn đến dạ dày phải co bóp mạnh hơn để bù trừ, dễ gây mỏi cơ trơn và chậm làm rỗng dạ dày.
Quá tải dạ dày đột ngột
Khối lượng thức ăn lớn xuống nhanh gây căng giãn mạnh thành dạ dày, kích thích tế bào G tiết gastrin quá mức, làm dễ kích ứng niêm mạc, đặc biệt ở người có sẵn viêm loét sẽ làm triệu chứng nặng nề hơn.
Rối loạn phối hợp thực quản - dạ dày
Khi nuốt liên tục, cơ thắt thực quản dưới phải mở đóng nhanh, tăng nguy cơ trào ngược do áp lực dạ dày cao đẩy acid ngược lên thực quản.
Giảm tín hiệu báo no
Trung tâm no ở vùng dưới đồi cần khoảng 15-20 phút mới nhận đủ tín hiệu từ hormone cholecystokinin và leptin. Ăn nhanh khiến lượng calo nạp vào vượt nhu cầu, dẫn đến tăng cân, béo phì.
Tăng nguy cơ đầy hơi và khó tiêu
Nuốt vội thường đi kèm nuốt nhiều không khí (dẫn đến aerophagia), cộng với quá trình tiêu hóa chậm, gây ra sinh hơi trong dạ dày và ruột, gây chướng bụng, ợ hơi.
Một người ăn nhanh lượng lớn thức ăn trong khi tự quay camera và tương tác trực tiếp với người xem. Ảnh: Curious
Do đó, để có được hệ tiêu hóa khỏe mạnh, cần phải ăn uống đúng cách. Khi ăn, cần sử dụng toàn bộ giác quan cho việc ăn như nhìn màu sắc, ngửi hương, cảm nhận vị, lắng nghe âm thanh khi nhai... giúp kích thích tối đa phản xạ tiết dịch tiêu hóa.
Nên tập nhai kỹ, nuốt chậm: mỗi miếng nên nhai 20-50 lần để nghiền nhỏ và trộn đều với nước bọt trước khi nuốt. Sau khi nuốt xong, chờ vài giây rồi mới đưa thức ăn tiếp theo vào miệng, giúp dạ dày xử lý từng đợt nhỏ.
Bên cạnh đó, cần tránh vừa ăn vừa làm việc, xem điện thoại hoặc suy nghĩ căng thẳng. Một bữa ăn chính nên ăn trong khoảng 20-30 phút để đảm bảo tín hiệu báo no phát huy hiệu quả.
Thói quen ăn đúng cách không chỉ giúp hệ tiêu hóa hoạt động tối ưu mà còn cải thiện kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ bệnh lý tiêu hóa lâu dài.
Mỹ Ý
