Tại tọa đàm "Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân" do Báo Người Lao Động tổ chức ngày 20/3, PGS. TS Trần Hoàng Ngân cho rằng việc mạnh dạn đặt hàng doanh nghiệp thực hiện các dự án lớn như đường sắt tốc độ cao sẽ có lợi cho kinh tế vĩ mô.
Ông chỉ ra giai đoạn 2001–2008, kinh tế tăng trưởng nhanh nhưng bất ổn do nhập siêu lớn, dẫn đến biến động tiền tệ, hiện tượng đôla hóa và vàng hóa.
"Mạnh dạn giao doanh nghiệp tư nhân thực hiện dự án lớn, chúng ta sẽ hạn chế nhập siêu, tận dụng nguồn nguyên vật liệu trong nước và giảm phụ thuộc nước ngoài", ông nêu.
PGS. TS Trần Hoàng Ngân phát biểu tại tọa đàm ngày 20/3. Ảnh: Người Lao Động
Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực - thực phẩm TP HCM, Chủ tịch Tập đoàn Tân Đông Hiệp cũng kiến nghị Chính phủ giao những dự án quan trọng cho tư nhân, từ hạ tầng số đến đường sắt đô thị, tốc độ cao. "Mạnh dạn giao cho họ thì họ mới lớn lên được", bà nói.
Tại hội nghị với 26 tập đoàn, doanh nghiệp lớn vào tháng trước, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị các doanh nghiệp tư nhân "xem có thể làm được gì thì đăng ký, đề xuất cơ chế chính sách để làm, miễn không tư lợi".
Người đứng đầu Chính phủ đặt hàng Trường Hải (Thaco) nghiên cứu công nghệ, toa tàu; Hòa Phát làm ray đường sắt tốc độ cao, hay FPT đào tạo nhân lực chất lượng cao, thiết kế chip. "Thủ tướng đặt niềm tin trọn vẹn vào doanh nghiệp tư nhân, bởi đã đặt hàng là phải có niềm tin", PGS. TS Trần Hoàng Ngân bình luận.
Để tư nhân có thể thực sự tham gia các dự án lớn, TS Nguyễn Quốc Việt - chuyên gia chính sách công - nói việc đặt hàng phải được thực hiện trên các tiêu chí lựa chọn rõ ràng, công khai và giới hạn phạm vi cụ thể. Doanh nghiệp được chọn cần có kinh nghiệm hoặc tiềm năng làm các công trình, lĩnh vực trọng điểm, dẫn dắt xu hướng phát triển và tạo ra hiệu ứng lan tỏa sang các ngành, đơn vị khác.
Ông Việt lưu ý nhà chức trách cần rà soát, điều chỉnh và đồng bộ các luật liên quan tới đầu tư, kinh doanh (gồm Luật Đầu tư công, Hợp tác công-tư và Đấu thầu), nhằm tạo ra hành lang pháp lý thông thoáng và nhất quán cho doanh nghiệp tư nhân. Bên cạnh đó, họ cũng cần đưa ra chính sách cụ thể cho doanh nghiệp được đặt hàng tiếp cận vốn, đất đai, lao động; ưu đãi thuế và đơn giản hóa thủ tục hành chính.
Ngoài mong muốn được giao các dự án lớn, doanh nghiệp kiến nghị thúc đẩy hợp tác công-tư (PPP). Bà Huỳnh Phan Phương Hoàng, Phó tổng giám đốc Vietravel lấy ví dụ TP HCM có thể phối hợp tư nhân tổ chức các sự kiện lớn để thu hút du khách. Còn ông Lê Trí Thông, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP HCM, Tổng giám đốc PNJ đề xuất lập các quỹ đầu tư chung công và tư.
Khu vực kinh tế tư nhân hiện đóng góp khoảng 40% GDP. Trong đó, doanh nghiệp tư nhân góp hơn 24%, hộ kinh doanh trên 23% và kinh tế tập thể (hợp tác xã) gần 3%. Khối tư nhân còn góp hơn 30% vào ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, theo PGS. TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, trong nền kinh tế phát triển, kinh tế tư nhân - đặc biệt là doanh nghiệp trong nước phải đóng góp 60-70%, thậm chí 80% GDP. "Thực tế thời gian qua, khu vực này vẫn lép vế so với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI)", ông nhận định.
Doanh nghiệp tư nhân cần phát triển chiều rộng lẫn chiều sâu, tức về số lượng lẫn năng lực cạnh tranh. TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV cho biết Trung Quốc có 55 triệu doanh nghiệp, còn Việt Nam chỉ mới phấn đấu lên 1 triệu vào năm nay. Số doanh nghiệp Trung Quốc gấp 55 lần Việt Nam, trong khi dân số của họ chỉ gấp 15 lần.
Do vậy, Việt Nam nên đặt mục tiêu có 4 triệu doanh nghiệp, thay vì 1,5- 2 triệu tới 2030. Theo ông Lực, một trong những nguồn tiềm năng là khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, bằng cách miễn thuế thu nhập trong 3-5 năm đầu cho khu vực này, để nuôi dưỡng nguồn thu và đơn giản hóa thủ tục thành lập, kế toán.
TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV tại tọa đàm ngày 20/3. Ảnh: Người Lao Động
Cùng với đó, để kinh tế tư nhân phát triển nội lực, tăng khả năng cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, các chuyên gia cho rằng cần hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường đầu tư theo hướng công bằng, bớt xin-cho.
Theo chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, nên sửa Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, giảm thuế cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ xuống 15-17% thay vì mức 20% hiện tại. Song song đó, cắt giảm 30% thủ tục hành chính, chi phí kinh doanh và thời gian giải quyết công việc hành chính.
Đồng thời, nhà chức trách cần phân loại doanh nghiệp để có chính sách quản lý, hỗ trợ phù hợp theo quy mô và tính chất hoạt động. PGS.TS Trần Hoàng Ngân cho rằng các chính sách hỗ trợ phải tính đến sự đóng góp của doanh nghiệp theo nhiều mặt, từ ngân sách, xuất khẩu đến việc làm.
Còn theo ông Lực, khối tư nhân cũng cần môi trường cạnh tranh bình đẳng, đảm bảo được thực hiện đầy đủ quyền tài sản, tự do kinh doanh trong những ngành nghề pháp luật không cấm.
"Doanh nghiệp nhà nước và tư nhân cần ngồi ngang hàng với nhau, được tiếp cận chính sách sòng phẳng", ông Phan Đình Tuệ, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM, Chủ tịch Hội đồng quản trị Bamboo Airways nêu.
Sau đó, chính sách cần thực triển khai được trong thực tế, đòi hỏi lực lượng cán bộ am hiểu, thái độ tích cực. Bà Lý Kim Chi nói cộng đồng doanh nghiệp tự tin hơn khi Nhà nước có chủ trương phát triển kinh tế tư nhân. "Nhưng tâm lý chúng tôi đang đan xe giữa kỳ vọng và băn khoăn", bà nói.
Bà Chi ví dụ Thủ tướng chỉ đạo cắt giảm 30% thủ tục hành chính, nhưng thực tế dự thảo của một số bộ, ngành vẫn xuất hiện những quy định làm tăng chi phí, thủ tục. Tuần trước, 6 hiệp hội ngành nghề đại diện cho hàng chục nghìn doanh nghiệp đã tiếp tục kiến nghị Thủ tướng gỡ khó.
PGS. TS Phạm Tiến Đạt, Hiệu trưởng Trường Đại học Tài chính - Marketing, kể một dự án của trường khi chuyển từ cấp tỉnh xuống cấp huyện - theo hoạt động sắp xếp bộ máy Nhà nước - thì phát sinh thủ tục, khiến tiến độ chậm lại. "Đây là vấn đề cần được lưu tâm và giải quyết", ông nói.
Viễn Thông
