Nội dung trên được nêu tại dự thảo lần 2 nghị định mới, thay thế cho các nghị định trước đây về kinh doanh xăng dầu. Dự thảo này được Bộ Công Thương lấy ý kiến từ 1/4, sau dự thảo lần đầu 5 ngày.
Theo quy định hiện hành, Nhà nước đưa ra giá cơ sở để làm căn cứ điều hành giá bán lẻ xăng dầu. Đây là mức giá điều hành trên cơ sở thống nhất giữa Bộ Công Thương, Tài chính, giống như giá trần để các doanh nghiệp tự xác định giá bán lẻ trong hệ thống. Ví dụ, kỳ điều hành ngày 28/3, Nhà nước công bố RON 95 -III là 24.816 đồng một lít, thì doanh nghiệp bán ra không được cao hơn mức này.
Với cơ chế điều hành hiện nay, Bộ Công Thương cho rằng, cơ quan quản lý Nhà nước và doanh nghiệp phải thực hiện quá nhiều bước. Thương nhân kinh doanh không chủ động quyết định giá bán lẻ trong hệ thống phân phối, mà chờ vào giá cơ sở do cơ quan quản lý Nhà nước công bố, rồi thực hiện.
Mặt khác, giá cơ sở này tính trên các yếu tố hình thành trong quá khứ với thời gian dài, như chi phí kinh doanh, thuế nhập khẩu bình quân gia quyền tính trên số liệu quý trước để áp dụng ở quý sau. Việc này dẫn tới giá chưa sát thực tế.
"Cơ chế điều hành giá xăng dầu hiện chưa đảm bảo theo cơ chế thị trường", Bộ Công Thương nhận xét tại dự thảo tờ trình gửi Chính phủ.
Vì thế, tại dự thảo lần này, Bộ vẫn đề xuất Nhà nước không điều hành giá xăng dầu và doanh nghiệp được tự quyết. Thay vào đó, Nhà nước công bố giá thế giới bình quân và một số chi phí cố định (tỷ giá ngoại tệ, thuế tiêu thụ đặc biệt, VAT, thuế nhập khẩu). Tuy nhiên, kỳ công bố giá thế giới của Nhà nước sẽ là 7 ngày, thay vì 15 ngày như dự thảo trước.
Dựa trên dữ liệu này, các doanh nghiệp đầu mối sẽ cộng thêm các khoản chi phí kinh doanh, lợi nhuận định mức, để tính giá bán tối đa. Giá bán lẻ tới người tiêu dùng không được cao hơn mức tối đa này.
Nhân viên cây xăng trên đường Hai Bà Trưng đổ nhiên liệu cho khách hàng, tháng 4/2020. Ảnh: Quỳnh Trần
Với chi phí kinh doanh, lợi nhuận định mức, dự thảo đưa ra hai phương án. Phương án 1, doanh nghiệp được cộng 1.800-2.000 đồng chi phí, lợi nhuận định mức vào giá bán lẻ. Chi phí này được Bộ Công Thương đưa ra trên thực tế chi phí đầu vào, các khoản hoa hồng, chiết khấu đến khâu bán lẻ của doanh nghiệp. Đây là cách tính tương tự đang áp dụng.
Phương án 2, doanh nghiệp sẽ tính theo tỷ lệ phần trăm, phụ thuộc biến động giá xăng dầu thế giới. Cụ thể, mức tối đa có thể lên 20% khi giá thế giới ở 30 USD một thùng và 4% khi giá thế giới lên 120 USD một thùng.
Cơ quan này cho rằng, để doanh nghiệp đầu mối tự quyết giá bán sẽ tạo môi trường cạnh tranh về giá xăng dầu, giúp họ tự chủ khi định giá bán. Đây cũng là cải cách giúp thương nhân, cơ quan quản lý không phải tính toán và công bố định kỳ các chi phí.
Trường hợp tỷ lệ chi phí kinh doanh và lợi nhuận của doanh nghiệp tăng, Bộ Công Thương cùng Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng xem xét, điều chỉnh phù hợp thực tế.
Với địa bàn xa cảng, xa kho đầu mối, nếu chi phí thực tế phát sinh tăng cao, đầu mối và thương nhân phân phối được cộng thêm khoản này vào giá bán tối đa. Doanh nghiệp phải báo cáo Bộ Công Thương và mức tăng thêm không quá 2% giá bán.
Liên quan đến Quỹ bình ổn giá, Bộ Công Thương bổ sung một số quy định để bảo vệ quan điểm duy trì quỹ. Theo đó, khi giá thế giới tăng liên tục trong 15 ngày, Bộ này sẽ có văn bản gửi Bộ Tài chính tổng hợp, báo cáo Thủ tướng quyết định trích lập, chi sử dụng theo Luật Giá.
Dự thảo mới cũng giữ quan điểm tiếp tục cho đầu mối được phép thuê kho chứa nhưng yêu cầu phải báo cáo định kỳ về tình hình sử dụng kho, và giao các Sở Công Thương kiểm tra, giám sát.
Doanh nghiệp đầu mối phải đảm bảo tổng nguồn xăng dầu tối thiểu 100.000 m3, tấn xăng dầu một năm. Tổng nguồn thực hiện được tính từ lượng xăng dầu nhập khẩu, mua từ nhà máy trong nước, không phải mua bán qua lại giữa các đầu mối. Cùng đó, thương nhân phân phối dự kiến chỉ được mua xăng dầu từ đầu mối, không được mua bán lẫn nhau.
Phương Dung
