Trong dự thảo Báo cáo chính trị đang được lấy ý kiến nhân dân, Ban Chấp hành Trung ương đặt mục tiêu đẩy mạnh phát triển nhà xã hội và nhà ở thương mại giá rẻ. Việc này nhằm giải quyết cơ bản nhu cầu về nhà ở cho cư dân đô thị, người lao động tại các khu công nghiệp và cho các đối tượng yếu thế.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Uỷ viên kiêm nhiệm tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, đánh giá việc đưa nội dung này vào văn kiện là rất kịp thời, thể hiện tầm nhìn lấy con người làm trung tâm của phát triển. "Nhà ở xã hội không chỉ là câu chuyện về chỗ ở, mà còn là hạ tầng của công bằng và ổn định xã hội", bà nói.
Theo số liệu của Bộ Xây dựng, 9 tháng đầu năm nay, cả nước đầu tư xây dựng trên 132.600 căn nhà xã hội và khởi công 73 dự án với hơn 57.800 căn. Dự kiến, hết năm nay, khoảng 89.000 căn sẽ hoàn thành, đạt 89% mục tiêu tại đề án phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà xã hội đến năm 2030.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay ở các đô thị lớn và một số địa phương nhiều khu công nghiệp, nguồn cung nhà ở xã hội vẫn kém xa so với nhu cầu của người dân. Trong khi đó, giá căn hộ thương mại ngày càng vượt xa tầm với của người lao động. Riêng tại Hà Nội và TP HCM đến cuối quý III/2025, bình quân giá căn hộ thương mại mở bán mới đạt bình quân 70-80 triệu đồng mỗi m2 khi chung cư bình dân, giá rẻ gần như tuyệt chủng. Các dự án hạng sang cũng gia tăng, một số ghi nhận mức giá vượt 150 triệu đồng mỗi m2.
Theo bà Trân, việc phát triển nhà ở xã hội hiện nay vẫn chậm do tồn tại nhiều điểm nghẽn ở quỹ đất, thủ tục đầu tư và cơ chế tài chính, tín dụng. Bà nói phần lớn dự án vướng ở khâu bố trí quỹ đất phù hợp, nhất là tại các đô thị lớn và khu công nghiệp. "Việc thực hiện yêu cầu dành 20% quỹ đất tại dự án nhà ở thương mại cho nhà xã hội còn hình thức, thiếu chế tài. Điều này dẫn đến tình trạng có quy định, nhưng khó triển khai thực tế", đại biểu đoàn TP HCM nói.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân. Ảnh: Media Quốc hội
Để tháo gỡ khó khăn này, bà cho rằng Nhà nước cần chủ động giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng kỹ thuật – xã hội (như điện, nước, giao thông, trường học, y tế...), sau đó giao hoặc cho thuê lại đất với giá ưu đãi để doanh nghiệp chỉ tập trung xây dựng, giảm chi phí đầu vào.
Còn đại biểu Hà Sỹ Đồng, nguyên quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị đề xuất cơ chế đặc thù gỡ vướng pháp lý cho dự án nhà xã hội như cho phép UBND cấp tỉnh duyệt nhanh dự án chưa có trong quy hoạch hoặc kế hoạch phát triển nhà ở nếu xét thấy cần thiết. Đồng thời, UBND cấp tỉnh có thể chỉ định trực tiếp chủ đầu tư đủ năng lực thay vì đấu thầu. "Cơ chế này giúp rút ngắn thủ tục, khởi công dự án sớm hơn tại địa phương có nhu cầu cấp bách về nhà xã hội", ông nói.
Ông Trần Văn Tuấn, Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Bắc Ninh - một trong những địa phương đi đầu về xây dựng nhà xã hội - chia sẻ kinh nghiệm của tỉnh là "rất coi trọng việc bố trí, dành quỹ đất đáng kể cho nhà ở xã hội ngay từ khâu quy hoạch".
Cùng với đó, theo ông Tuấn, trong quá trình thực hiện, Bắc Ninh cũng sát sao khi thành lập các tổ công tác với nhiệm vụ rõ ràng để đẩy nhanh tiến độ các dự án nhà xã hội trên địa bàn. Các tổ công tác này thường xuyên kiểm tra công trình, lắng nghe kiến nghị của chủ đầu tư để kịp thời giải quyết.
Về thủ tục, bà Trân cho biết việc thẩm định, xác định giá đất, phê duyệt thiết kế, cấp phép xây dựng cho dự án nhà ở xã hội vẫn phải qua nhiều tầng nấc. Điều này khiến một dự án nhà xã hội mất 2–3 năm mới có thể khởi công, làm giảm động lực của nhà đầu tư.
Bởi vậy, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM đề nghị giảm bớt các nấc thủ tục hành hình, nhằm rút quy trình phê duyệt dự án xuống còn tối đa 6-9 tháng. Cùng với đó, theo bà Trân, quá trình sắp xếp địa giới hành chính khiến nhiều hồ sơ đầu tư phải điều chỉnh lại quy hoạch, thẩm quyền phê duyệt... nên cần có hướng dẫn thống nhất, tạm thời ủy quyền cho cấp tỉnh hoặc ban quản lý khu công nghiệp giải quyết nhanh các hồ sơ chuyển tiếp, tránh tình trạng dự án đình trệ chờ kiện toàn tổ chức.
Ông Tuấn nói rằng các thủ tục hành chính liên quan đến các dự án nhà ở xã hội tại Bắc Ninh được áp dụng cơ chế "Luồng xanh", giúp cắt giảm tối đa 60% thời gian thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến dự án nhà ở xã hội. Nhờ đó, đến nay, Bắc Ninh đã hoàn thành trên 23.400 căn nhà xã hội và đang thi công gần 2.900 căn. 15 dự án chuẩn bị xây dựng với hơn 14.430 căn. 36 dự án đang trong giai đoạn giải phóng mặt bằng trên diện tích đất 164 ha, dự kiến cung cấp 72.866 căn khi hoàn thành.
Trước tình trạng vốn ưu đãi cho chủ đầu tư nhà xã hội và người mua còn hạn chế, thủ tục tiếp cận phức tạp, bà Trân đề nghị cho phép định mức lợi nhuận linh hoạt hơn để thu hút doanh nghiệp đầu tư loại hình nhà ở này.
Bên cạnh nguồn vốn ngân sách, đại biểu nói có thể huy động thêm Quỹ phát triển nhà ở địa phương, quỹ đất công hay khuyến khích mô hình hợp tác công tư (PPP) trong phát triển nhà ở xã hội. Trong khi đó, ông Hà Sỹ Đồng cho rằng cần lập Quỹ Phát triển nhà ở xã hội quốc gia với nguồn vốn ổn định (từ ngân sách, trái phiếu, đóng góp doanh nghiệp...) để hỗ trợ lãi suất và vốn vay ưu đãi cho các dự án.
Ngoài ra, theo bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân, một số địa phương cần xóa "điểm nghẽn mềm" với tâm lý cho rằng nhà ở xã hội là sản phẩm dành cho người nghèo. "Đây thực chất là chính sách an sinh bền vững cho lực lượng lao động trẻ, công nhân, viên chức, người thu nhập trung bình – nhóm đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế", bà cho hay.
Tương tự, Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Bắc Ninh cũng cho rằng phát triển tốt nhà xã hội, nhà thương mại giá thấp cũng sẽ trở thành một điểm cộng trong cải thiện môi trường đầu tư, thu hút nguồn vốn vào địa phương.
Bởi theo ông Tuấn, các nhà đầu tư hiện nay, nhất là doanh nghiệp FDI rất quan tâm về khả năng đáp ứng số lượng, chất lượng lao động của các địa phương. Để làm được điều này, ông nói địa phương cần phải đảm bảo được nhu cầu tối thiểu của người lao động về nhà ở vì "an cư rồi mới lập nghiệp".
Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Bắc Ninh Trần Văn Tuấn. Ảnh: Media Quốc hội
Khi có chỗ ở ổn định, người lao động mới yên tâm gắn bó lâu dài cùng doanh nghiệp và địa phương, nên bà Trân góp ý cần đa dạng hình thức sở hữu và thuê nhà. "Cần mở rộng mô hình thuê, thuê mua dài hạn, trả góp linh hoạt, phù hợp với khả năng tài chính của công nhân", nữ đại biểu nói và cho rằng cũng cần đơn giản hóa hơn thủ tục tiếp cận chính sách về nhà xã hội, vay vốn cho công nhân.
Bên cạnh mục tiêu đẩy mạnh phát triển nhà xã hội và nhà thương mại giá rẻ, ông Trần Văn Tuấn đề nghị dự thảo văn kiện cũng cần phải nêu thêm định hướng thời gian tới tập trung "phát triển lành mạnh thị trường bất động sản". Theo đại biểu này, tình trạng một số người nắm giữ nhiều đất, nhà ở nhưng không sử dụng gây lãng phí rất lớn, trong khi một bộ phận đáng kể người dân, nhất là người thu nhập thấp lại rất khó khăn để sở hữu chỉ một ngôi nhà để ở.
Ông Tuấn cũng đề xuất phải cụ thể hóa chủ trương trong văn kiện thành chương trình phát triển nhà ở, tập trung vào nhà xã hội và nhà thương mại giá rẻ, giao cho từng địa phương không chỉ dừng ở năm 2030, mà cần kéo dài đến 2035.
Anh Tú
