Đại học Thanh Hoa hôm 9/9 đăng tin bổ nhiệm Liu Jun, trao danh hiệu "Giáo sư tinh hoa". Đây là học hàm cao nhất của trường, chỉ hai nhà khoa học từ nước ngoài trở về từng có vinh dự này.
Liu Jun là nhà khoa học thống kê nổi tiếng thế giới, thành viên của Viện Hàn lâm khoa học quốc gia và Hiệp hội thống kê Mỹ. Ông đã có những đóng góp tiên phong trong suy luận Bayes, sinh học tính toán và tin sinh học. Ông từng nhận COPSS Presidents' Award - giải thưởng thuộc diện danh tiếng nhất trong lĩnh vực thống kê, hay Huy chương Morningside về Toán ứng dụng cho người gốc Hoa có thành tựu nổi bật trong toán học.
Với tầm ảnh hưởng học thuật sâu rộng, Liu Jun được kỳ vọng sẽ dẫn dắt ngành thống kê và khoa học dữ liệu, bồi dưỡng tài năng, đưa Thanh Hoa thành đại học đẳng cấp hàng đầu thế giới.
Liu Jun trở về Trung Quốc trong bối cảnh nhiều đại học Mỹ, trong đó có Harvard, bị cắt giảm tài trợ nghiên cứu. Tuy nhiên, ông khẳng định điều này là bởi niềm đam mê giáo dục, nghiên cứu khoa học và tình cảm sâu nặng với quê hương.
Liu Jun trong lễ bổ nhiệm. Ảnh: Tsinghua University
Liu Jun sinh ra và lớn lên trong khuôn viên Đại học Thanh Hoa, vì bố là giảng viên. Trong giai đoạn cuối của Cách mạng văn hóa, ông gần như không có điều kiện tiếp cận tài liệu toán học. Bố ông phải mượn, thậm chí chép tay tài liệu cho con trai.
"Làm toán giống như một trò chơi, chỉ cần giấy và bút chì", ông nhớ lại. "Tôi không phân biệt sách phổ thông hay đại học, cứ có là đọc hết".
Năm 1985, Liu Jun lấy bằng cử nhân Toán ở Đại học Bắc Kinh, nằm trong nhóm sinh viên xuất sắc nhất và giành học bổng đi Mỹ. Ông cho hay khi theo học ở Đại học Rutgers, rào cản lớn nhất với ông là ngôn ngữ nhưng chỉ cần hiểu công thức và phương trình là có thể xoay sở được.
"Tôi đạt toàn điểm A mà không cần hiểu nhiều lời giảng của thầy cô", ông kể.
Năm 1988, Liu Jun chuyển sang Đại học Chicago, tập trung nghiên cứu về khoa học thống kê. Ông lấy bằng tiến sĩ thần tốc, chỉ trong ba năm thay vì 5 năm như thông thường, được mời làm việc ở Đại học Harvard.
"Tôi không muốn giải quyết vấn đề chỉ vì chưa ai làm được. Tôi muốn kết nối với thực tiễn. Dù chưa hiểu rõ thống kê là gì, nhưng lĩnh vực này đã hấp dẫn tôi bởi lý do ấy", giáo sư cho biết.
Sau đó, ông giảng dạy tại Đại học Stanford. Năm 2000, Liu Jun trở lại Harvard làm giáo sư chính thức, ngành Thống kê.
Dù phát triển sự nghiệp ở Mỹ, Liu Jun vẫn gắn bó chặt chẽ với quê hương. Từ năm 2005, ông là giáo sư thỉnh giảng của Đại học Thanh Hoa. Năm 2015, ông sáng lập Trung tâm Thống kê ở đây và làm giám đốc danh dự. Ông cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thành lập Khoa Thống kê và Khoa học dữ liệu, ra mắt hồi tháng 7 năm ngoái.
"Thống kê và khoa học dữ liệu là phương pháp, cách tư duy quan trọng trong nghiên cứu liên ngành, đồng thời là nền tảng cốt lõi cho trí tuệ nhân tạo", ông nhận định.
Liu Jun tiếp nối làn sóng trở về của các nhà khoa học Trung Quốc, vốn đã có từ hàng chục năm nay. Trước ông, nhiều nhà Toán học danh tiếng gốc Hoa về nước làm việc, như Sun Song của Đại học California ở Berkeley, Ruan Yongbin của Đại học Michigan và chuyên gia lý thuyết số Liu Yifei của Đại học Harvard...
Dựa trên dữ liệu của 200 triệu nhà khoa học từ 25.000 tổ chức, một nghiên cứu trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences cho biết trong giai đoạn 2010-2021, gần 20.000 nhà khoa học gốc Hoa đã rời Mỹ.
Huyền Trang(theo SMCP, NAS, Harvard Gazette, Tsinghua)
