Kết luận của Thanh tra Chính phủ cuối năm ngoái cho biết, Bộ Công Thương có khuyết điểm, vi phạm khi tham mưu cơ chế khuyến khích dự án điện mặt trời tại Ninh Thuận sau khi Quyết định 11/2017 hết hiệu lực. Do vậy, 14 dự án được hưởng giá FIT ưu đãi 9,35 cent một kWh trong 20 năm không đúng quy định. Riêng trong 2,5 năm (từ 2020 đến tháng 6/2022), số tiền điện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải thanh toán cho các chủ đầu tư này tăng thêm 1.481 tỷ đồng.
Tại báo cáo gửi Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình về gỡ vướng cho 154 dự án điện tái tạo từng bị thanh tra, Bộ Công Thương đề xuất EVN cùng các chủ đầu tư dự án xác định lại điều kiện hưởng giá khuyến khích ưu đãi (giá FIT).
Những dự án không đáp ứng đủ điều kiện hưởng giá FIT ưu đãi sẽ phải xác định lại giá mua bán điện theo quy định. Với các dự án này, EVN sẽ báo cáo cơ quan có thẩm quyền để làm căn cứ bù trừ thanh toán tiền mua điện. Phương án xử lý này, theo Bộ Công Thương, được đưa ra trên cơ sở phân tích, đánh giá, so sánh lợi ích về kinh tế - xã hội, hạn chế tối đa tranh chấp, khiếu kiện, cũng như ảnh hưởng môi trường đầu tư.
Công nhân thi công dự án điện mặt trời tại Ninh Thuận, tháng 2/2019. Ảnh: Quỳnh Trần
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, đối tượng được nêu tại Nghị quyết 115/2018, hưởng giá FIT 9,35 cent một kWh trong 20 năm là các dự án điện mặt trời được Thủ tướng quyết định hoặc có văn bản chấp thuận triển khai trong quy hoạch phát triển điện lực quốc gia, tổng công suất 2.022 MW. Nhưng sau đó Bộ Công Thương đã tham mưu, mở rộng đối tượng áp dụng giá FIT cho các dự án đã có trong quy hoạch phát triển điện lực các cấp.
Việc này dẫn tới 14 dự án được hưởng giá FIT không đúng, gồm Hacom Solar, điện mặt trời Sinenergy Ninh Thuận 1, Thuận Nam Đức Long, Thiên Tân Solar Ninh Thuận, Phước Ninh, Sơn Mỹ 2, Sơn Mỹ, Solar Farm Nhơn Hải, Bầu Zôn, Thuận Nam 12, SP Infra 1, Adani Phước Minh, Hồ Bầu Ngứ và dự án điện mặt trời 450MW kết hợp trạm 500kV Thuận Nam và đường dây 500kV, 220kV.
Với các dự án điện mặt trời mái nhà xây dựng trên đất nông, lâm nghiệp hưởng cơ chế ưu đãi giá FIT 8,38 cent một kWh trong 20 năm, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ hướng xử lý là EVN rà soát, lập danh sách các dự án để báo cáo UBND cấp tỉnh. Sau đó, các địa phương xác định đất để làm trang trại, nuôi trồng. Nếu có vi phạm về đất, dự án sẽ không được hưởng giá FIT mà phải xác định lại giá mua bán điện.
Cùng với các dự án xác định sai giá ưu đãi, kết luận của Thanh tra Chính phủ cho thấy Bộ Công Thương duyệt bổ sung 154 dự án điện mặt trời với tổng công suất 13.837MW vào quy hoạch không có căn cứ, cơ sở pháp lý. Trong đó, 123 dự án là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối hệ thống, cơ cấu nguồn điện, lãng phí nguồn lực xã hội.
Chính phủ đồng ý tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho 154 dự án điện tái tạo trên, theo Nghị quyết phiên họp thường kỳ tháng 11. Tại hội nghị ngày 12/12, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết quan điểm, nguyên tắc tháo gỡ là "không hợp thức hóa sai phạm nhưng có giải pháp, cơ chế để giải quyết dứt điểm". Theo ông, chủ trương gỡ vướng này để không lãng phí nguồn lực xã hội, giữ niềm tin của nhà đầu tư trong, ngoài nước.
Với kết luận này, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng cho phép cập nhật dự án sau khi được tháo gỡ vào kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII, để đảm bảo đủ điện cho sản xuất, kinh doanh. Trong đó, nhà điều hành sẽ loại bỏ những dự án vi phạm liên quan đến an ninh quốc phòng, quy hoạch các công trình, dự án trọng điểm quốc gia. Các dự án vướng mắc liên quan tới thủ tục đất đai, chưa hoàn thành nghiệm thu xây dựng sẽ được phép hoàn thiện theo quy định. Các địa phương sẽ phối hợp để đánh giá, giải quyết với số dự án vướng mắc liên quan đến khu vực dự trữ khoáng sản, thủy lợi, đất rừng.
Phương Dung
