Theo dự thảo quyết định của Thủ tướng về phát triển các cấp độ thị trường điện cạnh tranh, Việt Nam dự kiến vận hành thị trường bán lẻ điện từ năm 2027. Tức, người dân, doanh nghiệp được chọn nhà cung cấp điện. Đây là giai đoạn thứ ba của thị trường sau giai đoạn phát điện cạnh tranh (từ tháng 7/2012) và bán buôn cạnh tranh (từ tháng 7/2019).
Nói tại diễn đàn "Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch" chiều 18/12, ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh và mua bán điện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), nhận định việc triển khai đến giai đoạn bán lẻ điện cạnh tranh cần cẩn trọng.
Ông Dũng thông tin các quốc gia trên thế giới áp dụng mô hình thị trường điện riêng. "Có quốc gia chỉ dừng lại ở thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Có nước tiến đến thị trường bán lẻ rồi quay lại chỉ bán buôn", đại diện EVN nói và cho rằng tại Mỹ, nhiều bang chưa mở cửa với thị trường bán lẻ điện.
Ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh và mua bán điện EVN. Ảnh: DDDN
Ông lập luận các nước muốn triển khai thị trường bán lẻ phải đáp ứng một số tiêu chí. Một trong số đó là phụ tải đạt mức gần như bão hòa hoặc tăng trưởng thấp (1-2%), dẫn tới chi phí vốn đầu tư lưới truyền tải thấp. Lúc đó, thị trường bán lẻ được vận hành dựa trên chất lượng dịch vụ, nhằm tăng tính cạnh tranh giữa các đơn vị cung ứng.
Bên cạnh đó, dự phòng trên lưới điện cần đảm bảo 30% trở lên. Tức, cung điện phải luôn lớn hơn cầu, từ đó mới tạo sự cạnh tranh, kéo giá giảm. Đây là vấn đề cốt yếu của thị trường bán lẻ.
"Việt Nam muốn đạt tiêu chí của thị trường bán lẻ, việc cung ứng đủ điện là cần thiết", ông Dũng nhấn mạnh. Ông cảnh báo việc vận hành thị trường bán lẻ khi chưa đáp ứng tiêu chí cơ bản có thể dẫn đến tình trạng mất cân đối cung - cầu trong một khoảng thời gian.
Cũng theo đại diện EVN, thị trường điện cần đảm bảo mục tiêu lớn nhất là cung ứng đủ điện. "Vấn đề thứ hai mới là công khai, minh bạch, đảm bảo tính cạnh tranh", ông nói.
Các chuyên gia khác lại cho rằng việc triển khai thị trường bán lẻ điện cạnh tranh không thể chậm trễ hơn.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Đầu tư nước ngoài, cho rằng an ninh năng lượng phải được đảm bảo song hành trong quá trình chuyển sang thị trường cạnh tranh, minh bạch.
Ông Tuấn nhắc lại sự chậm trễ trong việc thực hiện chính sách thị trường năng lượng những năm qua dẫn đến ách tắc trong thu hút đầu tư, nhất là các dự án năng lượng tái tạo. Hiện các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến chính sách, giá thành, độ ổn định của thị trường năng lượng, và chờ chính sách để rót vốn. "Nếu không hành động khẩn trương, chúng ta có thể mất cơ hội", ông Tuấn nói.
Ông Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nói việc xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch là yếu tố quan trọng trong bối cảnh ngành năng lượng Việt Nam đứng trước yêu cầu chưa từng có về chuyển dịch xanh, đảm bảo an ninh.
Việt Nam đặt mục tiêu phát triển kinh tế ở mức 10% trở lên trong giai đoạn 2026-2030, đồng nghĩa với việc nhu cầu điện phải tăng trưởng mỗi năm từ 12-13%. Nếu tính thêm yếu tố kinh tế số và trí tuệ nhân tạo (AI) - lĩnh vực tiêu tốn nhiều điện năng, mức tăng trưởng ngành này hàng năm phải đạt 15% trở lên.
"Trong bối cảnh đó, nếu thiếu minh bạch, thiếu cạnh tranh lành mạnh, thị trường sẽ không thể thu hút vốn đầu tư xã hội, tạo ra động lực cải thiện hiệu suất và đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài", ông Huân nhấn mạnh.
Thủy Trương
