Sáng 8/12, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng thừa ủy quyền Thủ tướng trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế đặc thù thực hiện các dự án lớn ở Thủ đô.
Chính phủ cho biết việc cải tạo chung cư cũ, chỉnh trang đô thị còn nhiều bất cập, chậm trễ, ảnh hưởng an toàn, đời sống của người dân. Để tháo gỡ điểm nghẽn này, cơ quan soạn thảo đề xuất Hà Nội được quyết định biện pháp cưỡng chế phá dỡ khi trên 75% chủ nhà, chủ đất đồng ý, tương đương ít nhất 75% diện tích đất ở khu vực cải tạo.
Theo Luật Nhà ở 2023, dự án cải tạo chung cư xuống cấp chỉ được thực hiện khi 80% chủ nhà, chủ đất đồng ý với phương án bồi thường, tái định cư, phương án xây dựng lại. Với chung cư nguy hiểm cấp D (hư hỏng nặng, mất an toàn, có nguy cơ sập đổ), UBND tỉnh có thể quyết định theo phương án tối ưu.
Thực tế, việc đạt tỷ lệ đồng thuận gần như tuyệt đối này gặp nhiều khó khăn tại các dự án xây lại chung cư cũ. Với các chủ đầu tư, họ cũng khó triển khai dự án khi mật độ xây dựng bị khống chế, không được xây quá nhiều tầng nên không đủ quỹ căn thương mại để bù đắp chi phí xây dựng, bồi thường.
Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình dự thảo nghị quyết sáng 8/12. Ảnh: Media Quốc hội
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho rằng các cơ chế đặc biệt và phạm vi tác động lớn như mở rộng trường hợp thu hồi đất, giao quyền cho Hà Nội chấp thuận dự án (thay vì Quốc hội, Thủ tướng), cưỡng chế khi đạt đồng thuận 75% của chủ sở hữu... cần được đánh giá kỹ tác động để không phát sinh khiếu kiện, ảnh hưởng đến ổn định xã hội.
Từ năm 2005, Hà Nội bắt đầu cải tạo các khu chung cư cũ. Tuy nhiên, đến giữa năm ngoái, thành phố mới có 19 dự án hoàn thành, đưa vào sử dụng và tiếp tục triển khai hơn chục dự án.
Góp ý thảo luận sau đó, GS Hoàng Văn Cường, Ủy viên kiêm nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng cho rằng cần "nới" quy định về cải tạo chung cư cũ. "Nếu không có cơ chế đồng thuận 75% và cho phép vượt chỉ tiêu quy hoạch, kiến trúc và dân số, thành phố sẽ khó cải tạo được các khu chung cư xuống cấp, mất an toàn", ông nói.
Trong khi đó, ông Trịnh Xuân An, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng - An ninh đề nghị giảm tỷ lệ đồng thuận xuống 50%, thay vì 75% để việc xây dựng lại chung cư cũ khả thi hơn.
Tương tự, ông Nguyễn Trúc Anh, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính nói mức 75% là cao, và một số nước cũng chỉ áp dụng quy định chung cư xuống cấp được xây lại khi một nửa chủ nhà đồng ý. Ông cũng đề xuất giao trách nhiệm và quyền hạn xuống cấp cơ sở (cấp xã) để thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng, tránh tình trạng dự án "tắc" 20 năm không giải phóng được.
Ông Trịnh Xuân An, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng - An ninh nêu ý kiến tại phiên thảo luận, sáng 8/12. Ảnh: Media Quốc hội
Cũng theo dự thảo nghị quyết, Chính phủ đề nghị giao chủ đầu tư lập quy hoạch chi tiết dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết khu vực đô thị. Sau đó khi phê duyệt, cơ quan quản lý được quyết định các chỉ tiêu quy hoạch, kiến trúc, dân số vượt quy định (với dự án ở khu vực nội đô lịch sử).
Để đẩy nhanh tiến độ các dự án lớn, quan trọng, dự thảo cũng quy định HĐND hoặc Chủ tịch UBND TP Hà Nội quyết định chủ trương, thay vì trình Quốc hội, Thủ tướng như hiện nay. Một số dự án thuộc nhóm này (trừ cải tạo chung cư) cũng có thể được lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt.
Các dự án lớn, quan trọng tại Thủ đô, theo Chính phủ, gồm đầu tư công, đầu tư đối tác công - tư (PPP) hoặc dự án cần triển khai ngay theo chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền. Nhóm này cũng gồm dự án sử dụng ngân sách địa phương, hay thuộc danh mục thu hút nhà đầu tư chiến lược cùng có tổng mức đầu tư từ 30.000 tỷ đồng trở lên; cải tạo chung cư cũ, chỉnh trang tái thiết đô thị.
Với các dự án cần triển khai theo chỉ đạo cấp có thẩm quyền, thành phố được quyết định mức bồi thường, hỗ trợ, tái định cư gấp 2 lần quy định. Dự án cũng được thực hiện các bước về quy hoạch, khởi công xây dựng đồng thời với thủ tục chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư.
Liên quan tới quy định tái thiết khu đô thị, GS Hoàng Văn Cường đề nghị cần quy định theo mô hình TOD, tức là bên dưới nhà cao tầng phải bố trí ga tàu điện ngầm và không gian ngầm phát triển dịch vụ.
Ông cũng cho rằng cần xem lại quy hoạch khu vực nội đô lịch sử, chỉ nên gồm những khu cần bảo tồn như các phố cổ, khu vực Ba Đình, Tây Hồ cũ. "Việc quy hoạch cả quận Hai Bà Trưng và Đống Đa cũ vào nhóm này là trói buộc thành phố và người dân, vì các khu vực này tập nhiều chung cư và nhà thấp tầng cần cải tạo", ông Cường nêu.
Trong khi đó, ông Phan Văn Mãi cho hay khi thẩm tra một số ý kiến đề nghị cân nhắc chính sách cho phép Hà Nội được chấp thuận các dự án quy mô sử dụng đất trồng lúa từ 500 ha trở lên hoặc di dân, tái định cư 20.000-50.000 người.
Dự kiến, Quốc hội biểu quyết thông qua dự thảo nghị quyết này vào chiều 11/12.
Anh Tú
