Kim Novak, nữ diễn viên huyền thoại từng tỏa sáng trong kiệt tác Vertigo của Alfred Hitchcock, sắp trở lại ánh đèn sân khấu sau hơn ba thập kỷ nghỉ hưu.
Vào ngày 1/9, tại Liên hoan phim Quốc tế Venice lần thứ 82 (diễn ra từ ngày 27/8 đến 6/9), bà sẽ nhận giải Sư tử Vàng Thành tựu Trọn đời (Golden Lion for Lifetime Achievement). Đây là một trong những giải thưởng danh giá nhất của làng điện ảnh thế giới, được trao bởi Hội đồng Quản trị Biennale dựa trên đề xuất của Giám đốc nghệ thuật Alberto Barbera.
Chân dung huyền thoại điện ảnh Hollywood Kim Novak thời trẻ. Ảnh: Getty Images
Novak, nay đã 92 tuổi, bày tỏ sự xúc động sâu sắc: "Tôi thực sự, thực sự xúc động khi nhận được giải Sư tử Vàng danh giá từ một liên hoan phim được tôn trọng đến vậy. Việc được công nhận cho toàn bộ sự nghiệp vào lúc này của cuộc đời là giấc mơ thành hiện thực. Tôi sẽ trân trọng từng khoảnh khắc ở Venice, điều đó sẽ lấp đầy trái tim tôi bằng niềm vui".
Novak hiện sống tại một trang trại ở Oregon, nơi bà dành thời gian cho hội họa và cứu trợ động vật, xa rời ánh hào quang Hollywood.
Giải thưởng này không chỉ tôn vinh di sản điện ảnh của Novak mà còn nhấn mạnh phẩm chất của bà, một người phụ nữ đã biến sự mong manh thành sức mạnh sáng tạo, trở thành biểu tượng của sự tự chủ nữ giới trong thời kỳ Hollywood bị chi phối bởi nam giới.
Alberto Barbera nhận xét: "Giải Sư tử Vàng này tôn vinh di sản của Kim Novak nhưng cũng tôn vinh chất nổi loạn của bà. Giống như Marilyn Monroe, bà là sản phẩm của hệ thống studio cũ, biến họ thành những vật thể quyến rũ thuần túy. Nhưng khác với Marilyn, Kim đã chống lại, từ chối nhà tù mạ vàng. Marilyn trở thành nạn nhân của thành công, trong khi Kim rời đi đúng lúc, lui về cuộc sống riêng tư".
Kim Novak là một người phụ nữ đã biến sự mong manh thành sức mạnh sáng tạo. Ảnh: Getty Images
Cùng với giải thưởng, bộ phim tài liệu Kim Novak's Vertigo của đạo diễn Alexandre Philippe sẽ công chiếu lần đầu tại LHP Venice, và Novak cũng sẽ được vinh danh tại Liên hoan phim Mỹ ở Deauville vào đầu tháng 9.
Không chấp nhận theo sự "uốn nắn" của Hollywood
Sinh ra với tên thật Marilyn Pauline Novak vào ngày 13/2/1933 tại Chicago, bang Illinois (Mỹ) Kim Novak là con gái của một gia đình nhập cư gốc Czech. Cha bà, Joseph Novak, từng là giáo viên nhưng sau chuyển sang làm nhân viên điều hành đường sắt, trong khi mẹ bà, Blanche, làm việc trong nhà máy. Gia đình thuộc tầng lớp lao động, và Novak lớn lên trong môi trường khiêm tốn, theo học tại trường trung học David Glasgow Farragut và sau đó nhận hai học bổng tại Viện Nghệ thuật Chicago danh tiếng.
Kim Novak trong phim "Picnic" (1955)
Tuy nhiên, giấc mơ nghệ thuật ban đầu của bà bị gián đoạn khi bà tham gia công việc người mẫu mùa Hè sau trung học và được mệnh danh "Miss Deepfreeze" – một biệt danh hài hước phản ánh vẻ đẹp lạnh lùng, quyến rũ của bà. Chuyến đi đến Los Angeles cùng bạn bè để tìm việc người mẫu đã thay đổi cuộc đời bà. Bà được chọn vào vai nhỏ trong phim The French Line (1953), và nhanh chóng được hãng Columbia Pictures phát hiện rồi ký hợp đồng ở tuổi 21.
Tại Hollywood, Novak bị đổi tên thành "Kim" để tránh nhầm lẫn với Marilyn Monroe, ngôi sao cùng thời. Ông trùm Harry Cohn của Columbia cố gắng kiểm soát toàn bộ hình ảnh của bà, yêu cầu nhuộm tóc bạch kim và tuân thủ chuẩn mực vẻ đẹp thời kỳ. Nhưng Novak không phải là sản phẩm dễ uốn nắn. Bà đồng ý nhuộm tóc nhưng kiên quyết giữ họ Novak, thành lập công ty sản xuất riêng năm 1958 – thời điểm phụ nữ hiếm khi ngồi sau bàn sản xuất. Bà đấu tranh cho lương ngang bằng nam đồng nghiệp và chọn vai diễn cẩn thận, chứng tỏ trí tuệ, dũng cảm và tài năng. Những bộ phim đầu tiên như Picnic (1955), trong đó bà đóng cùng William Holden, và The Man with the Golden Arm (1955) với Frank Sinatra, đã khẳng định khả năng diễn xuất của bà, vượt xa hình ảnh "bom sex". Trong Pal Joey (1957), bà tiếp tục tỏa sáng bên Sinatra, thể hiện sự quyến rũ phức tạp.
Kim Novak trong phim "Vertigo". Ảnh; IndieWire
Vai diễn biểu tượng nhất của Novak là Madeleine/Judy trong Vertigo (1958) của Hitchcock. Ban đầu, Hitchcock chọn Vera Miles, nhưng nữ diễn viên này mang thai, và cơ hội dành cho cho Novak. Phim dựa trên tiểu thuyết Pháp D'entre les morts của Boileau-Narcejac, kể về thám tử Scottie Ferguson (James Stewart) bị chứng chóng mặt (vertigo) và ám ảnh bởi một phụ nữ bí ẩn. Vertigo không thành công lớn khi ra mắt, chỉ thu về khoảng 3,2 triệu USD so với kinh phí 2,5 triệu USD, và nhận đánh giá lẫn lộn. Tuy nhiên, theo thời gian, nó được công nhận là kiệt tác, đứng đầu cuộc bình chọn phim hay nhất mọi thời đại của Viện Phim Anh (BFI Sight & Sound) năm 2012, thay thế Citizen Kane.
Phim giới thiệu kỹ thuật "Vertigo effect" – dolly zoom đầu tiên, tạo cảm giác chóng mặt bằng cách zoom ống kính trong khi camera lùi lại, ảnh hưởng đến nhiều phim sau như Jaws của Steven Spielberg. Novak chia sẻ rằng vai diễn phản ánh sự mong manh của bà, và bà coi huyền thoại Hollywood Greta Garbo – biểu tượng cô đơn và nhạy cảm – là thần tượng. Bộ phim tài liệu Kim Novak's Vertigo của Philippe tập trung vào vai diễn này, với sự hợp tác độc quyền từ Novak, giúp bà "giải phóng những bóng ma quá khứ".
Kim Novak trong phim "Bell, Book and Candle" (1958. Ảnh: Internet
Sau cái chết đột ngột của ông chủ hãng Columbia - Harry Cohn - năm 1958, Novak cảm thấy Hollywood mất kiểm soát, kịch bản kém chất lượng hơn. Bà tiếp tục với Bell, Book and Candle (1958) và Middle of the Night (1959), nhưng dần cảm thấy ngột ngạt. Song thú vị là bà có mối tình liên chủng tộc với ca sĩ da màu Sammy Davis Jr. năm 1957. Họ gặp nhau tại câu lạc bộ đêm Chez Paree ở Chicago, nơi Davis biểu diễn, và nhanh chóng bị cuốn hút. Đây là mối tình bị cấm đoán do phân biệt chủng tộc thời kỳ, thậm chí Cohn còn đe dọa Davis và sắp xếp cho anh cưới một vũ công da đen để che đậy. Novak sau này tiết lộ họ không định kết hôn, nhưng mối quan hệ này thể hiện sự nổi loạn của bà chống lại chuẩn mực xã hội. Câu chuyện này sắp được kể trong phim Scandalous (2025), với Sydney Sweeney đóng Novak và David Jonsson đóng Davis, do Colman Domingo đạo diễn.
Trở lại với đam mê đầu đời – hội họa
Năm 1966, sau khi lở đất phá hủy nhà ở Los Angeles, Novak chuyển đến Big Sur, bang California, rồi Carmel, và cuối cùng là trang trại Oregon vào đầu những năm 2000. Bà chính thức nghỉ hưu đầu những năm 1990, tập trung vào hội họa – niềm đam mê đầu đời. Novak nói: "Khi rời Hollywood, tôi không chỉ gói ghém cuộc đời. Đột nhiên tôi tự do biểu đạt mọi thứ trên toan vẽ". Tranh của bà thường sử dụng màu sắc rực rỡ, phong cách mơ mộng, kết hợp motif thiên nhiên và con người, phản ánh cảm xúc nội tâm.
Rời Hollywood, Kim Novak trở lại với đam mê vẽ tranh. Ảnh: Internet
Novak có triển lãm ở Prague năm 2015, và sách Kim Novak: Her Art and Life (2022) trưng bày hành trình nghệ thuật của bà. Trang web kimnovakartist.com trưng bày các tác phẩm pastel và dầu, nơi bà "bộc lộ trái tim và linh hồn". Ngoài ra, Novak đam mê cứu động vật, nuôi ngựa và sống cô lập, chỉ thỉnh thoảng phỏng vấn. Bà kết hôn ngắn ngủi với diễn viên Anh Richard Johnson những năm 1960, rồi với bác sĩ thú y Robert Malloy suốt 44 năm đến khi ông qua đời năm 2020.
Novak từng đối mặt với trầm cảm và rối loạn lưỡng cực, được chẩn đoán năm 2010, nhưng nghệ thuật giúp bà vượt qua. Bà có mối liên hệ thân thiết với Pamela Anderson: Cả hai đều là biểu tượng nhan sắc, và Novak đánh giá cao Anderson vì sự độc lập. Đến với Venice năm 2025 là lần đầu tiên bà trở lại thành phố này kể từ mối tình chóng vánh với quý tộc Italia Mario Bandini cuối những năm 1950, khi bà ở Rome quảng bá phim. Novak nhớ lại: "Đó là chuyến đi nước ngoài đầu tiên, anh ấy cuốn tôi đi. Chúng tôi đến Venice, và tôi không muốn rời. Studio phải cử người đưa tôi về".
Kim Novak đứng bên 2 bức tranh của bà - "Portrait of Walter Keene" và "Portrait of My Father" ở Los Ageles hồi năm 1961
Di sản của Kim Novak là câu chuyện về sự bất khuất: Từ cô gái Chicago trở thành ngôi sao, chống lại khuôn mẫu, rồi chọn cuộc sống tự do. Giải thưởng tại Venice – liên hoan phim lâu đời nhất thế giới, bắt đầu năm 1932 – đánh dấu sự công nhận muộn màng nhưng xứng đáng. Như bà nói: "Tôi là người độc lập, cần biểu đạt theo cách của mình, vào thời điểm của mình. Tôi sẵn sàng thỏa hiệp, nhưng không sẵn sàng trở thành ai đó không phải mình".
