Phật thủ có hương thơm rất dễ chịu. Theo quan niệm dân gian, quả phật thủ hình dáng giống như bàn tay Đức Phật nên có ý nghĩa rất thiêng liêng, thường được bày trên mâm ngũ quả vào ngày Tết hoặc đặt trên bàn thờ để thắp hương tổ tiên. Quả được đặt ở vị trí chính giữa và cao nhất trong mâm ngũ quả.
Phật thủ là loài cây gỗ nhỏ, lá khá dày, hình bầu dục, cành có gai ngắn cứng nhọn; cành già màu xanh xám, cành non hơi tím. Cây mỗi năm nở hoa 2-3 lần. Hoa màu trắng, quả chín vàng óng. Quả, hoa và lá đều chứa tinh dầu bay hơi, có thể chưng cất thành hương liệu cho thuốc lá cao cấp, hương liệu chè và nước hoa.
Theo BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3, các nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy phật thủ có tác dụng giải trừ sự co thắt cơ trơn, hạ huyết áp, cắt cơn hen và tăng cường chức năng tiêu hóa. Quả đồng thời chứa nhiều vitamin C, đường, acid hữu cơ.
Đông y quan niệm phật thủ vị cay, đắng, chua, tính ấm vào hai kinh phế và tỳ, có tác dụng điều hòa khí và trung tiêu, thư can, chống nôn, thường được dùng điều trị các chứng can vị không điều hòa, khí trệ, dạ dày đau, khó chịu trong ngực bụng, kém ăn, nôn mửa...
Để làm thuốc, thái dọc quả thành từng miếng mỏng, phơi hoặc sấy khô, bảo quản nơi khô ráo, dùng dần. Ngày dùng 3 đến 6 g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột.
Ngoài ra, phật thủ có thể làm siro trị ho, ngâm rượu giúp hỗ trợ chữa trị các bệnh như đau bụng kinh, chữa ho đờm và viêm phế quản. Quả có thể nấu cháo ăn chữa chứng ho do sốt. Tuy nhiên những người âm hư tránh dùng phật thủ (người âm hư thường có các chứng như ngủ có mồ hôi trộm, người gầy, sắc mặt sạm đen).
Quả phật thủ. Ảnh: Ngọc Thành
Một số bài thuốc từ phật thủ
Chữa nấc, nôn ngược
Lấy vỏ quả phật thủ tươi cắt nhỏ, trộn đều với đường, ăn ngày 3-4 lần, mỗi lần vài miếng, nhai rồi nuốt dần.
Viêm khí quản mạn tính
Phật thủ khô 6 g, bán hạ chế, gừng (tẩm nước gừng sao vàng) 6 g, sắc với nước, pha thêm chút đường để uống. 5 ngày là một liệu trình.
Chữa đau dạ dày do lạnh
Phật thủ khô 15 g, gạo tẻ sao vàng 30 g, sắc nước uống ngày 3 lần. Dùng liên tục 3-5 ngày.
Chữa đau bụng do tỳ vị hư hàn
Phật thủ tươi 100 g (khô 40 g), rượu trắng 1 lít. Phật thủ thái nhỏ, ngâm với rượu ít nhất 15 ngày. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 5-10 ml. 5 ngày là một liệu trình.
Đau bụng kinh
Phật thủ tươi 30 g, đương quy 8 g, gừng tươi 6 g, rượu trắng 30 ml, thêm chút nước sắc lên, chia 2-3 lần uống trong ngày. Uống 2-3 ngày trước kỳ kinh.
Chữa huyết trắng ra nhiều
Phật thủ tươi 30 g, ruột non lợn 30 cm (làm sạch), sắc với nước, chia 2-3 lần uống trong ngày, dùng trong 3 ngày.
Giải rượu
Phật thủ tươi 30 g, sắc với nước để uống.
Tuy nhiên, nếu ăn nhiều phật thủ sẽ bị hao tổn khí, người hư nhược kiêng dùng.
Mỹ Ý
