Ông Nguyễn Ngọc Thủy - Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT) Công ty cổ phần Tập đoàn Giáo dục Egroup, vừa bị bắt với cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Trước đó, nhiều nhà đầu tư tố giác ông Thủy lừa đảo thông qua hình thức chuyển nhượng cổ phần Egroup.
Hệ sinh thái Egroup trải rộng nhiều lĩnh vực từ giáo dục - đào tạo, chăm sóc sức khỏe đến thực phẩm. Trong đó, nổi bật nhất là Apax Holdings (IBC) - đứng sau chuỗi trung tâm Anh ngữ Apax Leaders, công ty duy nhất được niêm yết và thiết kế nhiều thương vụ đầu tư lớn. Còn lại, Công ty Egame và Công ty Ecapital là đơn vị mà thông qua nó, Egroup gọi vốn.
Chây ì trả lãi nhà đầu tư
Từ 2017, Egame và Ecapital kêu gọi nhà đầu tư cá nhân rót vốn qua các "thỏa thuận hợp tác chiến lược" để đổi lấy cổ phần của công ty mẹ Egroup. Theo thỏa thuận, nhà đầu tư phải nắm giữ cổ phần này trong một khoảng thời gian (thường là một năm). Đến ngày tất toán, phía Egroup cam kết tìm đối tác hoặc trực tiếp mua lại với giá cao hơn lúc bán ra, hoặc tặng thêm một số cổ phần nhất định để tái ký thỏa thuận mới.
Thời gian đầu, tính chênh lệch giá cổ phần, nhà đầu tư có thể thu lãi 20-25% (2017-2018), sau giảm dần về 17-18% vào 2019-2020. Đến năm 2021, mức lãi này chỉ còn 14-15% một năm.
Giai đoạn trước 2020, Egroup trả lãi đầy đủ. Nhưng từ đầu 2020, công ty của "Shark" Thủy bắt đầu chậm trả lãi nhà đầu tư với lý do họ gặp khó trong kinh doanh vì dịch Covd-19. Về sau, doanh nghiệp này im lặng.
Việc chậm trả lãi cũng xảy ra tương tự với những người nắm giữ trái phiếu tại các doanh nghiệp cùng hệ sinh thái của ông Thủy.
Khi được hỏi, lãnh đạo Egroup nhiều lần từ chối cho VnExpress biết tổng số tiền nợ và nhà đầu tư tham gia thỏa thuận hợp tác, trái phiếu. Lý do là "nhân sự mỏng nên chưa thể chốt công nợ".
Ông Nguyễn Ngọc Thủy - Chủ tịch Tập đoàn Egroup, trong cuộc gặp trực tuyến với cổ đông và nhà đầu tư, tháng 8/2023. Ảnh chụp màn hình
Theo số liệu trên Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), hệ sinh thái của ông Thủy trong giai đoạn 2018-2021 đã phát hành 6 lô trái phiếu, hơn 1.340 tỷ đồng, lãi suất 12-15%.
Không thể trả nợ cho nhà đầu tư đúng hạn, ban lãnh đạo Egroup xin khất thêm 3-5 năm, tức tối đa đến 2028, theo kịch bản lạc quan nhất. Họ cũng mong được giảm lãi trong quá khứ và dừng tính lãi mới cho đến thời điểm trả được nợ. Với những nhà đầu tư không chờ được, Egroup đưa ra các phương án cấn trừ, gồm bất động sản, gói đầu tư "nhượng quyền" các trung tâm tiếng Anh, học tiếng Anh và các thiết bị gia dụng.
Thất hẹn trả nợ học phí
Chây ì trả nợ các nhà đầu tư, công ty của "Shark" Thủy còn thất hẹn hoàn trả học phí tại các trung tâm Anh ngữ Apax Leaders - mắt xích xương sống trong hệ sinh thái của Egroup.
Từ cuối 2019, chuỗi trung tâm Anh ngữ Apax Leaders bị nhiều phụ huynh tại TP HCM, Hà Nội, Đăk Lăk, Đà Nẵng khiếu nại, đòi hoàn trả hàng tỷ đồng học phí vì chất lượng giảng dạy không như cam kết, "ôm tiền bỏ rơi khách hàng" và dừng hoạt động.
Sau khi xin nhà đầu tư khất nợ, Egroup tiến hành tái cấu trúc Apax Leaders và tuyên bố hoàn thành giai đoạn đầu vào cuối tháng 3/2023. Thời điểm đó, chuỗi này có 38 trung tâm, chủ yếu ở miền Bắc.
Nhưng các trung tâm mở lại cũng lần lượt đóng cửa. Ban lãnh đạo giải thích do doanh thu thấp, chủ yếu là nhận lại học sinh cũ đã đóng phí trước đó, nguồn tiền mới vẫn hạn chế. Riêng các trung tâm ở TP HCM, ông Thủy nói gặp "khó khăn đặc biệt" do phụ huynh không đồng ý cho con tiếp tục theo học, "bao vây" đòi học phí.
'Shark' Thủy hứa hẹn về tương lai tốt đẹp trong buổi họp nhà đầu tư, tháng 6/2023.
Trải qua nhiều lần thương lượng, đến tháng 3 năm ngoái, công ty chia phụ huynh thành hai nhóm với lộ trình trả nợ khác nhau. Nhiều phụ huynh nhóm 1 đã nhận lại toàn bộ tiền, thông qua ba đợt, kéo dài từ tháng 6 tới tháng 8/2023. Nhóm thứ hai được hứa trả lại học phí trong 5 đợt, mỗi đợt 20%, dự kiến từ tháng 10/2023 đến tháng 4/2024. Tuy nhiên, sau đó Apax Leaders không thực hiện cam kết và đề xuất lộ trình mới, kéo dài tới cuối năm 2025.
Cuối 2023, chuỗi trung tâm tiếng Anh này thông báo mất khả năng thanh toán. Theo số liệu từ Sở Giáo dục và Đào tạo TP HCM, Apax nợ phụ huynh tại đây hơn 108 tỷ đồng, đã trả được 14,2 tỷ, còn gần 94 tỷ đồng. Đơn vị này đề xuất phương án trả nợ dần từ năm 2025, mỗi quý trả cho một phụ huynh 4,5 triệu đồng cho tới khi hết.
Hôm nay, Apax Leaders thông báo ngừng hoàn trả cho phụ huynh bị dừng lại, sau khi "Shark" Thủy bị bắt vì cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Vì sao Egroup rơi vào khủng hoảng?
Thực tế, hệ sinh thái Egroup bất ổn bởi mô hình hoạt động của các công ty phụ thuộc nhiều vào đòn bẩy tài chính. Với xương sống là Apax Leaders, Egroup dựa vào nguồn vốn huy động từ nhà đầu tư để mở thêm nhiều chuỗi giáo dục và trường học, rồi lấn sân sang các mảng chăm sóc sức khỏe, ẩm thực và đầu tư tài chính.
Trước năm 2019, chuỗi Apax Leaders liên tục mở mới mạng lưới hoạt động từ Bắc đến Nam, với 130 điểm dạy vào thời hoàng kim. Đến cuối năm 2019, công ty đứng sau là Apax Holdings có tổng nợ phải trả khoảng 1.974 tỷ đồng, gấp 2,1 lần vốn chủ sở hữu.
Trả lời VnExpress cuối năm 2022, ông Nguyễn Ngọc Thủy thừa nhận hệ sinh thái "gặp khó khăn, bất lợi trên nhiều mặt", lớn nhất là dòng tiền. Còn trong cuộc họp nhà đầu tư đầu tháng 8/2023, Chủ tịch Egroup lại cho rằng nguyên nhân cốt lõi dẫn đến khủng hoảng do mô hình kinh doanh "tăng trưởng nhanh bằng vay nợ".
Nhưng nhiều nhà đầu tư lại có ý kiến khác. Họ nghi vấn Egroup và ông Nguyễn Ngọc Thủy dùng vốn kêu gọi để rót vào các hoạt động đầu tư chứng khoán, tiền số, bất động sản... thay vì hoạt động kinh doanh cốt lõi.
Về việc này, ông Thủy từng phủ nhận, nói chưa bao giờ đầu tư vào chứng khoán hay tiền số. Nhưng trên báo cáo tài chính của công ty con Apax Holdings năm 2022 - lần công bố thông tin gần nhất, doanh nghiệp này có 100 tỷ đồng trong chứng khoán. Số tiền này được thuyết minh là cổ phiếu của công ty con Ecapital.
Về bất động sản, Apax Holdings từng có kế hoạch rót 300 tỷ đồng hợp tác đầu tư khu du lịch Hồng Quang - Long Hải (Bà Rịa - Vũng Tàu) vào 2022. Trước đó vào năm 2020, doanh nghiệp này cũng hợp tác xây dựng, khai thác và phát triển dự án khu nhà ở và dịch vụ đa năng Vũng Áng (Hà Tĩnh).
Theo lời ông Thủy, doanh nghiệp này hợp tác thành lập công ty hạ tầng giáo dục, mua các trường liên cấp, mua đất để xây dựng khu trải nghiệm và nghỉ dưỡng liên quan giáo dục... Tức, bản chất là đầu tư bất động sản phục vụ cho giáo dục.
Dù vậy, hệ lụy của việc một công ty phát triển bằng đòn bẩy tài chính khá rõ ràng. Không có khả năng trả nợ nhà đầu tư, thất hẹn hoàn học phí, Egroup còn khất lương, bảo hiểm xã hội người lao động suốt 5 năm qua. Hệ quả là hàng loạt nhân viên chọn cách nghỉ việc, trong đó có nhiều giáo viên nước ngoài.
Theo số liệu của Bảo hiểm xã hội thành phố Hà Nội, tính đến hết tháng 2, Apax Leaders nợ hơn 62,5 tỷ đồng tiền bảo hiểm xã hội, y tế và tai nạn với lao động trong nước, nước ngoài. Tính chung, hệ sinh thái gồm CMS, Igarten, Egroup, Egame và English Now nợ bảo hiểm gần 104 tỷ đồng.
Trong các cuộc họp nhà đầu tư trước đây, lãnh đạo Apax Leaders nhiều lần hứa hoàn trả các khoản thu nhập và lương còn nợ nhân viên. Họ cũng hứa có chính sách thưởng cổ phiếu cho nhân viên để "bù đắp" sau khi tái cấu trúc thành công. Song đến nay, nhiều nhân viên, gồm những người đã nghỉ việc, cho biết họ vẫn chưa nhận được lương, bảo hiểm còn nợ và chưa biết tới khi nào sẽ được hoàn trả.
Anh Phạm Thế (Hà Nội) cùng ba thành viên trong gia đình rót hơn 3 tỷ đồng vào Egroup qua nhiều thỏa thuận hợp tác chiến lược khác nhau từ năm 2017. Từ khi Egroup ngừng trả lãi từ đầu năm 2020 đến nay, gia đình anh hụt khoảng 40% thu nhập hàng tháng. Nhưng theo anh, nhiều người còn khổ hơn vì đã cầm cố nhà cửa, tài sản hoặc vay vốn ngân hàng để "đập" vào khoản đầu tư tại Egroup. Bởi khi đó lãi suất công ty này đưa ra chênh 5-7% một năm so với gửi tại các nhà băng. Những trường hợp này hiện lâm vào tình trạng "tiến thoái lưỡng nan" khi bị ngân hàng siết nợ.
"Giờ tôi chỉ mong cơ quan chức năng sẽ giúp gia đình lấy lại phần tiền đầu tư gốc ban đầu, không tha thiết gì về khoản lãi nữa", anh Thế nêu nguyện vọng sau khi hay tin ông Thủy bị bắt.
Tất Đạt
