Năm 2021, Hannah Hinders rời Mỹ đến Costa Rica, ngay sau một cuộc tình tan vỡ khiến cô chìm trong lo âu, thường xuyên hoảng loạn và tìm đến rượu. "Cả tinh thần và thể chất của tôi đều không khỏe mạnh", cô nói.
Gần 4 năm sau, Hinders vẫn đang sống và lướt sóng mỗi ngày ở Santa Teresa. Sức khỏe tinh thần và thể chất của cô giờ đây "tốt hơn bao giờ hết". "Tôi thậm chí không thể diễn tả được sự thay đổi trong cuộc đời mình", cô chia sẻ.
Dĩ nhiên, không phải ai cũng hợp với việc chuyển đến Costa Rica sinh sống. Thế nhưng, giới chuyên môn y tế đều công nhận "quốc gia này quả thật có một nét riêng", Yahoo trích dẫn. Trong một cuộc phỏng vấn vào đầu năm 2025 về tỷ lệ ung thư đại trực tràng đang gia tăng đáng báo động ở người trẻ, Otis Brawley, giáo sư ung thư học tại Đại học Johns Hopkins, Mỹ, cho biết: "Chính việc phòng bệnh là lý do khiến tôi đặc biệt quan tâm tới Costa Rica".
Brawley đã đưa ra một loạt số liệu thống kê gây ngạc nhiên, như tuổi thọ ở quốc gia này cao hơn Mỹ 2-3 năm, dù GDP của Mỹ lớn hơn 300 lần. Costa Rica chi cho y tế chỉ bằng một phần mười so với Mỹ song tỷ lệ tử vong do ung thư của họ lại thấp hơn 40%. "Tất cả đều dựa trên lối sống lành mạnh", ông Brawley bày tỏ.
Ảnh minh họa: Visitcostarica
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tuổi thọ trung bình năm 2021 ở Costa Rica là 78,6 tuổi, cao hơn mức 76,4 tuổi của Mỹ. Các chuyên gia nhận định đây là sự chênh lệch đáng kể về mặt nhân khẩu học y tế. Tương tự, tỷ lệ tử vong do ung thư ở Costa Rica là 75,3 ca trên 100.000 dân mỗi năm cũng thấp hơn nhiều so với Mỹ. Theo Viện Ung thư Quốc gia Mỹ, con số này ở Mỹ trong năm nay đã tăng lên mức gần gấp đôi là 145,4 ca.
Vậy đâu là bí quyết của Costa Rica?
Đầu tiên là ít người hút thuốc. Việc sử dụng thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư. Tỷ lệ hút thuốc ở Costa Rica chưa bao giờ đạt đến mức cao như ở Mỹ. Brawley nghi một phần là do "Costa Rica là một thị trường quá nhỏ để các công ty thuốc lá lớn bận tâm" trong những năm 1950 và 1960. Sau này, khi các nước lớn siết chặt quy định, nhiều công ty thuốc lá mới chuyển hướng sang nước nhỏ hơn. Tuy nhiên, Costa Rica đã rất thành công trong việc áp dụng các quy định riêng chống thuốc lá vào những năm 2000, khiến tỷ lệ hút thuốc kể từ đó giảm mạnh.
Tại Mỹ, dù tỷ lệ hút thuốc trên toàn quốc đã giảm, con số này vẫn còn rất cao ở một số bang. Cụ thể, tính đến năm 2022, 21% người dân ở bang West Virginia vẫn hút thuốc lá.
Chế độ ăn truyền thống với trái cây và rau củ là lý do thứ hai khiến quốc gia này có nhiều người sống thọ. Brawley cho rằng Costa Rica không ghi nhận xu hướng gia tăng tỷ lệ ung thư đại trực tràng như ở Mỹ là vì chế độ ăn truyền thống của họ lành mạnh hơn thói quen ăn uống điển hình của người Mỹ.
"Trái cây, rau củ và những thực phẩm lành mạnh mà người Costa Rica ăn là một yếu tố giúp tỷ lệ mắc các bệnh ung thư của họ thấp hơn, gồm cả ung thư đại trực tràng", ông nói.
Điều này một phần là do các loại thực phẩm toàn phần (whole foods) này ít liên quan đến bệnh béo phì, nhờ đó cũng ít có nguy cơ dẫn đến ung thư. Ngược lại, bác sĩ Brawley cho hay "trong chế độ ăn của người Mỹ, một trong những yếu tố góp phần vào đại dịch béo phì chính là số lượng thực phẩm chế biến sẵn ngày càng tăng".
Trước khi chuyển đến Costa Rica, Hinders từng có một công việc bận rộn và áp lực cao tại Lầu Năm Góc vì vậy cô hầu như không tự nấu ăn. "Tôi thường ăn ngoài ở các nhà hàng Mỹ, cơ bản là thực phẩm chế biến sẵn", cô nói. "Đó không phải là một chế độ ăn sạch với thực phẩm toàn phần".
Hinders kể khi mới đến Costa Rica, những người bạn lướt sóng của cô đã hỏi: "Sao cậu ăn thứ đó?" hoặc "Sao lại cho thứ đó vào đồ ăn?". Chế độ ăn của cô không thay đổi ngay lập tức nhưng suy nghĩ thì bắt đầu thay đổi. Hinders nhận ra muốn lướt sóng giỏi hơn, phải cải thiện chế độ ăn uống. Giờ đây, cô và những người bạn lướt sóng ăn cá tự đánh bắt được và các loại hoa quả nhiệt đới hái mỗi ngày.
Tuy nhiên, việc ăn uống theo kiểu người Costa Rica còn mang lại những lợi ích vượt xa cả việc lướt sóng. "Chúng tôi nhận thấy chế độ ăn đóng một vai trò quan trọng đối với tuổi thọ", Ruiz-Narvaez, giáo sư y tế công cộng tại Đại học Michigan nói. Ông cũng là người lớn lên ở Costa Rica.
Trong suốt 20 năm qua, Ruiz-Narvaez và các cộng sự đã thu thập dữ liệu về thói quen và lối sống của gần 3.000 người Costa Rica từ 60 tuổi trở lên. Năm 2024, họ đã công bố một nghiên cứu cho thấy những người thường xuyên ăn theo chế độ "truyền thống", dựa trên các món chính là đậu giàu protein, chất xơ và cơm trắng, có tỷ lệ tử vong thấp hơn 18% so với những người ít khi ăn các món này.
Giáo sư cho biết thêm mật độ dinh dưỡng của đậu khiến chúng trở nên đặc biệt có lợi cho sức khỏe. Nhưng ông cũng lưu ý không chỉ có đậu và cơm, chế độ ăn truyền thống của Costa Rica còn rất phong phú về các loại trái cây và rau củ, vốn là những sản vật dồi dào tại đây.
Tuy nhiên, thực phẩm chế biến sẵn, vốn rất phổ biến trong chế độ ăn của người Mỹ như thịt nguội, khoai tây chiên và đồ ăn nhanh, cũng đang ngày càng trở nên thịnh hành tại Costa Rica, kéo theo tỷ lệ ung thư đại trực tràng ở nước này đã tăng 35% từ năm 2000 đến 2020.
Lý do thứ ba khiến người Costa Rica có tuổi thọ cao chính là ở đây ít xe hơi và người dân đi bộ nhiều hơn. Trong lần đầu tiên đến đất nước này, Hinders đã bị mê hoặc bởi con đường chính duy nhất bằng đất sỏi ở Santa Teresa, với những cửa hàng san sát hai bên. "Mọi người đều đi bộ và đạp xe", cô nhớ lại. "Nó hoàn toàn khác với nơi tôi lớn lên ở phía bắc Virginia".
Gần 4 năm sau khi chuyển đến đây, Hinders vẫn không có ôtô riêng. Cô đi bộ ra tiệm tạp hóa, có khi đến ba lần một ngày. Điều này khác hẳn với thói quen điển hình của người Mỹ là mỗi tuần lái xe đến siêu thị lớn như Costco để tích trữ thực phẩm cho cả tuần.
Một yếu tố khác giúp kéo dài tuổi thọ mà Ruiz-Narvaez đã nghiên cứu là sự kết nối xã hội. Ông cho hay những người Costa Rica có nhiều kết nối xã hội (thông qua bạn bè, nhà thờ, các hội nhóm cộng đồng). "Ở Costa Rica, việc các ngôi nhà có ba thế hệ cùng chung sống là điều phổ biến. Bạn luôn có các thành viên gia đình bên cạnh", ông nói.
Hinders cho hay các buổi họp mặt là một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của cô ở quê hương mới. Cô và bạn bè gần như ngày nào cũng tụ tập để nướng những con cá vừa bắt được. "Tôi đã trở thành một con người hoàn toàn khác, vì nơi tôi sống, vì lối sống và cũng vì con người, cộng đồng ở đây", cô chia sẻ.
Bình Minh (Theo Yahoo Life)
