Tiến sĩ - NSƯT Bùi Như Lai vừa là người của công chúng, vừa là người đứng sau hậu trường với một công việc rất đặc thù, mang tính nghệ thuật cao - đạo diễn sân khấu. Anh nổi tiếng từ khá sớm và được biết đến là một nghệ sĩ sân khấu đương đại năng động, luôn tìm tòi những lối đi mới mẻ. NSƯT Bùi Như Lai là đạo diễn sân khấu vừa nhận Huy chương vàng tại Liên hoan quốc tế Sân khấu kịch thử nghiệm 2022 với vở diễn Đến bờ bên kia. Anh từng là Trưởng đoàn kịch hình thể, sau đó là Trưởng đoàn Kịch 1 của Nhà hát Tuổi trẻ. Hiện, Tiến sĩ - NSƯT Bùi Như Lai là Phó Trưởng khoa Sân khấu, trường Đại học Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội.
Gần đây, khán giả truyền hình được gặp lại NSƯT Bùi Như Lai với vai Tố trong phim Dưới bóng cây hạnh phúc. Cùng với dàn diễn viên xuất hiện trong phim, NSƯT Bùi Như Lai được coi là một "làn gió mới". Trong phim, nhân vật Tố bề ngoài lạnh lùng, bất cần đời nhưng ẩn sau vẻ ngoài xù xì, Tố lại là một người từng bị tổn thương tình cảm nên tìm cách che đậy cảm xúc thật của mình. Sau thất bại của cuộc hôn nhân đầu tiên, Tố hận và xa lánh đàn bà.
Dù tâm huyết với cả công việc diễn xuất và làm đạo diễn sân khấu - người đứng trong hậu trường nhưng với NSƯT Bùi Như Lai, anh vẫn thích được là người đứng trong hậu trường bởi đó là thói quen của anh. "Năm 2005, tôi bắt đầu bước chân vào trường Đại học Sân khấu Điện ảnh học đạo diễn để trở thành một đạo diễn sân khấu. Năm 2006, tôi bắt đầu dàn dựng, thói quen ấy khiến mình thích đứng ở hậu trường hơn để có thể quan sát và làm được nhiều việc hơn nữa. Khái niệm người của công chúng cá nhân tôi cho rằng đang hơi quá sức với mình" - anh thợ sửa xe của Dưới bóng cây hạnh phúc chia sẻ.
Với NSƯT Bùi Như Lai, diễn viên chỉ là một công việc bình thường của anh, khiến anh tự hào vì đó cũng là mơ ước của anh trước đây và cả bây giờ nhưng để tên tuổi của anh gắn với danh xưng "người của công chúng" thì bản thân anh cảm thấy có phần quá sức. Anh quan niệm việc để nổi tiếng hay quen mặt với khán giả là hai khái niệm hết sức khác nhau.
"Với cá nhân tôi, vai trò đạo diễn đứng sau hậu trường hoặc là người cuối cùng bước ra màn nhung để chào khán giả, sau diễn viên, cũng là một niềm hạnh phúc. Không có một công việc nào nhỏ bé cả. Diễn viên cũng rất quan trọng, đạo diễn đương nhiên càng quan trọng hơn nữa. Việc đạo diễn được một nhóm diễn viên, một nhà hát, một nhóm khán giả trân trọng cũng đủ để cho họ thấy tự tin, mạnh mẽ và thấy việc lựa chọn công việc của họ là đúng" - NSƯT Bùi Như Lai tâm sự. Cũng bởi vậy, anh không cảm thấy việc làm một đạo diễn sân khấu không hề thiệt thòi hơn việc được làm diễn viên.
Nhớ lại những năm tháng đầu tiên đầu quân về Nhà hát Tuổi trẻ, TS.NSƯT Bùi Như Lai kể, khi ấy, anh vừa tốt nghiệp và ước mơ lớn nhất luôn luôn là được đứng trên sân khấu và đi làm phim, muốn được khán giả biết đến. Anh chia sẻ: "Tôi luôn cố gắng diễn trên sân khấu để thể hiện cái tôi của mình, nghĩa là mong muốn được các đạo diễn biết đến sự đa dạng trong biểu diễn. Tôi muốn tiếp cận với các đạo diễn của phim truyền hình để có những vai diễn, từ vai quần chúng cho đến thứ chính rồi vai chính. Ở Nhà hát, tôi luôn muốn các đạo diễn để ý đến rồi giao vai để thể hiện mình trên sân khấu".
NSƯT Bùi Như Lai thấy bản thân may mắn hơn các đồng nghiệp khác khi ngoài biểu diễn, kỹ năng hình thể của anh cũng nổi trội hơn. Công việc cứ thể đưa đẩy anh từ vị trí này đến vị trí khác. "Năm 2004, NSND Lan Hương có thành lập Câu lạc bộ hình thể, Nhà hát phải lựa chọn những nhân tố nòng cốt và tôi được chọn. Thời đó, tôi 26 tuổi và được chọn làm Phó đoàn của một đoàn biểu diễn nên cũng rất sợ bởi còn quá trẻ" - NSƯT Bùi Như Lai kể.
Hiện tại, TS.NSƯT Bùi Như Lai vừa là một nhà quản lý, một thầy giáo và một nghệ sĩ. Trong 3 cương vị này, cá nhân anh vẫn thích nhất là được làm một nghệ sĩ. Cột mốc quan trọng đánh dấu bước ngoặt trong cuộc đời NSƯT Bùi Như Lai chính là lúc anh nhận được giấy báo nhập học lớp Diễn viên của trường Đại học Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội. Nhiều năm làm diễn viên, có những lúc NSƯT Bùi Như Lai muốn được thử sức ở vai trò khác. Anh đã được NSND Lê Hùng khuyến khích đi học đạo diễn. Sau những khóa học, NSƯT Bùi Như Lai có một góc nhìn mới, một cách làm việc mới.
"Từ việc ngồi đợi vai diễn, đợi kịch bản phù hợp, tôi chuyển thành chủ động đi tìm cơ hội cho mình. Cùng với đó, tôi chủ động tìm nguồn kinh phí để tạo cơ hội cho bản thân dàn dựng những vở diễn" - NSƯT Bùi Như Lai chia sẻ.
Trong chặng đường làm nghệ thuật, NSƯT Bùi Như Lai cảm thấy rất tự hào và trân trọng tất cả những sản phẩm anh tạo ra với vai trò một đạo diễn sân khấu. Anh còn tự hào hơn với thành tích đạt được tại một sân chơi nghề nghiệp lớn như Liên hoan quốc tế Sân khấu kịch thử nghiệm 2022. Thành công ấy giúp anh cũng như Khoa Sân khấu, trường Đại học Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội khẳng định được vai trò trong công tác đào tạo các nghệ sĩ biểu diễn trong tương lai.
Vị đạo diễn tài năng bộc bạch: "Với vở diễn giành được Huy chương Vàng, tất cả mọi người đều đánh giá đạt đủ tiêu chí của sân khấu thử nghiệm nhưng vẫn giữ được tính hấp dẫn cũng như khả năng chuyển tải thông điệp, ý nghĩa từ tác giả đến đạo diễn, ê-kíp sáng tạo, nghệ sĩ và đặc biệt là khán giả, ban tổ chức. Tôi biết có nhiều nghệ sĩ, đạo diễn còn nghi ngại về kỹ năng dàn dựng của tôi nhưng sau tác phẩm này tất cả mọi người đều chúc mừng và công nhận đó là tác phẩm xứng đáng đạt giải cao nhất".
Vở kịch "Đến bến bờ kia" do TS.NSƯT Bùi Như Lai đạo diễn được đón nhận nồng nhiệt
Trên cương vị một thầy giáo, TS.NSƯT Bùi Như Lai cho rằng việc để sinh viên được cọ sát bên ngoài giờ học là rất quan trọng. Các sinh viên của anh giành được huy chương tại Liên hoan quốc tế Sân khấu kịch thử nghiệm 2022 là điều rất danh giá. Ngoài những giờ học trên giảng đường, thầy giáo Bùi Như Lai cũng yêu cầu các sinh viên đi xem các buổi biểu diễn sân khấu. Theo anh, đó cũng là quá trình để học hỏi cho các nghệ sĩ tương lai của nền sân khấu nước nhà.
Chia sẻ về điều đúc rút trên hành trình đã đi qua, NSƯT Bùi Như Lai nói: "Không có giấc mơ nào trở thành hiện thực khi sáng ra các bạn cứ nằm mãi trên giường - câu này tôi không chỉ nói với sinh viên mà còn với cả các nghệ sĩ ở những nơi tôi đi dàn dựng vở diễn. Những người làm nghệ thuật luôn có khát vọng rất lớn. Để thành công, các bạn phải đọc nhiều hơn, học nhiều hơn, xem nhiều hơn. Trên sân khấu hay ở phim trường, muốn được các đạo diễn và đồng nghiệp cũng như cả ê-kíp tôn trọng thì các bạn phải chứng minh là mình giỏi và xứng đáng. Nghĩa là các bạn phải có kỹ năng, kiến thức để hỗ trợ cho vai diễn, dần dần các bạn sẽ được sự tôn trọng của mọi người, được khán giả đón nhận.
Trong một tương lai không xa, tôi rất mong muốn nhìn thấy sân khấu ở các nhà hát được sáng đèn nhiều hơn. Tôi mong muốn được nhìn thấy nhiều thế hệ khán giả hơn nữa họ có thể sống chậm lại, rời xa các thiết bị công nghệ để đến với nhà hát, thưởng thức các vở diễn bởi dù là thể loại nào cũng đều có sức hấp dẫn riêng".
Ở thời điểm hiện tại, TS.NSƯT Bùi Như Lai luôn hài lòng với những gì mình đang có và vẫn duy trì khát vọng riêng trong cuộc sống và công việc. Người nghệ sĩ đa tài tâm niệm: "Hãy nỗ lực trong mọi lúc và mọi nơi. Nếu bạn không nỗ lực, thất bại sẽ đến bất cứ lúc nào".
Lời tự sự: Tiến sĩ, NSƯT Bùi Như Lai
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!
