1. Nguyên nhân gây đau cổ vai gáy
Y học cổ truyền cho rằng, đau cổ vai gáy là biểu hiện của sự mất điều hòa giữa khí huyết và tạng phủ, đặc biệt là can, thận và hệ kinh lạc vùng cổ gáy.
Người xưa cho rằng "thông thì bất thống, thống thì bất thông", nghĩa là nơi nào khí huyết lưu thông thì không đau, nơi nào đau là nơi khí huyết bị bế tắc.
Các yếu tố ngoại tà như phong (gió), hàn (lạnh), thấp (ẩm) dễ xâm nhập khi chính khí suy yếu, gây tắc nghẽn kinh lạc, dẫn đến đau mỏi cổ gáy, co cứng cơ và vận động hạn chế.
Bên cạnh đó, các nguyên nhân bên trong như khí huyết hư nhược, can thận suy yếu do tuổi cao, lao lực, làm việc sai tư thế hoặc ngồi lâu không vận động cũng làm mất cân bằng dinh dưỡng cơ khớp, gây nên tình trạng đau mạn tính vùng cổ vai gáy kéo dài.
Đông y cho rằng đau cổ vai gáy là biểu hiện của sự mất điều hòa giữa khí huyết và tạng phủ.
Vì vậy, trong điều trị, Đông y chú trọng nguyên tắc khu phong tán hàn, thông kinh hoạt lạc, song song với dưỡng huyết bổ can thận để đi sâu vào gốc bệnh.
Bên cạnh các biện pháp điều trị như dùng thuốc, xoa bóp bấm huyệt , châm cứu... dinh dưỡng được xem là một trong những yếu tố quan trọng giúp hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh. Đặc biệt thông qua các món ăn bài thuốc có tác dụng điều hòa khí huyết, làm mềm gân cốt, đẩy lùi tà khí, giảm đau và phục hồi chức năng vùng cổ vai gáy.
2. Các món ăn bài thuốc giúp phòng và trị đau cổ vai gáy
2.1. Canh đậu xanh hầm xương lợn, lá ngải cứu
- Nguyên liệu: Xương ống lợn 300g, đậu xanh nguyên vỏ 50g, ngải cứu 1 nắm nhỏ, gừng tươi vài lát, gia vị vừa đủ.
- Cách chế biến: Xương ống rửa sạch, chần sơ; hầm xương với đậu xanh trong 1 giờ, khi mềm, cho ngải cứu vào đun thêm 10 phút là dùng được.
Đậu xanh thanh nhiệt, giải độc giúp tiêu viêm nhẹ.
- Cách dùng: Dùng khi còn ấm, ăn kèm với cơm, ăn 2-3 lần mỗi tuần, vào bữa trưa hoặc tối.
- Công dụng: Món canh này có tác dụng tán hàn, hoạt huyết , giảm co cứng cơ cổ gáy. Đậu xanh thanh nhiệt, giải độc giúp tiêu viêm nhẹ; xương hầm giàu collagen tốt cho đĩa đệm và cột sống; ngải cứu là vị thuốc trứ danh trong Đông y có tác dụng ôn kinh, tán hàn, giảm đau, rất hiệu quả với đau cổ vai gáy do nhiễm lạnh hay làm việc sai tư thế lâu ngày.
2.2. Cháo gạo nếp hầm hạt sen, hành tím nướng
- Nguyên liệu: Gạo nếp 100g, hạt sen 30g, hành tím 2 củ, gừng tươi vài lát.
- Cách chế biến: Hành tím nướng cháy vỏ, giã dập. Hạt sen ninh nhừ cùng gạo nếp và gừng, cho hành vào đun thêm 10 phút.
Hạt sen giúp bổ tỳ vị, dưỡng tâm an thần, hỗ trợ phục hồi cơ thể suy nhược do đau mỏi kéo dài.
- Cách dùng: Dùng khi còn ấm vào bữa sáng hoặc tối, có thể dùng 2-3 lần/tuần.
- Công dụng: Gạo nếp và hạt sen giúp bổ tỳ vị, dưỡng tâm an thần , hỗ trợ phục hồi cơ thể suy nhược do đau mỏi kéo dài. Hành nướng và gừng giúp ấm kinh, tán hàn, thông lạc, hỗ trợ làm mềm vùng cổ gáy co cứng.
2.3. Trứng gà hấp lá lốt, gừng
- Nguyên liệu: Trứng gà ta 1 quả, lá lốt 4-5 lá, gừng tươi 3 lát, nước mắm cốt hoặc muối trắng.
- Cách chế biến: Lá lốt và gừng băm nhuyễn, trộn với trứng, hấp cách thủy 10 phút.
Lá lốt có tác dụng chống phong hàn, giảm đau nhức xương khớp.
- Cách dùng : Ăn khi còn ấm vào buổi tối hoặc sau khi đi gió lạnh về.
- Công dụng: Lá lốt tính ấm, vào kinh tỳ vị, có tác dụng chống phong hàn, giảm đau nhức xương khớp, đặc biệt vùng vai gáy. Gừng phối hợp giúp lưu thông khí huyết, giảm co cơ. Trứng gà bổ khí huyết, dưỡng âm. Món ăn đơn giản này rất phù hợp dùng hằng tuần như một bữa phụ dinh dưỡng, hỗ trợ giảm đau cổ gáy do lạnh hoặc ngồi điều hòa nhiều.
2.4. Canh cát căn nấu thịt nạc, củ cải trắng
- Thành phần: Cát căn tươi (hoặc khô) 20g, thịt nạc vai heo 150g, củ cải trắng 1/2 củ, gừng tươi 2 lát, hành, gia vị vừa đủ.
- Cách chế biến: Cát căn rửa sạch, nếu khô thì ngâm mềm, thái miếng nhỏ. Củ cải và thịt nạc thái vừa ăn. Phi thơm hành với gừng, cho thịt vào xào sơ, sau đó cho các nguyên liệu còn lại vào nấu khoảng 30 phút, nêm nếm vừa ăn.
Củ cải thanh mát, tiêu đàm, giảm viêm.
- Cách sử dụng: Ăn ấm nóng trong bữa chính. Nên dùng 2-3 lần mỗi tuần trong giai đoạn đau cổ vai gáy rõ rệt.
- Công dụng: Cát căn có tác dụng giãn cơ, làm mềm gân cốt, thanh nhiệt, đặc biệt hiệu quả với đau vai gáy kèm co cứng cơ. Củ cải thanh mát, tiêu đàm, giảm viêm. Thịt nạc bổ khí huyết, giúp phục hồi thể lực. Món canh hỗ trợ thông kinh lạc, giảm co rút, dịu cơn đau vùng cổ gáy.
3. Những lưu ý khi sử dụng
- Món ăn bài thuốc chỉ phát huy tác dụng khi dùng đều đặn, kết hợp nghỉ ngơi và luyện tập đúng cách.
- Mỗi người có một thể chất và biểu hiện bệnh lý khác nhau. Người đau cổ vai gáy do nhiễm phong hàn nên dùng các món có tính ấm như lá lốt, gừng. Ngược lại, người thể nhiệt nên chọn món thanh mát như cát căn, đậu xanh, củ cải.
- Một số người có cơ địa tỳ vị hư hàn (bụng lạnh, đi ngoài lỏng, chậm tiêu) có thể không thích hợp với các món mát như đậu xanh, cát căn. Nếu sau khi ăn thấy đầy bụng, tiêu chảy nhẹ, cần điều chỉnh thành phần hoặc liều lượng.
- Không thay thế thuốc điều trị: Món ăn bài thuốc là phương pháp hỗ trợ, không thay thế được các biện pháp điều trị đặc hiệu khi bệnh đã nặng.
Những món ăn bài thuốc trên tuy đơn giản, dễ thực hiện từ nguyên liệu quen thuộc, nhưng lại có tác dụng hỗ trợ điều trị nhờ sự kết hợp hài hòa giữa dinh dưỡng và dược liệu.
Tuy nhiên, việc sử dụng cần tùy theo thể trạng, thể bệnh và nên kết hợp với vận động nhẹ nhàng, giữ ấm vùng cổ vai và khám chuyên khoa khi triệu chứng kéo dài hoặc tăng nặng.
