Chỉ trong hơn một tuần, Tòa án Tối cao Mỹ phải đối mặt với hai sự kiện có hệ quả quan trọng với cả họ và Tổng thống Donald Trump. Ngày 18/9, chính quyền ông Trump nộp đơn yêu cầu Tòa Tối cao dỡ bỏ phán quyết của Tòa Phúc thẩm, rằng ông không được bãi nhiệm bà Lisa Cook. Bà là thành viên Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ liên bang (Fed), do cựu Tổng thống Joe Biden đề cử trước đây. Nỗ lực sa thải của ông Trump là chưa từng có tiền lệ kể từ khi Fed được thành lập năm 1913.
Trước đó, ngày 9/9, Tòa Tối cao cũng chấp thuận đơn kháng cáo của Bộ Tư pháp Mỹ, về phán quyết của Tòa phúc thẩm liên bang khu vực Washington. Cơ quan này sẽ xem xét tính hợp pháp của các chính sách thuế nhập khẩu mà ông Trump công bố trong nhiệm kỳ này dựa trên Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA).
Trong lịch sử, đạo luật này thường được dùng để áp đặt các lệnh trừng phạt hoặc đóng băng tài sản. Trước ông Trump, chưa Tổng thống Mỹ nào sử dụng IEEPA để áp thuế.
Tổng thống Donald Trump tại khuôn viên Nhà Trắng ngày 11/9. Ảnh: AFP
"Kể từ khi Tổng thống Trump bắt đầu nhiệm kỳ hai, chúng ta đã thấy Tòa Tối cao ra nhiều phán quyết có lợi cho ông ấy. Vụ kiện liên quan đến thuế nhập khẩu và bà Lisa Cook sẽ khiến Tòa phải tiến xa hơn nữa. Nếu họ tiếp tục đồng ý với quan điểm của Tổng thống, quyền lực của ông ấy sẽ càng lớn", Sarah Konsky -Giám đốc trung tâm nghiên cứu tại trường Luật thuộc Đại học Chicago - cho biết.
Tòa án Tối cao sẽ bắt đầu nhiệm kỳ 9 tháng mới vào ngày 6/10. Hôm 9/9, họ thông báo đã đưa vụ kiện thuế nhập khẩu vào diện xét xử nhanh. Cuộc tranh luận đầu tiên giữa các bên sẽ diễn ra vào tuần đầu tháng 11. Vụ kiện với bà Lisa Cook cũng có thể được đẩy nhanh tương tự.
Phán quyết của tòa án với hai vụ việc này có ý nghĩa lớn đối với nền kinh tế và chính sách tiền tệ của Mỹ. Vì nó liên quan đến tương lai của hàng trăm tỷ USD thuế nhập khẩu cũng như tính độc lập của Fed.
Kể từ khi trở lại nhiệm sở vào tháng 1, ông Trump đã liên tiếp đưa ra các chính sách chưa từng có tiền lệ, nhằm tái định hình chính phủ, siết nhập cư và tăng sức ép lên các đối thủ.
Nhiều chính sách gây tranh cãi của ông đã bị thách thức tại tòa án. Trong khi tòa cấp dưới đưa ra phán quyết cản trở chương trình nghị sự của Trump, Tòa tối cao lại đưa ra quyết định có lợi cho ông. Cơ quan này cho phép ông Trump giải thể Bộ Giáo dục, chấp thuận cho Tổng thống sa thải hàng chục nghìn nhân viên liên bang. Ông Trump cũng giành chiến thắng lớn sau khi Tòa Tối cao hạn chế quyền của thẩm phán liên bang trong việc chặn sắc lệnh hành pháp của ông.
Câu hỏi hiện tại là các trụ cột trong chương trình nghị sự kinh tế của Trump có đạt kết quả tương tự hay không. "Ông ấy chắc chắn muốn khẳng định quyền lực trong cả hai vụ việc này. Chúng ta sẽ chờ xem tòa nói gì về điều đó", Giáo sư luật Ilya Somin tại Đại học George Mason bình luận. Dù vậy, ông cảnh báo việc trao cho Tổng thống quyền lực hành pháp quá lớn sẽ "làm suy yếu pháp quyền và sự ổn định cần thiết để duy trì hệ thống kinh tế hiệu quả".
Ông Trump muốn bãi nhiệm bà Cook dựa trên cáo buộc bà gian lận vay thế chấp trước khi nhậm chức. Cook đến nay vẫn phủ nhận điều này. Bà là phụ nữ da màu đầu tiên tham gia Hội đồng Thống đốc Fed. Cook cho rằng cáo buộc này chỉ là cái cớ để sa thải bà vì khác biệt quan điểm chính sách tiền tệ.
Khi Fed được thành lập năm 1913, Quốc hội Mỹ đã đưa vào nhiều điều khoản để bảo vệ ngân hàng trung ương khỏi sự can thiệp chính trị. Theo đó, các thống đốc Fed chỉ có thể bị tổng thống bãi nhiệm "vì lý do chính đáng", nhưng luật cũng không định nghĩa thuật ngữ này cũng như không đặt ra thủ tục bãi nhiệm. Chưa Tổng thống nào từng bãi nhiệm một thống đốc Fed, và luật này cũng chưa từng được đưa ra trước tòa.
Với chính sách thương mại, ông Trump hồi tháng 4 viện dẫn IEEPA để áp thuế nhập khẩu với hầu hết đối tác thương mại, nhằm giảm thâm hụt. Trước đó, ông cũng dùng IEEPA để áp thuế với Trung Quốc, Canada và Mexico nhằm ngăn chặn việc buôn bán ma túy vào Mỹ.
Cuộc chiến thương mại toàn cầu do ông Trump khởi xướng làm tăng biến động tài chính, châm ngòi cho bất ổn kinh tế toàn cầu và khiến nhiều đối tác thương mại né thị trường Mỹ. Tòa Phúc thẩm cho rằng các chính sách thuế này là bất hợp pháp.
Robert Luther III - Giáo sư luật tại Đại học George Mason nói rằng Tổng thống có quyền định hướng chính sách kinh tế Mỹ. Ông dự báo Tòa án Tối cao sẽ đồng ý với Trump cả về vấn đề thuế lẫn việc bãi nhiệm Cook.
"Tổng thống Trump đã nói rõ rằng thuế nhập khẩu là trọng tâm trong chính sách kinh tế của ông. Nếu Tòa án Tối cao rút đi một trụ cột trong nền tảng đó, cả tòa nhà sẽ sụp đổ," Luther nói.
Hà Thu (theo Reuters)
