Theo TS.BS Ngô Thị Kim Oanh, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3, trong lâm sàng thần kinh, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tính cách và cảm xúc có ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tim mạch và não bộ. Điều này không chỉ được lý giải theo cơ chế thần kinh - nội tiết trong Y học hiện đại mà còn có căn nguyên sâu xa theo lý luận Âm Dương, Tạng Phủ của Y học cổ truyền.
Vì sao thường xuyên giận dữ, lo âu có nguy cơ đột quỵ cao hơn?
Theo Y học hiện đại
Mỗi khi con người tức giận hoặc lo âu, hệ thần kinh giao cảm sẽ hoạt động mạnh hơn, khiến mạch máu co lại, huyết áp tăng, tim đập nhanh và nồng độ các hormone stress như adrenaline, cortisol tăng cao. Khi tình trạng này xảy ra thường xuyên, thành mạch máu bị tổn thương, mất tính đàn hồi, dễ hình thành mảng xơ vữa hoặc huyết khối. Chính những biến đổi này làm tăng nguy cơ tắc hoặc vỡ mạch máu não - nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đột quỵ.
Người có sẵn các bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu càng dễ bị tổn thương hơn khi căng thẳng tâm lý kéo dài.
Theo quan điểm của Y học cổ truyền
Cảm xúc có mối liên hệ mật thiết đến tạng phủ. Giận dữ làm tổn thương Can, lo nghĩ quá mức hại Tỳ, buồn phiền ảnh hưởng đến Phế, sợ hãi làm tổn thương Thận, vui mừng quá mức sẽ hại đến Tâm. Người hay tức giận được xem là có "Can khí uất kết", lâu ngày sinh "Can hỏa thượng cang", khiến khí huyết dồn lên đầu, dẫn tới "phong nội động", gây trúng phong, tức đột quỵ theo cách gọi hiện nay.
Khi Can khí không điều hòa, khí huyết lưu thông kém, dễ hình thành huyết ứ trong não, làm rối loạn chức năng vận động và cảm giác.
Minh họa một trường hợp đột quỵ não. Ảnh: CDC Mỹ
Một số biểu hiện cho thấy trạng thái cảm xúc đã vượt ngưỡng an toàn
Theo Y học hiện đại
Đó là khi người bệnh xuất hiện tình trạng huyết áp tăng cao đột ngột, mặt nóng bừng, tim đập nhanh, đau đầu, ù tai, nhìn mờ, chóng mặt hoặc cảm giác yếu nửa người thoáng qua. Các dấu hiệu rối loạn giấc ngủ, mất ngủ kéo dài, hồi hộp, bồn chồn cũng là cảnh báo sớm của rối loạn thần kinh - tim mạch.
Theo Y học cổ truyền
Những người thường xuyên đỏ mặt, mắt đỏ, dễ cáu gắt, đầu nặng, tai ù, rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác là biểu hiện của Can dương thượng cang, khí huyết nghịch lên đầu, tiềm ẩn nguy cơ trúng phong.
Nguy cơ tái phát đột quỵ sau khi người bệnh đã qua giai đoạn cấp
Về mặt Y học hiện đại
Những yếu tố như tăng huyết áp chưa được kiểm soát, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, rung nhĩ, hút thuốc lá, uống rượu và ít vận động là các nguyên nhân phổ biến dẫn đến đột quỵ tái phát.
Ngoài ra, việc không tuân thủ điều trị, tự ý ngưng thuốc chống kết tập tiểu cầu, thuốc hạ áp hoặc thuốc kháng đông là nguy cơ cao nhất. Căng thẳng, mất ngủ và trầm cảm sau đột quỵ cũng khiến mạch máu não dễ bị tái tổn thương.
Theo Y học cổ truyền
Đột quỵ tái phát là do "chính khí hư, tà khí phục". Sau cơn bệnh, khí huyết suy yếu, tà khí như phong, đàm, ứ huyết chưa được trừ sạch, nếu gặp thời tiết thay đổi, ăn uống thất thường hoặc cảm xúc uất ức sẽ dễ làm tái phát bệnh. Người bệnh sau đột quỵ thường có Tỳ hư, Can vượng, khí huyết không điều hòa, vì vậy cần được điều dưỡng lâu dài bằng ăn uống, vận động và dưỡng tâm.
Phòng ngừa đột quỵ tái phát
Để phòng ngừa đột quỵ tái phát, trước hết cần kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Người bệnh nên duy trì huyết áp ổn định dưới 130/80 mmHg, kiểm soát đường huyết và mỡ máu, đồng thời tái khám định kỳ để điều chỉnh thuốc phù hợp. Thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc kháng đông cần được sử dụng đều đặn theo chỉ định của bác sĩ. Chế độ sinh hoạt nên bao gồm ăn nhạt, giảm dầu mỡ, hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá, ngủ đủ giấc và tập luyện thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày.
Ở góc nhìn Y học cổ truyền, việc kết hợp châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, tập dưỡng sinh đều đặn giúp khí huyết lưu thông, hỗ trợ phục hồi vận động và ngăn ngừa tái phát. Tùy từng thể bệnh, bác sĩ có thể sử dụng các bài thuốc như Bổ Dương Hoàn Ngũ Thang cho người yếu liệt nửa người, hoặc Thiên Ma Câu Đằng Ẩm cho người có biểu hiện Can dương thượng kháng, đau đầu, chóng mặt. Bên cạnh đó, duy trì tâm lý ôn hòa, không giận dữ, không lo âu quá mức chính là yếu tố cốt lõi giúp khí huyết lưu thông, âm dương được điều hòa, cơ thể ổn định.
Tính cách và cảm xúc có thể không thay đổi trong một sớm một chiều, nhưng việc học cách kiểm soát tâm trạng, giữ tinh thần an nhiên và rèn luyện lối sống lành mạnh sẽ góp phần giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ và tái phát.
Trong điều trị lâu dài, sự phối hợp giữa Y học hiện đại và Y học cổ truyền không chỉ giúp ổn định thể chất mà còn giúp người bệnh phục hồi tinh thần, duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn.
Mỹ Ý
