Ngày 17/10, tại Quảng Trị, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề "Đột phá phát triển khoa học, công nghệ thúc đẩy chuyển đổi xanh và phát triển bền vững".
Các đại biểu tham dự hội thảo khoa học quốc gia Đột phá phát triển khoa học, công nghệ thúc đẩy chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Ảnh: Đắc Thành
GS.TS Trần Thị Thanh Tú, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức liên quan đến suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Việt Nam phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch, hiệu quả sử dụng năng lượng và tài nguyên thấp và cường độ ô nhiễm cao.
GS Tú đánh giá công nghiệp là một trong những ngành phát thải khí nhà kính lớn nhất, là ngành bị ảnh hưởng bất lợi do biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên. Ngành công nghiệp của Việt Nam thiếu khu vực tư nhân trong nước có khả năng cạnh tranh, điều này làm giảm năng suất và hiệu suất.
"Hiện tồn tại khoảng cách lớn về công nghệ và quản lý giữa doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp trong nước", bà Tú nói.
GS.TS Trần Thị Thanh Tú. Ảnh: Đắc Thành
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Phó chủ tịch Hội kinh tế môi trường Việt Nam, bổ sung một thách thức lớn khác là nhận thức chưa đầy đủ về chuyển đổi xanh trong xã hội từ các cấp lãnh đạo, người hoạch định chính sách, doanh nghiệp và người dân. Xã hội cần phải có những giải pháp để nâng cao nhận thức cho từng loại đối tượng cụ thể, từ đó giúp chuyển đổi xanh dễ được chấp nhận của xã hội.
Ngoài ra, theo ông, còn tồn tại sự không đồng nhất giữa các chính sách, pháp luật liên quan đến chuyển đổi xanh. Ông dẫn chứng giữa các chính sách, pháp luật để thực hiện chuyển đổi xanh còn có những bất cập trong việc triển khai thực hiện, nhất là những chính sách ưu đãi, hỗ trợ, thực hiện vay vốn. Do đó, cần có sự rà soát để tạo điều kiện thuận lợi thực hiện chuyển đổi xanh.
Bên cạnh đó, Việt Nam ở trong bối cảnh công nghệ sản xuất cơ bản vẫn là công nghệ cũ, doanh nghiệp chủ yếu vừa và nhỏ, các nông trại, các hộ gia đình cơ bản còn hoạt động sản xuất theo mô hình cũ hoặc mô hình truyền thống. Trong khi đó, chuyển đổi xanh đòi hỏi phải có nguồn lực tài chính cho quy hoạch thiết kế lại, đầu tư mới theo các tiêu chí, nguồn vốn để đầu tư thường chiếm tỷ trọng cao, chính vì vậy thách thức về nguồn lực tài chính là rất lớn.
GS.TS Mai Trọng Nhuận, Đại học Quốc gia Hà Nội cho hay Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tổn thương nặng nề nhất do chiến tranh, biến đổi khí hậu. Nền kinh tế có độ mở lớn, chịu tác động trực tiếp từ các biến động toàn cầu.
Để thực hiện chuyển đổi xanh, theo ông Nhuận cần đột phá về thể chế và chính sách. Còn phát triển hạ tầng số và tích hợp "xanh - số"; hệ sinh thái khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo xanh cho chuyển đổi xanh. "Để làm được việc này, trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm và thu hút và đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao, tài năng xanh", ông nói.
Ông kiến nghị đột phá về thể chế chính sách bằng việc cho phép thử nghiệm cơ chế mới về phát triển các ngành kinh tế mới, tài chính xanh, thị trường carbon, chuyển giao công nghệ và phát triển các đô thị công nghệ cao xanh. "Trao quyền tự chủ thực chất tối đa theo năng lực, hiệu quả hoạt động cho các tổ chức khoa học công nghệ, đặc biệt là viện nghiên cứu, trường đại học công lập", ông nói.
Một giải pháp là triển khai chiến lược quốc gia về thu hút và đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao, tài năng xanh cho các lĩnh vực chuyển đổi xanh, phát triển bền vững như công nghệ xanh, tuần hoàn, carbon thấp. "Tập trung ngân sách khoa học công nghệ quốc gia vào một số 'mũi nhọn xanh' có lợi thế cạnh tranh của Việt Nam như năng lượng hydro, nông nghiệp thông minh, công nghệ tích hợp giám sát hiện trường thời gian thực, công nghệ AI phục vụ chuyển đổi xanh, phát triển bền vững", ông đề xuất.
Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt kết luận hội nghị. Ảnh: Đắc Thành
Kết luận hội nghị, Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt nói Đảng và nhà nước đã ban hành tương đối đầy đủ các cơ chế chính sách, tạo điều kiện cho khoa học công nghệ và chuyển đổi xanh, bảo vệ môi trường tại Nghị quyết 57. Bên cạnh đạt được những kết quả quan trọng, Việt Nam đã nhận diện được thời cơ, thách thức với nhiệm vụ phát triển khoa học xanh bền vững giai đoạn tới.
Hiện biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, thời tiết cực đoan, các thảm họa từ thiên tai bão lũ là những nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển vững của Việt Nam. Biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng quốc gia đối mặt với áp lực ngày càng lớn, các đô thị lớn như Hà Nội, TP HCM bị ngập lụt, ô nhiễm khí bụi...
Nói về giải pháp, Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho rằng cần tiếp tục xây dựng hành lang pháp lý và thể chế đồng bộ, quy định riêng trong những lĩnh vực mới, chia sẻ cơ chế phối hợp giữa các ngành, địa phương. Giải pháp khác theo ông là hoàn thiện thể chế thử nghiệm và ứng dụng công nghệ mới; tập trung xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trên cơ sở xây dựng và phát huy liên kết giữa doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học trong nghiên cứu các giải pháp khoa học công nghệ phục vụ chuyển đổi xanh. "Làm thế nào để khoa học công nghệ là tập hợp chính để đạt được các mục tiêu chuyển đổi xanh", nói.
Một giải pháp khác là đưa khoa học công nghệ Việt Nam từ vai trò hỗ trợ sang vai trò kiến tạo, dẫn dắt hình thành nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, carbon thấp. Lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cũng đề cao việc phát huy vai trò của đội ngũ trí thức, các nhà khoa học, phát triển nhân lực cao đáp ứng của thị trường lao động trong giai đoạn mới.
"Củng cố tiềm lực quốc gia, nâng cao vị thế Việt Nam trong cộng đồng quốc tế, tạo dựng quy mô thị trường đủ lớn để thương mại hóa các công nghệ, giải pháp hiệu ứng nhà kính thấp", ông nói.
Đắc Thành
