Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ - Ảnh: NGUYỄN Á
Trong cuốn Đời và nhạc, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ từng nói hành trình làm nghệ thuật của ông trải qua nhiều chặng đường.
Những năm hai mươi tuổi, ông có khoảng 20 ca khúc được phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam, là chặng đường giúp ông rèn tay nghề, tích lũy vốn sống.
Những năm 30 tuổi là giai đoạn chín muồi của sự sáng tạo.
Đây là giai đoạn ông cho ra nhiều tác phẩm: Cô gái Sài Gòn đi tải đạn, hai nhạc cảnh Tiếng cồng vượt thác và Hòn Khoai, các ca khúc Khúc hát người đi khai hoang, Bên tượng đài Bác Hồ, Lời ru sau cơn giông, Tình đất Củ Chi, Bài ca Đất phương Nam…
Đến tuổi thất cổ lai hy, ông và bà xã (nhà thơ Lê Giang) hoàn thành thêm trường ca sông Sài Gòn có tựa Dòng sông kể chuyện.
"Nhìn lại công việc mình đã làm, có góp phần cho sự nghiệp âm nhạc nước nhà, tôi vẫn cảm thấy tạm hài lòng, vẫn còn những bước thăng trầm phải phấn đấu vượt qua", ông giãi bày.
Chiều trên bản Mèo
Lúc còn sống, nhà văn Văn Lê, một người em thân thiết của nhạc sĩ, kể bản nhạc đầu tiên của Lư Nhất Vũ mà ông biết là Chiều trên bản Mèo. Bản nhạc trong vắt, vừa trữ tình vừa mang đậm sắc thái dân ca dân tộc Mông.
Bài Chiều trên bản mèo - Ảnh: Đ.DUNG
Bài hát đã ám ảnh Văn Lê. Vào năm 1967, Văn Lê mang bài hát vào chiến trường Nam Bộ, âm ỉ hát trong những lúc buồn và cả sau những trận đánh.
Theo Văn Lê, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ người Bình Dương, phải là người tinh tế lắm, sắc sảo và yêu vùng cao lắm, yêu dân tộc Mông lắm, anh mới bắt được cái hồn, cái vía của dân ca Mông như thế.
Cô gái Sài Gòn đi tải đạn
Lư Nhất Vũ viết Cô gái Sài Gòn đi tải đạn năm 1968 tại phố Khâm Thiên, Hà Nội, khi ông còn là học sinh miền Nam ra Bắc. Nhưng tới năm 1970, ông mới vào chiến trường miền Nam.
Nhạc sĩ kể năm đó, nhà thơ Lê Anh Xuân, nhạc sĩ Diệp Minh Tuyền lần lượt từ biệt ông để vào Nam.
Ông thường lên bờ hồ, đứng chen chân cùng rất đông người xem bản đồ chiến sự cuộc Tổng tiến công và nổi dậy năm Mậu Thân 1968, lòng háo hức, nôn nao, muốn làm một điều gì đó cho quê hương miền Nam yêu dấu.
Bài Cô gái Sài Gòn đi tải đạn do 12 ca sĩ Đoàn Ca múa Trung ương hát, với phần lĩnh xướng của ca sĩ Vũ Dậu
Lúc còn sống, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu nhận xét bài hát có giai điệu tươi sáng, lạc quan, một tiết tấu khẩn trương, dồn dập nhưng rất duyên dáng, dễ thương; khắc rõ hình ảnh tâm hồn của các cô gái Nam Bộ đang trên đường ra tuyến lửa.
Theo Phan Huỳnh Điểu, bài hát quá đỗi quen thuộc, đến nỗi chỉ cần nói Bài hát chim kêu là mọi người có thể hát lên mặc dù không nhớ tên bài hát, tên tác giả là ai.
Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ trên đường vượt Trường Sơn năm 1970 - Ảnh chụp từ sách Lư Nhất Vũ - Đời và nhạc
Bên tượng đài Bác Hồ
Bài hát được ông sáng tác năm 1978 với phần lời của Lê Giang. Đây là một trong những bài hát viết về Bác Hồ được nhiều khán thính giả cả nước yêu thích.
Lúc sinh thời, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ từng kể so với nhiều nhạc sĩ đồng trang lứa, ông có may mắn được nhiều lần gặp Bác và lần nào cũng để lại những kỷ niệm mà suốt đời ông không thể nào quên.
Hãy yên lòng mẹ ơi
Nhạc sĩ kể "Vào năm 1978, trên lầu 6 của một chung cư, chúng tôi tiễn đứa con trai Lê Anh Trung lên đường nhập ngũ, đi làm nhiệm vụ ở biên giới Campuchia. Trước khi ra đi, con trai ôm hôn chúng tôi rồi nói lời chào chia tay, giọng nói đầy xúc động: "Ba, mẹ hãy yên lòng về con".
Câu nói ấy gợi cho nhạc sĩ và nhà thơ Lê Giang phác thảo ngay bài hát Hãy yên lòng, mẹ ơi.
Trong chiến dịch biên giới Tây Nam, ca khúc này đã được biểu diễn rất nhiều lần qua giọng hát Đình Văn, Lê Hành, Mai Trực, sau này có thêm Đan Trường, Trọng Tấn, Nguyễn Phi Hùng...
Bài ca Đất Phương Nam
Bài ca đất phương Nam (nhạc Lư Nhất Vũ, lời Lê Giang) ra mắt lần đầu vào năm 1997, là ca khúc chủ đề của phim truyền hình Đất phương Nam (đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn).
Không chỉ là nhạc phim, Bài ca Đất phương Nam còn trở thành một tác phẩm âm nhạc độc lập, được công chúng yêu mến, là một trong những ca khúc vượt thời gian.
Tô Thanh Phương - Đất Phương Nam
Bài hát cũng được nhiều ca sĩ thể hiện như Hương Lan, Bích Phượng, Như Quỳnh, Phi Nhung, Trọng Phúc, Cẩm Ly, Lương Bích Hữu, Phương Mỹ Chi...
Linh cữu nhạc sĩ Lư Nhất Vũ quàn tại Nhà tang lễ Quốc gia phía Nam, số 5 Phạm Ngũ Lão, Phường 3, quận Gò Vấp, TP.HCM.
Lễ nhập quan: 7h ngày 30-3.
Lễ viếng: 8h ngày 30-3.
Lễ truy điệu: 7h ngày 31-3.
Lễ động quan lúc: 7h30, ngày 31-3.
An táng tại Nghĩa trang Hoa viên Bình Dương, phường Chánh Phú Hòa, thành phố Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
