Bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh tính thuế thế nào từ 2026?

Từ 2026, nhà điều hành chính thức bỏ hình thức nộp thuế khoán với hộ kinh doanh, chuyển sang kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế. Tại tọa đàm về chuyển đổi cho hộ kinh doanh do Tạp chí Nhà quản trị tổ chức ngày 10/12, bà Lê Thị Duyên Hải, Phó tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế, cho biết cách tính thuế với hộ khoán và kê khai thực chất không khác nhau.

"Điểm khác biệt duy nhất nằm ở doanh thu, trong đó hộ khoán sử dụng doanh thu ước tính ổn định từ đầu năm, còn hộ kê khai là số thực tế phát sinh", bà Duyên cho biết.

Ba loại thuế hộ kinh doanh đang phải nộp gồm môn bài, thu nhập cá nhân và giá trị gia tăng (VAT). Tuy nhiên, lệ phí môn bài với hộ kinh doanh sẽ chấm dứt từ 1/1/2026, theo Nghị quyết 198 của Quốc hội về hỗ trợ thuế phí cho kinh tế tư nhân.

Tức là, từ năm sau, hộ và cá nhân kinh doanh chỉ phải nộp thuế VAT và thu nhập cá nhân nếu có doanh thu trên 500 triệu đồng một năm, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi).

Các gian hàng của tiểu thương tại chợ Đồng Xuân (Hà Nội). Ảnh: Hoàng Giang

Với thuế thu nhập cá nhân, nhà điều hành bổ sung cách tính thuế trên lợi nhuận (chênh lệch doanh thu và chi phí) với các hộ kinh doanh. Cụ thể, hộ có doanh thu dưới 3 tỷ đồng một năm, xác định được chi phí đầu vào sẽ chịu thuế suất 15% trên phần lãi. Mức này tương ứng ưu đãi thuế suất thu nhập doanh nghiệp của công ty siêu nhỏ có doanh thu tương đương.

Hộ kinh doanh có doanh thu một năm 3-50 tỷ đồng sẽ chịu thuế suất 17% và 20% với số thu hơn 50 tỷ.

Trường hợp hộ có doanh thu dưới 3 tỷ không xác định được chi phí, họ sẽ tiếp tục nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện nay, mức 0,5-2% tùy ngành nghề. Tuy nhiên, họ sẽ được trừ đi khoản thu thuộc ngưỡng không chịu thuế (500 triệu đồng một năm), trước khi tính toán.

Với thuế VAT, theo Phó chủ tịch Hội Tư vấn thuế Lê Thị Duyên Hải, hộ kinh doanh khi chuyển sang kê khai vẫn nộp thuế VAT theo doanh thu, và bảng tỷ lệ tính không thay đổi so với trước. Các hộ kinh doanh có ngưỡng doanh thu từ 500 triệu đến trên 50 tỷ đồng cũng áp dụng phương pháp này.

Số thuế phải nộp = doanh thu tính thuế VAT (x) tỷ lệ thuế suất theo ngành nghề.

Đề án của Bộ Tài chính về chuyển đổi mô hình, phương pháp quản lý thuế với hộ kinh doanh từng đưa ra phương án cho phép một bộ phận hộ kinh doanh quy mô lớn được áp dụng phương pháp khấu trừ, tức là số thuế VAT phải nộp bằng đầu ra trừ đầu vào. Tuy nhiên, theo bà Duyên Hải, đến nay nhà điều hành chưa có chủ trương sửa đổi quy định này.

Với chính sách mới, từ năm sau hộ kinh doanh bán lẻ hàng hóa có doanh thu 1 tỷ đồng một năm. Họ phải nộp thuế thu nhập cá nhân và VAT. Trong đó, số thuế VAT phải nộp theo tỷ lệ cố định 1% trên toàn bộ doanh thu, tương ứng 10 triệu đồng một năm.

Riêng thuế thu nhập cá nhân, nếu họ không xác định được chi phí đầu vào (trường hợp phổ biến với các hộ nhỏ), mức phải nộp bằng 0,5% doanh thu, sau khi trừ đi ngưỡng nộp thuế 500 triệu đồng, tức là 2,5 triệu. Tổng cộng, số thuế hộ này phải nộp mỗi năm là 12,5 triệu đồng.

Trường hợp họ xác định được chi phí, giả sử 800 triệu đồng, thuế suất thu nhập cá nhân là 15% trên lợi nhuận 200 triệu. Tương ứng, hộ này sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân 30 triệu đồng một năm. Tổng thuế họ phải nộp là 40 triệu đồng.

Theo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), từ ngày 1/1/2026, hộ và cá nhân kinh doanh được tự xác định doanh thu hàng năm để nộp thuế. Nếu họ dùng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế, hệ thống quản lý sẽ xác định số thuế VAT, thu nhập cá nhân phải nộp. Dữ liệu này sẽ được cập nhật cho người nộp thuế trên eTax - ứng dụng thuế điện tử, cổng dịch vụ công quốc gia. Trường hợp không sử dụng hóa đơn điện tử, họ tự xác định số thuế phải nộp.

Riêng với cá nhân, hộ bán hàng trên sàn thương mại điện tử, theo Nghị định 91/2022, họ được các sàn kê khai, nộp thuế thay. Tức là, việc tính sai, thiếu nghĩa vụ thuế thuộc trách nhiệm của đơn vị quản lý sàn, không phải của hộ kinh doanh. Đại diện Hội Tư vấn thuế cho rằng điều này giúp giảm đáng kể thủ tục hành chính cho các cá nhân, hộ kinh doanh bán hàng trên sàn thương mại điện tử.

Với Facebook, Zalo, TikTok - những nền tảng nhà cung cấp nước ngoài không thu tiền của người mua - họ phải tự kê khai, nộp thuế trên doanh thu.

Cũng theo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền. Hộ có doanh thu hàng năm dưới 1 tỷ đồng không bắt buộc sử dụng loại hóa đơn này.

Tính tới cuối 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh. Số hộ hoạt động ổn định (hộ khoán và kê khai) là 2,2 triệu. Năm 2024, họ đóng góp khoảng 26.000 tỷ đồng vào ngân sách và con số này trong nửa đầu năm nay là 17.000 tỷ.

Phương án tính thuế với hộ kinh doanh từ 2026:

Phương Dung