Chỉ vài giờ sau khi bay từ Nairobi đến Bangkok cuối năm ngoái để bắt đầu công việc nhân viên dịch vụ khách hàng, Duncan Okindo đã nhận ra có điều gì đó không ổn. Thanh niên 26 tuổi này đã bán gia súc, vay tiền bạn bè và dùng tiền tiết kiệm để trả phí tuyển dụng 200.000 shilling Kenya (1.548 USD).
"Tôi cảm thấy sẽ tốt hơn nếu ra nước ngoài và kiếm tiền nuôi gia đình", Okindo trả lời trong bài viết đăng ngày 9/9 của Guardian. "Tôi đã nỗ lực tìm việc ở Kenya, nhưng cuộc sống ở đây đã dồn tôi vào bước đường cùng".
Duncan Okindo tại Nairobi. Ảnh: Guardian
Khi một chiếc xe tải đón Okindo và 6 người Kenya khác tại sân bay Bangkok, tài xế lấy hộ chiếu của họ, nói với hải quan Thái Lan rằng họ là khách du lịch. Sau nhiều giờ ngồi xe, họ bị đưa lên thuyền qua sông trong tâm trạng vừa mệt mỏi vừa hoang mang.
Nhóm của Okindo bị đưa sang Myanmar, nơi họ bị nhốt một khu nhà có tường bao và lính canh do một băng đảng tội phạm Trung Quốc điều hành. Ba tháng tiếp theo, ngày nào Okindo cũng phải làm việc, bị ép gửi tin nhắn từ hàng nghìn tài khoản mạng xã hội giả, đóng vai một nhà đầu tư người Mỹ giàu có để dụ dỗ các nhân viên môi giới bất động sản ở Mỹ đầu tư tiền kỹ thuật số.
Nếu không đạt chỉ tiêu trong ngày, anh sẽ bị đánh đập, nhốt trong phòng lạnh, không được ăn uống trong hai ngày. Okindo cầu xin Chúa phù hộ để bản thân không bị chích điện và tra tấn tình dục giống như những người khác.
"Đó là địa ngục trần gian", anh nói. "Tôi đã hoàn toàn sụp đổ, đến mức mất hết hy vọng".
Okindo cuối cùng đã được trả tự do khỏi khu nhà KK Park của Myanmar vào tháng 4. Anh nằm trong số ngày càng nhiều người Kenya, Uganda và Ethiopia bị buôn bán sang Đông Nam Á, trong thời điểm các băng đảng tội phạm đang tìm cách mở rộng nhân lực bằng cách chuyển hướng sang lao động từ Đông Phi.
Các khu lừa đảo trực tuyến mọc lên như nấm ở Myanmar từ cuộc đảo chính năm 2021. Dọc biên giới với Thái Lan, số lượng các khu nhà đã tăng từ 11 lên 26 trong 4 năm qua.
Liên Hợp Quốc ước tính ít nhất 120.000 người mắc kẹt trong các khu lừa đảo trực tuyến trên khắp Myanmar, trong khi các chuyên gia về buôn người và các nhóm giải cứu cho hay hoạt động trấn áp hiện nay chưa làm suy giảm nhiều ngành công nghiệp này. Các trung tâm thường được các băng đảng tội phạm người Trung Quốc dưới sự bảo kê của các tổ chức quân sự ở Myanmar.
Okindo là một trong số những người may mắn được giải cứu trong chiến dịch liên kết giữa chính phủ Thái Lan, Myanmar và các nước Đông Phi, cũng như cảnh sát và các tổ chức dân quân. Nạn nhân chỉ được trao trả cho Thái Lan sau khi chính phủ nước họ đồng ý thanh toán chi phí hồi hương công dân.
Kể từ năm 2020, những trung tâm lừa đảo đã lừa hàng trăm nghìn người và cưỡng ép họ phải thực hiện "mổ lợn", thuật ngữ chỉ việc xây dựng lòng tin với nạn nhân trước khi lừa gạt. Ngành công nghiệp này ban đầu chủ yếu nhắm vào người Trung Quốc, sau đó chuyển sang người Đông Nam Á và người Ấn Độ, và giờ là người châu Phi.
Các băng đảng tội phạm chuyển sang lừa đảo nạn nhân ở Mỹ và châu Âu sau khi chính phủ Trung Quốc thực hiện nhiều biện pháp trấn áp để ngăn chặn công dân bị nhắm mục tiêu.
Benedikt Hofmann, đại diện của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm tại khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương, cho biết một số mạng lưới buôn người đã chuyển sang tìm kiếm người biết nói tiếng Anh và sử dụng công nghệ thành thạo, trong đó có người Đông Phi và hàng nghìn người trong số này đang mắc kẹt trong các trung tâm lừa đảo ở Đông Nam Á.
Khi nhận thức của công chúng ở mỗi quốc gia nâng cao, việc chiêu mộ khó khăn hơn. "Ngày nay, việc tuyển dụng một số lượng lớn người từ những nơi như Ấn Độ bắt đầu khó khăn hơn nhiều", Hofmann nói. "Đó cũng là lý do chúng tôi ghi nhận sự gia tăng nạn buôn người ở châu Phi".
Trung tâm KK Park ở biên giới Myanmar với Thái Lan. Ảnh: Guardian
Theo Roseline Njogu, Thứ trưởng ngoại giao Kenya về các vấn đề người Kenya ở nước ngoài, từ tháng 1 đến tháng 4, chính phủ Kenya đã hồi hương 175 công dân từ Myanmar. Con số này tăng mạnh so với 150 người Kenya bị buôn bán được giải cứu từ khắp Đông Nam Á trong thời gian 2022 - 2024. Hàng trăm người châu Phi khác được hồi hương là công dân các nước châu Phi như Ethiopia và Uganda.
Tại Kenya, nơi khoảng 80% người dân dưới 35 tuổi và tỷ lệ thất nghiệp cao, chính phủ của Tổng thống William Ruto đã thúc đẩy các chương trình xuất khẩu lao động. Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy cứ 10 thanh niên Kenya thì 4 người nghĩ tới việc di cư.
Mutuku Nguli, giám đốc điều hành của Quỹ Chống buôn bán người Đông Phi, cho biết những kẻ tuyển dụng "nô lệ hiện đại" đã tận dụng chương trình thúc đẩy di cư của chính phủ, nhắm mục tiêu vào người Kenya thông qua quảng cáo việc làm trực tuyến, mạng xã hội và tin nhắn, hoặc trực tiếp đến các vùng nông thôn.
Việc hồi hương rất tốn kém và đầy thách thức. Sau khi tiếp nhận người ở biên giới, các quan chức Thái Lan phải xác định họ có đúng là nạn nhân bị buôn bán hay không trước khi trả về nước.
Khi Susan Wafula được giải cứu khỏi một trung tâm chuyên lừa đảo tình cảm ở Myanmar năm 2022, cô bị chuyển tới 4 trung tâm giam giữ ở Thái Lan trong một tháng để làm thủ tục xác minh và cuối cùng mới được về nhà.
"Tôi đã ở trong một xà lim để chờ bản thân được xác minh là nạn nhân và giành lại tự do", Wafula, 32 tuổi, nói. "Nếu không may mắn, tôi đã mục rữa ở đó".
Uganda và Ethiopia đều không có đại sứ quán tại Thái Lan nên bị hạn chế khả năng xác định vị trí nạn nhân ở Myanmar. Đầu năm nay, hàng chục người Uganda và Ethiopia đã mắc kẹt tại biên giới Myanmar - Thái Lan khi công tác hồi hương bị đình trệ.
Jason Tower, chuyên gia Sáng kiến Toàn cầu chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia, cho biết các băng đảng lợi dụng lỗ hổng thiếu đại diện ngoại giao của Đông Phi ở Đông Nam Á để ngăn cản nạn nhân tìm kiếm sự giúp đỡ, thậm chí mỉa mai "chính phủ không quan tâm đến họ" để khiến nạn nhân mất hy vọng.
"Cuối cùng, các băng đảng biến những người này thành cỗ máy kiếm tiền hoạt động với tư cách là những kẻ lừa đảo hiệu suất cao", Tower nói.
Ngay cả khi các quốc gia Đông Phi đã hồi hương công dân, các công ty tuyển dụng vẫn tiếp tục chiêu mộ nạn nhân bằng quảng cáo việc làm. Okindo và Wafula đã cho phóng viên xem tin nhắn từ những người Kenya đang cân nhắc đến Đông Nam Á làm việc.
Okindo chia sẻ về trải nghiệm làm nô lệ ở Myanmar trên kênh TikTok cá nhân. Ảnh: Guardian
Vào tháng 5, Okindo, người có bằng cao đẳng về truyền thông đại chúng, đã kiện công ty tuyển dụng và các nhân viên đã gửi anh ta đến Myanmar, cáo buộc họ phạm tội buôn bán người và tội đồng lõa trong việc biến anh thành nô lệ. Một tòa án ở Nairobi đã ban lệnh cấm ngăn công ty tuyển dụng người đi xuất khẩu lao động ở nước ngoài.
Từ khi trở về, Okindo liên tục kể lại câu chuyện của mình trên TV, TikTok và các nền tảng mạng xã hội. Anh kết nối nạn nhân đang mắc kẹt ở Myanmar với luật sư, các tổ chức viện trợ và đại sứ quán, giúp họ hồi hương. Anh muốn nâng cao nhận thức của người dân về các công ty lừa đảo và việc làm giả, khuyến khích nạn nhân tìm công lý.
"Tôi đã giúp nhiều người hiểu ra", anh nói. "Đôi khi tôi sợ nói về trải nghiệm đã qua, nhưng tôi tự nhủ, dù có gì xảy ra, hãy lên tiếng để cứu lấy nhiều người thay vì im lặng".
Hồng Hạnh (Theo Guardian)
