Ngày 10/11, TS.BS Nguyễn Hoàng Bình, Trưởng Khoa Ngoại Lồng ngực, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết người bệnh không thể tự thở cũng như ăn uống bình thường, bệnh ngày càng tiến triển nặng, phụ thuộc hoàn toàn vào bình oxy.
Khi có cơ hội nhận tạng phổi hiến từ người đàn ông chết não tại Bệnh viện Chợ Rẫy, các bác sĩ hội chẩn nhiều chuyên khoa, chia hai kíp gồm một kíp lấy tạng, một kíp ghép, chuẩn bị kỹ lưỡng từng tình huống xấu nhất. Do nguy cơ tử vong khi gây mê quá cao, ECMO được khởi động ngay từ đầu ca mổ ngày 8/11 để hỗ trợ tim.
Hệ thống ECMO được duy trì trong suốt cuộc mổ cũng như quá trình hậu phẫu của bệnh nhân. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
14h, y bác sĩ bắt đầu cuộc đua thời gian với giai đoạn lấy phổi từ người hiến. Sau hai tiếng rưỡi làm việc căng thẳng, 16h30 hai lá phổi đã được lấy ra thành công. Song song đó, từ 15h, một kíp phẫu thuật thứ hai cắt bỏ hai lá phổi bị bệnh của người nhận, chuẩn bị sẵn sàng cho công đoạn cấy ghép.
Các bác sĩ thực hiện cấy ghép lá phổi phải trong khoảng 1,5 giờ (18h-19h30). Sau đó, họ tiếp tục cấy ghép lá phổi trái, kéo dài đến 22h mới hoàn thành. Đến 1h sáng hôm sau, toàn bộ ca đại phẫu khép lại, kết thúc hành trình gần 11 giờ đồng hồ đầy cam go và tập trung cao độ của đội ngũ y tế, theo TS Bình.
Để lấy phổi, các bác sĩ cần phối hợp nhịp nhàng với đội ngũ lấy tim để phân chia cẩn thận các mạch máu. Điều này rất quan trọng nhằm đảm bảo tĩnh mạch phổi giữ được chiều dài cần thiết cho việc nối ghép sau này, qua đó ngăn ngừa nguy cơ hẹp mạch tại chỗ nối. Phổi hiến sau đó được rửa bằng dung dịch chuyên dụng để loại bỏ sạch đờm và máu đông, giúp phổi hoạt động và thông khí tốt. Tiếp theo, phổi được bảo quản lạnh trong dung dịch đặc biệt nhằm giảm thiểu tổn thương mô do thiếu máu.
Trong ca ghép, các miệng nối mạch máu phải được thực hiện vô cùng tỉ mỉ, đảm bảo mạch không bị hẹp hay xoắn vặn. Riêng ống phế quản (đường thở) cũng được cắt và khâu khớp tuyệt đối giữa phổi hiến và phổi nhận, không chỉ để đảm bảo không khí lưu thông mà còn để tránh biến chứng thiếu máu nghiêm trọng ở vùng nối sau phẫu thuật.
Theo đại diện Chợ Rẫy, trong quá trình phẫu thuật, đã có lúc huyết áp bệnh nhân bất ngờ tụt sâu, đòi hỏi kíp hồi sức và gây mê phải phản ứng cực kỳ nhanh chóng như liên tục điều chỉnh hệ thống ECMO (tim phổi nhân tạo) và theo dõi sát các chỉ số sinh tồn, đồng thời phối hợp nhịp nhàng với phẫu thuật viên.
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, các bác sĩ còn sử dụng kỹ thuật nội soi và siêu âm tim qua thực quản để theo dõi xuyên suốt tình trạng phổi, tim của bệnh nhân. Sau khi ca phẫu thuật kết thúc, hệ thống ECMO vẫn được giữ lại, chuyển từ vai trò hỗ trợ tim sang hỗ trợ chức năng phổi nhằm giúp người đàn ông ổn định trong giai đoạn hồi sức hậu phẫu. Hiện, bệnh nhân dần hồi phục và được theo dõi sát sao.
Các y bác sĩ Bệnh viện Chợ Rẫy trong ca mổ ghép phổi đầu tiên phía Nam, ngày 8/11. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
BS.CK2 Trần Thanh Linh, Trưởng Khoa Hồi sức Cấp cứu, cho biết việc hồi sức bảo vệ tạng người hiến và chăm sóc bệnh nhân ghép phổi là thách thức lớn. Bệnh nhân hiến tạng thường tụt huyết áp nặng, phải duy trì liều cao "thuốc hồi sinh" để đảm bảo tưới máu đủ cho các cơ quan. Riêng tạng phổi đặc biệt khó nhận, cần kiểm soát bù dịch tốt, tránh phù phổi, đồng thời theo dõi nước, điện giải và kiểm soát nhiễm trùng để đảm bảo chất lượng tạng.
"Chúng tôi phải trân trọng từng cơ quan hiến tặng, mỗi người cho có thể cứu được 5-6, thậm chí 8 bệnh nhân khác nếu hồi sức tốt", bác sĩ Linh nói. Với ca này, người hiến đã giúp 6 mô tạng gồm phổi, tim, hai thận, hai giác mạc.
Theo BS.CK2 Phạm Thanh Việt, Phó giám đốc phụ trách quản lý điều hành Bệnh viện Chợ Rẫy, để thực hiện thành công ca ghép phổi đầu tiên tại miền Nam, bệnh viện đã cử bác sĩ sang Hàn Quốc và các trung tâm trong nước học tập, chuyển giao kỹ thuật. Hiện Bệnh viện Chợ Rẫy có thể ghép gần như tất cả các tạng, chỉ còn tụy và ruột chưa triển khai.
Ngay sau thành công ca ghép phổi đầu tiên, Bệnh viện Chợ Rẫy còn hỗ trợ Bệnh viện Phổi Trung ương nhận tạng phổi từ người hiến chết não tại Bệnh viện Bà Rịa ngày 9/11. Do thời gian gấp rút, nhóm phẫu thuật viên từ Hà Nội không kịp đến, êkíp Chợ Rẫy đã phẫu thuật lấy phổi, bảo quản và vận chuyển ra Hà Nội.
TS.BS Dư Thị Ngọc Thu, Đơn vị Điều phối ghép các bộ phận cơ thể, cho biết cách làm này giống hệ thống điều phối quốc tế, khi phẫu thuật viên tại chỗ tiếp nhận mô tạng hiến rồi điều phối tới các nơi cần. Thay vì êkíp từ bệnh viện ghép tạng phải đến tận nơi lấy tạng như trước, cách làm mới giúp tiết kiệm nhân sự, rút ngắn thời gian bảo quản tạng, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả phối hợp liên viện.
TS.BS Nguyễn Hoàng Bình (ngoài cùng bên phải), BS.CK2 Trần Thanh Linh (bên cạnh) cùng các y bác sĩ hội chẩn về ca mổ ghép. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Trong ba ngày 7-9/11, hàng trăm y bác sĩ Chợ Rẫy phối hợp các bệnh viện từ Nam ra Bắc cùng chạy đua tiếp nhận tạng từ hai người hiến chết não, cứu sống 12 người bệnh. Trong đó, riêng Chợ Rẫy thực hiện ghép 7 tạng, bao gồm hai ca ghép tim, 4 ca ghép thận và một ca ghép phổi.
Ca ghép phổi đầu tiên tại Việt Nam được các bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 phối hợp với chuyên gia Nhật Bản thực hiện vào tháng 2/2017 trên bệnh nhi 7 tuổi, với bố và bác ruột mỗi người hiến một phần phổi. Đây là một trong những kỹ thuật ghép khó nhất, nên số ca thực hiện tại Việt Nam còn hạn chế. Sau thành công này, các bệnh viện khác như Trung ương Quân đội 108, Việt Đức và Phổi Trung ương cũng thực hiện một số ca ghép phổi tiếp theo.
Lê Phương
