Mùa hè năm ngoái, một tác phẩm nghệ thuật được sáng tác bởi trí thông minh nhân tạo giành giải nhất trong một cuộc thi tại bang Colorado, Mỹ. Tác phẩm như tái hiện khung cảnh nhìn từ phía sau sân khấu Opera. Người xem nhìn thấy lưng của 3 ca sĩ, xa xa là hình ảnh của khán giả, ngồi trong khán phòng như bên trong một nhà hát.
Thoạt nhìn, tác phẩm trông khá ấn tượng. Nhưng chỉ cần nhìn kỹ hơn, bạn sẽ thấy bức tranh khá vô hồn.
"Tôi dành thêm thời gian để quan sát tác phẩm và nhận ra dù có cố gắng tới đâu, mình cũng không cảm nhận được chiều sâu của nó", L.M Sacasas chia sẻ trong một bài viết về công nghệ và văn hoá.
Sacasas không phải người duy nhất cảm nhận điều đó khi nhìn vào những tác phẩm được sinh ra bởi AI: Nhạt nhòa, mơ hồ, vô nghĩa. Các tác phẩm AI thiếu đi những giá trị nhân sinh căn bản: Niềm đam mê, nỗi đau, sự khao khát, hay một cuộc đời giàu trải nghiệm phảng phất trong tác phẩm. Nó không đến từ trí tưởng tượng của con người, nỗi lo lắng hay niềm vui ẩn dưới sự sáng tạo của mỗi người nghệ sĩ.
AI sẽ mang đến những công cụ tuyệt vời, giúp con người nhẹ gánh trong công việc. Đồng thời, sự phát triển của AI đòi hỏi mỗi người cần chú trọng hơn đến những năng lực khó có thể thay thế của con người. Điều quan trọng nhất AI mang lại là cho chúng ta biết những điều trí thông minh nhân tạo không thể làm, để từ đó con người biết mình là ai và cần làm gì.
Nếu bạn là một sinh viên chuẩn bị cho thế giới khi AI dần trở nên phổ biến, hãy tự hỏi bản thân: Tôi sẽ phải chọn khoá học nào giúp trang bị các kỹ năng máy móc không thể thay thế? Có thể bạn sẽ không muốn lựa chọn những khoá học đòi hỏi bạn tư duy một cách tuyến tính, khuôn mẫu, khái quát - những kỹ năng chắc chắn AI sẽ mạnh hơn bạn. Ngược lại, bạn sẽ muốn lựa chọn những khóa học giúp bạn phát triển những kỹ năng đặc biệt AI khó lòng có thể bắt chước con người.
Chuẩn bị cho một thế giới nơi con người cần "cộng sinh" với AI để tồn tại, bạn sẽ cần những điều gì?
Một giọng văn cá nhân đặc biệt
AI có khả năng bắt chước những giọng văn thường thấy trong truyền thông doanh nghiệp hoặc các ấn phẩm học thuật. Để tồn tại trong một thế giới AI, bạn sẽ cần những giọng văn đặc biệt như George Orwell, Joan Didion, Tom Wolfe hay James Baldwin. Hãy lựa chọn những lớp học giúp bạn tiếp xúc với những giọng văn đặc biệt, để từ đó phát triển một giọng văn cho riêng mình.
Kỹ năng thuyết trình
"Thế hệ công nghệ thông tin những năm về trước dành sự ưu ái cho những người hướng nội, trong khi kỷ nguyên của AI sẽ cho người hướng ngoại nhiều cơ hội", Giáo sư kinh tế Tyler Cowen từ trường đại học George Mason chia sẻ. "Bạn sẽ cần chứng tỏ những năng lực đặc biệt của bản thân, hơn là một cá nhân nhạt nhoà trong đám đông. Khả năng tạo ra những bài phát biểu ấn tượng, kết nối với khán giả, tổ chức các hoạt động… là những kỹ năng AI sẽ khó lòng đánh bại được bạn".
Hãy sáng tạo như những đứa trẻ
"Đôi khi, sự sáng tạo của trẻ nhỏ đến từ giữa những thứ hiển nhiên và những điều điên rồ", Alison Gopnik nhấn mạnh. Trẻ nhỏ không chỉ bắt chước hay tiếp nhận thông tin một cách bị động; chúng khám phá và sáng tạo ra những điều mới mẻ, tưởng tượng ra những câu chuyện ấn tượng để kiến giải thế giới. Bạn sẽ cần theo học các lớp - dù là lập trình hay nghệ thuật - giúp bạn bộc lộ khả năng sáng tạo, cho bạn cơ hội để thực hành và rèn dũa năng lực tưởng tượng của bản thân.
Mở rộng thế giới quan mới mẻ
AI có thể chỉ đơn thuần là một công cụ dự đoán - AI có thể dự đoán được điều gì sẽ diễn ra tiếp theo dựa trên những số liệu được cung cấp. Bạn có thể làm gì để vượt trội hơn AI? Hãy chứng tỏ năng lực ở những lĩnh vực không thể dự đoán, bước ra khỏi những điều hiển nhiên. Hãy để thế giới quan của bạn được du hành cùng dòng thời gian, đến những nơi xa xôi, tiếp xúc với những điều mới mẻ: Chủ nghĩa khắc kỷ, triết học Epicurus, học thuyết Toma, Đạo giáo… Những cá nhân với thế giới quan đa dạng và những góc nhìn độc đáo sẽ được đánh giá cao trong một thế giới, nơi tư duy rập khuôn hoạt động như những động cơ tuần tự.
Sự đồng cảm
Trí tuệ nhân tạo giúp con người hiểu được những mô thức hành vi đại chúng. Tuy nhiên, máy móc khó có thể giúp bạn hiểu được mỗi cá nhân đang đứng ngay trước mắt bạn. Nếu bạn muốn hoàn thiện khả năng đó, những lớp nhân học có thể sẽ hữu ích. Thông qua văn hoá, nghệ thuật, lịch sử…. bạn sẽ bước chân vào thế giới tinh thần của con người. Một khi có thể hiểu được quan điểm của một người khác, bạn sở hữu một kỹ năng quan trọng hơn khả năng xử lý dữ liệu của AI.
Nhận thức tình huống
Một người sở hữu kỹ năng nhận thức tình huống sẽ biết được điều mình cần làm khi rơi vào những tình huống khó khăn. Bạn sẽ có khả năng nhận thức một cách bản năng khi nào cần tuân theo những luật lệ, khi nào cần bứt phá, khi nào cần nương theo những chỉ dẫn, khi nào cần đến sự nhạy bén đặc biệt, khi nào nên tin vào trực giác, khi nào nên đi nhanh - đi chậm, hay khi nào những quyết định quan trọng sẽ giúp bạn vượt lên. Khả năng nhận thức tình huống đến từ những trải nghiệm, kiến thức, sự nhạy bén, sự phản tư liên tục để tạo ra những bài học cho bản thân.
Những giáo viên tốt nhất là những người không ngừng tự học, tự trau dồi cho bản thân. Khi nghĩ về những người giáo viên tuyệt vời nhất tôi từng theo học, tôi thường không nhớ nội dung các khóa học mà thường chỉ nhớ họ là ai, tính cách của mỗi người giáo viên ra sao. Dù đó là môn khoa học xã hội hay khoa học tự nhiên, tôi nhớ các thầy cô đã truyền những đam mê kiến thức tới sinh viên ra sao, cách họ kết nối với sinh viên một cách hóm hỉnh, ấn tượng như thế nào. Họ cũng là những hình mẫu để sinh viên noi theo với nhiều phẩm chất tốt - làm sao để luôn chắc chắn với lập luận cá nhân, làm sao để dám chấp nhận lỗi lầm, làm sao để hướng dẫn sinh viên trên con đường tự học, tự khám phá. Tôi nhớ mình đã ngưỡng mộ thầy cô nhường nào và mong muốn trở thành một người như họ. Đó là những điều bạn sẽ không bao giờ học được từ trí thông minh nhân tạo.
Và tôi mong muốn trong kỷ nguyên AI, chúng ta sẽ có khả năng nhận thức được đâu là những kiến thức hữu ích tạo ra sự khác biệt giữa con người và máy móc, giúp con người ngày càng trở nên thông minh hơn và không ngừng thay đổi.
