Bước vào một trong những khu công nghiệp ở miền Nam Trung Quốc giữa trưa nắng gắt, nhiều người lầm tưởng các nhà máy đã ngừng hoạt động. Mọi thứ chìm vào im lặng, đèn tắt tối om và các dây chuyền sản xuất trống trơn, không một bóng người.
Nhưng sự tĩnh lặng này nhanh chóng bị phá vỡ bởi những tiếng động nhỏ như tiếng sột soạt, tiếng thở dài, thậm chí cả tiếng ngáy. Khoảng thời gian sau 13h không phải là lúc nhà máy đóng cửa, mà là lúc nó đi vào giấc ngủ. Dưới tầng trệt, hàng loạt công nhân đang tranh thủ chợp mắt, tránh đi khoảng thời gian nắng nóng và chói chang nhất trong ngày.
Các lao động Trung Quốc cần ít nhất một giờ ngủ trưa vì thường có ba ca làm việc mỗi ngày. Ảnh: Reuters
Tại một trong những khu vực công nghiệp năng động và chăm chỉ nhất thế giới, giấc ngủ trưa, hay "wuxiu", là điều bất thường với phương Tây nhưng là quy chuẩn tại đây. Giống phong tục siesta của Tây Ban Nha, thói quen này bắt nguồn từ thời kỳ chưa có điều hòa nhiệt độ, khi cái nóng mùa hè miền Nam Trung Quốc vượt quá 35 độ C và độ ẩm trên 70%.
Với những người khách mới đến đây, sự tĩnh lặng bất ngờ giữa trưa có thể gây cảm giác rợn người. Thế nhưng, giấc ngủ trưa là điều cần thiết để duy trì cường độ làm việc cao đã tạo nên kỳ tích kinh tế của Trung Quốc.
Khoa học phương Tây bắt đầu thừa nhận sự khôn ngoan của thói quen phương Đông này. Một nghiên cứu mang tính bước ngoặt của NASA, thực hiện trên các phi hành gia và phi công quân sự, chỉ ra rằng một giấc ngủ ngắn khoảng 26 phút có thể cải thiện hiệu suất làm việc lên tới 34% và mức độ tỉnh táo lên 54%. Đối với các công nhân dây chuyền hay kỹ sư tại Trung Quốc, những người phải duy trì sự tập trung cao độ trong nhiều giờ liền, "wuxiu" chính là liều thuốc kích thích tự nhiên hiệu quả hơn bất kỳ loại caffeine nào.
Công nhân cần ít nhất một giờ chợp mắt vào giữa ngày vì rất có thể họ phải làm việc ba ca liên tiếp: sáng, chiều và "tăng ca" từ 18h đến 21h. Trong khi công nhân nhà máy tăng ca, nhân viên công nghệ lại làm việc theo mô hình 996 (từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày/tuần). Đây là một văn hóa khắc nghiệt bào mòn sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
Chính trong môi trường áp lực cao này, giá trị y học của giấc ngủ trưa càng trở nên rõ rệt. Một nghiên cứu quy mô lớn kéo dài 6 năm được công bố trên tạp chí Archives of Internal Medicine, theo dõi hơn 23.000 người trưởng thành, phát hiện ra rằng những người ngủ trưa ít nhất 3 lần mỗi tuần có nguy cơ tử vong do bệnh tim thấp hơn 37% so với những người không ngủ. Trong bối cảnh làm việc 996, giấc ngủ trưa đóng vai trò như một "van xả áp" cho hệ tim mạch, giúp cơ thể reset lại mức cortisol (hormone căng thẳng), ngăn chặn nguy cơ đột quỵ và kiệt sức tại nơi làm việc.
Minh chứng cho điều này là việc từ gã khổng lồ Tencent đến nhà sản xuất máy bay không người lái DJI đều có những khung giờ nghỉ ngơi cố định. Trong thời gian này, đèn văn phòng được giảm độ sáng, giường gấp được trải ra. Thậm chí, tại trụ sở Thâm Quyến của Huawei, tập đoàn công nghệ dẫn đầu Trung Quốc trong mọi cuộc đua từ chip bán dẫn cao cấp đến xe tự lái, người ta cũng thấy giường xếp và gối ngủ để bàn như một phần của trang thiết bị văn phòng tiêu chuẩn.
Yếu tố nhiệt độ vẫn đóng vai trò quan trọng dẫn đến thói quen ngủ trưa. Hiện các nhà máy ở Trung Quốc thường phải quảng cáo rõ có lắp điều hòa không khi tuyển dụng công nhân. Song nhiều tòa nhà công cộng và văn phòng làm việc lại quy định cấm đặt nhiệt độ điều hòa xuống dưới 26 độ C, một mức nhiệt dễ gây ra tình trạng buồn ngủ giữa trưa theo nhịp sinh học tự nhiên.
Ông Zhang Yi, Giám đốc điều hành công ty tư vấn iiMedia Research, cho biết mặc dù "wuxiu" là truyền thống, sự phổ biến của nó đã tăng lên cùng với mức thu nhập và thời gian làm việc kéo dài. iiMedia ước tính khoảng 70% người trưởng thành Trung Quốc có thói quen ngủ trưa, tăng so với mức 60% vào năm 2019.
"Wuxiu cực kỳ phổ biến", ông nhận định, và cho rằng nhờ ý thức về sức khỏe ngày càng tăng, thói quen này vẫn được duy trì mạnh mẽ ngay cả ở đô thị lớn. Tuy nhiên, trong bối cảnh chiến tranh thương mại và tốc độ tăng trưởng kinh tế trong nước chậm lại, nhịp độ làm việc không ngừng nghỉ đang thay đổi. Điều này có thể báo hiệu sự thay đổi cho văn hóa ngủ trưa.
Song theo bà Zhao Fen, chủ một nhà máy đồ chơi ở Đông Quản, thời gian nghỉ trưa 1,5 giờ tại công ty bà vẫn là điều kiện cần thiết để duy trì mô hình làm việc nhiều ca đã biến Trung Quốc thành "công xưởng của thế giới". Bà Fen hài hước chia sẻ ở Tứ Xuyên quê hương bà, mọi công việc chính thức bị đình trệ hoàn toàn suốt hơn ba giờ giữa trưa, từ 11h30 đến 15h. "Tứ Xuyên còn thoải mái hơn", bà cười khi chỉ vào chiếc ghế sofa da dùng để ngủ trưa. "Họ thực sự đang tận hưởng cuộc sống một cách tuyệt vời".
Bình Minh (Theo Financial Times, Health)
