Là một kỹ sư IT ở TP HCM, Minh dành ít nhất 8 tiếng mỗi ngày ngồi trước màn hình máy tính, đôi khi lên tới 10-12 tiếng khi dự án vào giai đoạn nước rút. Anh thử mọi cách, từ siết chặt chế độ ăn, cắt giảm cơm và bia rượu, đến tăng cường các bài tập bụng chuyên sâu. Thế nhưng, vòng eo gần 92 cm vẫn không hề suy chuyển.
"Tôi đã rất nỗ lực, nhưng sau giờ làm là cảm giác mệt mỏi, đau lưng âm ỉ và khó tập trung", Minh chia sẻ. "Vòng eo thì vẫn ì ra đó".
Cú sốc thực sự đến sau đợt kiểm tra sức khỏe định kỳ của công ty. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy anh bị mỡ máu cao, tăng triglyceride và men gan tăng nhẹ. Bác sĩ giải thích, dù chỉ số khối cơ thể (BMI) của Minh nằm trong ngưỡng bình thường, lượng mỡ nội tạng tích tụ quanh các cơ quan lại ở mức báo động. Nghiêm trọng hơn, khối lượng cơ bắp của anh rất thấp so với một người có tập luyện.
Tính chất công việc buộc Minh phải ngồi ít nhất 8 tiếng/ngày, thậm chí 10-12 tiếng và làm thêm tại nhà khi có dự án. Ảnh: Hoàng Minh
Thủ phạm chính, theo bác sĩ, là lối sống tĩnh tại. Việc ngồi quá lâu đã làm rối loạn quá trình chuyển hóa chất béo và đường trong cơ thể Minh. Đây là dấu hiệu rõ ràng của rối loạn chuyển hóa, một tiền đề nguy hiểm có thể dẫn đến bệnh tim mạch và tiểu đường type 2 trong tương lai.
Bác sĩ Trần Đức Cảnh, chuyên khoa Nội soi tiêu hóa tại Bệnh viện K Trung ương, cho biết béo bụng là tình trạng tích tụ mỡ thừa xung quanh vùng bụng và eo. Tổ chức Y tế Thế giới định nghĩa vòng bụng trên 90 cm ở nam và 80 cm ở nữ là dấu hiệu béo bụng, làm tăng nguy cơ các bệnh chuyển hóa.
Béo bụng có ba hình thái dựa trên vị trí tích tụ mỡ: toàn bộ, trên và dưới. Mỡ tích tụ ở bụng dưới, từ rốn xuống, thường gặp ở người ít vận động, đặc biệt dân văn phòng. Dáng bụng phình phía dưới gây áp lực cho cột sống, dẫn đến đau nhức mãn tính, đồng thời báo hiệu suy giảm lưu thông máu và tích tụ mỡ lâu dài ở người ngồi nhiều giờ liên tục.
PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật ống tiêu hóa tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, giải thích nguyên nhân béo bụng bao gồm di truyền, nội tiết tố, môi trường, thiếu hoạt động thể chất, chế độ ăn không lành mạnh như nhịn bữa, thiếu protein, ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến và đồ uống có đường, cùng hút thuốc, uống rượu.
Ở dân văn phòng, ngồi nhiều khiến calo dư thừa chuyển hóa thành mỡ dự trữ. Họ thường ăn trưa ngay tại bàn làm việc, vừa ăn vừa xử lý công việc. Ăn uống mất tập trung khiến họ ăn nhiều hơn do không nhận ra cảm giác no.
Stress cũng là nguyên nhân quan trọng gây tích mỡ bụng, ngay cả ở người ăn uống và tập luyện lành mạnh. Stress kéo dài khiến cơ thể sản xuất cortisol - hormone thúc đẩy tích trữ mỡ xung quanh bụng. Căng thẳng dẫn đến mất ngủ, làm gián đoạn sản xuất leptin - hormone điều chỉnh cảm giác thèm ăn và chuyển hóa. Khi mệt mỏi, người ta dễ thèm và ăn nhiều đồ ngọt, chất béo.
PGS Tuấn khẳng định béo bụng không chỉ ảnh hưởng ngoại hình mà còn mang nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng. Mỡ nội tạng quanh các cơ quan quan trọng làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Nghiên cứu tại Viện Sức khỏe Quốc gia Mỹ cho thấy người béo bụng toàn bộ có nguy cơ mắc bệnh tim cao gấp đôi, trở thành yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tử vong do bệnh lý tim mạch.
Năm 2019, giáo sư Carolyn Lam thuộc Trung tâm Y tế Quốc gia Singapore công bố nghiên cứu thu thập dữ liệu từ bệnh nhân ở mười quốc gia châu Á. Sau khi phân tích 5.964 trường hợp, bao gồm các ca nhập viện và tử vong, nghiên cứu chỉ ra người có BMI thấp nhưng vòng eo lớn có nguy cơ suy tim cao nhất.
Mỡ bụng, đặc biệt mỡ nội tạng, tăng nguy cơ kháng insulin, dẫn đến tiểu đường type 2. Người béo bụng dễ gặp cholesterol cao và huyết áp cao, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh lý mạch máu. Một số dấu hiệu cảnh báo rối loạn chuyển hóa gồm tăng acid uric máu, dễ viêm nhiễm, tiền đề của các bệnh lý nguy hiểm. Nhiều trường hợp trở thành mãn tính, phải uống thuốc suốt đời, chất lượng sống không thể phục hồi.
Chứng béo bụng thường gặp ở nhiều người làm công việc văn phòng. Ảnh minh họa: Prima
Béo bụng có thể nhận biết bằng mắt thường mà không cần xét nghiệm. Chu vi vòng eo được tính theo chiều cao. Số đo lý tưởng là tỷ lệ vòng eo/chiều cao dưới 0,5.
Để giảm mỡ bụng hiệu quả và tăng khối lượng cơ, bác sĩ, huấn luyện viên sức khỏe Phan Thái Tân khuyến cáo nên làm việc với chuyên gia dinh dưỡng hoặc huấn luyện viên để xây dựng lộ trình cá nhân hóa.
Một số nguyên tắc chung là hạn chế thực phẩm siêu chế biến, thường chứa ít nhất 5 thành phần như đường, dầu ăn, chất béo, muối, chất chống oxy hóa, chất ổn định, chất bảo quản. Cắt giảm đường và đồ uống có đường, tinh bột hấp thu nhanh. Chế độ ăn cần đủ protein - 1g/kg cân nặng mỗi ngày - cùng trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt.
Bỏ thói quen làm việc trong khi ăn. Ăn chậm, nhai kỹ, uống nhiều nước để giảm cảm giác thèm. Thay đồ ăn nhanh bằng trái cây và các loại hạt. Sự kết hợp giữa sữa chua và trái cây là món ăn vặt lý tưởng, giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả, kích thích đốt cháy năng lượng, đẩy lùi nguy cơ béo bụng.
Lối sống năng động, giảm thời gian ngồi, đặt mục tiêu ít nhất 5.000-7.000 bước mỗi ngày. Tập thể dục 30-45 phút mỗi ngày với các bài tập kháng lực để tăng cơ bắp.
Thay đổi tư thế ngồi thường xuyên để cơ bụng hoạt động, tránh mỡ tích tụ một chỗ. Ngồi thẳng lưng thoải mái không chỉ phòng cong vẹo cột sống mà còn giúp duy trì vóc dáng chuẩn.
Học cách quản lý stress hiệu quả và cải thiện giấc ngủ giúp giảm cảm giác thèm đồ không lành mạnh, tăng tốc độ tổng hợp cơ bắp, giảm tình trạng đề kháng insulin.
Mỹ Ý
