Riêng tháng 11, cả nước ghi nhận 11 ca viêm màng não do não mô cầu, trong đó miền Bắc tăng 45%, phía Nam tăng 83% so cùng kỳ. Bộ Y tế cho rằng viêm não mô cầu trở thành mối đe dọa rõ rệt đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt trong giai đoạn giao mùa đông - xuân, khi thời tiết lạnh và ẩm tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
Gần nhất là nữ phạm nhân 32 tuổi, tử vong do suy đa tạng sau 4 ngày điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa. Người bệnh khởi phát các triệu chứng sốt, đau đầu, chóng mặt, buồn nôn từ ngày 23/11, điều trị tại bệnh xá trại giam. Ngày 29/11, bệnh nhân chuyển lên Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, chẩn đoán dương tính với vi khuẩn não mô cầu.
Não mô cầu do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra, với hơn 12 nhóm huyết thanh, trong đó A, B, C, W, Y phổ biến nhất, trong đó hai nhóm W và C được ghi nhận gây tỷ lệ tử vong cao. Bệnh xuất hiện quanh năm nhưng dễ bùng phát thành ổ dịch nhỏ vào mùa lạnh. Trẻ em, học sinh, sinh viên sống tập trung trong ký túc xá, người có sức đề kháng yếu là nhóm nguy cơ cao. Trong cộng đồng luôn tồn tại nhóm người lành mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng khiến việc kiểm soát bệnh khó khăn.
Nhân viên y tế làm xét nghiệm tại bệnh viện ở TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần
PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho biết bệnh này nằm trong nhóm nguy cơ cao nhất vì khả năng gây tử vong nhanh. Tốc độ diễn tiến nhanh khiến phần lớn trường hợp không kịp trở tay, đặc biệt khi chủ quan với những triệu chứng ban đầu như sốt cao, đau đầu dữ dội, buồn nôn, cứng gáy hoặc nổi ban xuất huyết.
Nếu không điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể lên 50% trong 24-48 giờ. Ngay cả khi được điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong 8-15%. Khoảng 20% người sống sót chịu di chứng thần kinh hoặc thể chất suốt đời như điếc, tổn thương não, hoại tử chi hoặc suy giảm nhận thức. Sau đại dịch Covid-19, nhiều quốc gia ghi nhận sự trở lại mạnh mẽ của não mô cầu xâm lấn do dịch tễ thay đổi và gián đoạn tiêm chủng.
Thời gian ủ bệnh từ 2 đến 10 ngày, nhưng khi khởi phát, bệnh tiến triển theo từng giờ. Một số dấu hiệu đặc trưng như ban xuất huyết hoại tử, cứng gáy, đau cổ hay lú lẫn thường xuất hiện khi bệnh đã nặng. Đây là lý do chẩn đoán sớm vô cùng khó khăn, nhất là ở tuyến cơ sở, nơi hạn chế xét nghiệm chuyên sâu.
Hiện có 6 nhóm huyết thanh chính gây bệnh trên toàn cầu gồm A, B, C, Y, W-135 và X. Trong đó 5 nhóm (A, B, C, Y, W) đã có vaccine phòng ngừa tại Việt Nam. Nếu chỉ tiêm vaccine phòng một vài nhóm huyết thanh, cơ thể vẫn có thể mắc bệnh, tiêm đủ các nhóm là cách bảo vệ toàn diện nhất.
Các chuyên gia cảnh báo phòng bệnh chủ động bằng tiêm vaccine là chiến lược then chốt, bởi khi bệnh khởi phát thời gian vàng để cứu chữa là vô cùng ngắn ngủi. Nhóm trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt dưới 2 tuổi, và thanh thiếu niên 11-18 tuổi nên tiêm phòng sớm vì tần suất mắc cao. Ngoài ra, người dân cần thực hiện vệ sinh cá nhân tốt, rửa tay thường xuyên, súc miệng họng bằng dung dịch sát khuẩn, giữ không gian sống thông thoáng và tránh tiếp xúc gần với người nghi nhiễm bệnh.
Lê Nga
