Ngày 2/10, trong phần thi Về đích của thí sinh Bùi Anh Đức (trường THPT chuyên Sơn La), chương trình chung kết Đường lên đỉnh Olympia năm thứ 22 đưa ra câu hỏi: "Dân gian có những câu: Chu tri rành rành/ Cái đanh nổ lửa/ Con ngựa đứt cương/ Ba vương tập đế/ Cấp kế đi tìm/ Hú tim bắt ập. Ở đây, 'Ba vương’ là ba vị vua nào?".
Sau khi không thí sinh nào trả lời đúng, chương trình đưa ra đáp án Hàm Nghi, Kiến Phúc và Hiệp Hòa - ba vị vua thay nhau lên ngôi trong vòng chưa đầy bốn tháng sau khi vua Tự Đức mất.
Tuy nhiên, sau khi chương trình kết thúc, tranh cãi nổ ra. Nhiều ý kiến cho rằng đáp án của ban tổ chức không chính xác, bởi sau khi vua Tự Đức mất (19/7/1883), ba vua lên ngôi là Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc (29/11/1883). Lịch sử thường gọi thời kỳ này là "tứ nguyệt tam vương". Còn vua Hàm Nghi lên ngôi tháng 8/1884 nên không liên quan câu vè dân gian này.
Câu hỏi gây tranh cãi thuộc gói Về đích của thí sinh Bùi Anh Đức. Ảnh chụp màn hình
Một giáo sư đã nghiên cứu lịch sử 50 năm cho rằng không có đáp án đúng cho câu hỏi này, bởi chất liệu câu hỏi đã không chính xác. Ông kể khi còn nhỏ, câu ông được nghe là "ba vương ngũ đế", chỉ ba vua và năm hoàng đế, chứ không phải "ba vương tập đế" như trong câu hỏi của chương trình Olympia.
"Tôi không khẳng định những gì tôi được nghe hồi nhỏ là đúng, nhưng nói vậy để thấy bản thân chất liệu để đưa ra câu hỏi đã tồn tại các dị bản, thì việc chín người mười ý là đương nhiên", ông nói.
Đồng tình với quan điểm này, GS.TS Vũ Dương Ninh, nguyên Phó Chủ nhiệm khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), cho rằng những chất liệu dân gian như ca dao, tục ngữ, vè... đã được truyền miệng nhiều đời nên bị sai lệch rất nhiều, chưa kể mỗi địa phương, thời kỳ lại được truyền miệng những dị bản khác nhau. Cùng với đó theo ông Ninh, dân gian là yếu tố "rất xưa", trong khi đáp án lại đề cập đến ba vị vua tại thế kỷ 19. "Tôi cho rằng đáp án chưa thuyết phục, có phần gượng ép", ông Ninh nói.
Các chuyên gia đều nhận định không nên sử dụng chất liệu dân gian để hỏi về kiến thức mang tính đúng - sai tuyệt đối, nhất là trong một cuộc thi kiến thức quy mô quốc gia. Việc này có thể ảnh hưởng đến quá trình tiếp nhận kiến thức của khán giả và ảnh hướng tới kết quả của các thí sinh trong cuộc thi.
Tối 3/10, ban tổ chức chương trình Đường lên đỉnh Olympia khẳng định "đáp án 'Hiệp Hòa, Kiến Phúc, Hàm Nghi' là không sai". Dẫn lại ý kiến của nhà sử học Lê Văn Lan và nội dung được viết trong sách Kinh Thi Việt Nam (Nhà xuất bản Tri thức) của tác giả Trương Tửu, ban tổ chức cho biết việc phế - lập ba vua diễn ra trong khoảng một năm, không phải chưa đầy bốn tháng.
Câu hỏi về bản đồ "Đại Nam nhất thống toàn đồ" trong gói Về đích của Đình Tùng. Ảnh chụp màn hình
Ngoài câu này, trong phần thi Về đích của thí sinh Vũ Bùi Đình Tùng (trường THPT chuyên Trần Phú, Hải Phòng), chương trình đã đưa ra câu hỏi "Tấm bản đồ địa lý nào của nước ra vẽ khoảng năm 1838, có ghi hai tên "Hoàng Sa" và "Vạn Lý Trường Sa" thuộc lãnh thổ Việt Nam?
Đình Tùng trả lời "Đại Nam thống nhất toàn đồ" và đáp án của chương trình là "Đại Nam nhất thống toàn đồ". Ngay thời điểm đó, nhà sử học Lê Văn Lan quyết định cho điểm Đình Tùng. Ông giải thích ngôn ngữ của thế kỷ 19 gọi "nhất thống" là thu hết về làm một, còn thời đại ngày nay, "ngôn ngữ ấy thành ra 'thống nhất'". "Nguyên văn thì phải nói 'Đại Nam nhất thống toàn đồ'. Nhưng tinh thần của 'nhất thống' hay 'thống nhất' là một và học sinh đã nói được", ông Lan nói.
Dù vậy, nhiều chuyên gia lịch sử cho rằng không thể đảo trật tự từ mà vẫn đúng. Hơn nữa, đáp án là tên riêng của tấm bản đồ, nên cần chính xác từng chữ.
Trong thông báo tối 3/10 của chương trình, ông Lan cho rằng điều quan trọng là học sinh đã chủ động tìm hiểu, nắm bắt kiến thức. Câu trả lời của Tùng cũng không làm người nghe hiểu nhầm sang một tấm bản đồ khác, nên em "xứng đáng có điểm".
Ban tổ chức chương trình Olympia cho biết luôn tiếp nhận ý kiến đóng góp của khán giả để tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất lượng.
Hôm qua, sau khi chương trình kết thúc hai tiếng, ban tổ chức cho biết đã sai sót trong câu hỏi tiếng Anh và phát thông tin đính chính. Bùi Anh Đức, thí sinh đáng ra đã trả lời đúng vào thời điểm đó, được cộng thêm 45 điểm (30 điểm vì trả lời đúng và 15 điểm đã bị trừ), nâng tổng từ 75 lên 120. "Số điểm của Anh Đức không làm thay đổi thứ hạng các thí sinh trong trận chung kết", ban tổ chức cho biết và cáo lỗi về sai sót này.
Chung cuộc, Vũ Bùi Đình Tùng đạt 35 điểm (THPT chuyên Trần Phú, Hải Phòng), Bùi Anh Đức 120, Vũ Nguyên Sơn 155 (trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam) và Đặng Lê Nguyên Vũ 205 (THPT Bắc Duyên Hà, Thái Bình). Nguyên Vũ vô địch Olympia năm thứ 22 và là học sinh Thái Bình đầu tiên đạt danh hiệu này.
Thanh Hằng
