Cuốn sử ký đồ sộ của một làng quê
Làng quê ấy trước năm 1954 mang tên Hữu Bằng, sau đổi thành Sơn Bằng, và nay qua đợt sáp nhập, thuộc xã Hương Sơn (Hà Tĩnh).
Sau khi có thông tin sáp nhập xã, với ước vọng gìn giữ lịch sử và trầm tích văn hóa cho thế hệ mai sau, người dân nơi đây đã đồng lòng cùng nhau viết cuốn sách "Hữu Bằng – Sơn Bằng: Đất và Người".
Cuốn sách không bán, mà được lưu trữ tại các cơ sở văn hóa trong xã.
Đây là một bộ "sử ký" khổ lớn, dày hơn 1.000 trang, chất chứa trầm tích và di sản văn hóa, những ký ức và trăn trở đầy xúc cảm, chuyện làng, chuyện người. Sách còn lưu giữ 28 đạo sắc phong cùng mộc biểu cổ, những câu ca dao tục ngữ của làng, từ điển địa danh của từng thửa ruộng, lùm cây, mái nhà… Nguồn tư liệu được đúc rút từ chính sử, các tài liệu quý như địa bạ Hán Nôm xã Hữu Bằng thời vua Gia Long - Minh Mạng, cho đến tộc phả các dòng họ và lời kể của bậc cao niên.
Cuốn sách quy tụ tới 50 tác giả là các nhà nghiên cứu sử học, tiến sĩ, nhà thơ, nhà văn, nhà báo, nhà giáo, doanh nhân, cán bộ xã, cán bộ về hưu và cả những người nông dân viết, cung cấp sơ đồ và thống kê dữ liệu. Trước khi xuất bản, cuốn sách được UBND xã tổ chức hội thảo bài bản và lấy ý kiến góp ý. Cuốn sách được trình bày khoa học, nội dung đồ sộ có thể gọi là "kỷ lục", với công sức mà Ban biên soạn và các tác giả bỏ ra ước tính đến hàng tỷ đồng.
Cuốn sách được UBND xã tổ chức hội thảo bài bản, lấy ý kiến góp ý rộng rãi trước khi xuất bản.
Một nhà giáo cao niên đã xúc động nói rằng: "Đây là Bách khoa toàn thư vô giá của Hữu Bằng – Sơn Bằng".
Điều đặc biệt, dù rất nhiều người ngỏ ý mua để lưu giữ làm tư liệu truyền thống cho gia đình, dòng họ nhưng sách chỉ in để tặng và lưu giữ tại nhà văn hóa, trường học, đền làng, trung tâm văn hóa trong xã. Ai muốn sở hữu chỉ cần đến đền làng, nhận sách và công đức tùy tâm.
Vùng đất văn vật hiếm có
Hữu Bằng – Sơn Bằng nằm bên dòng Ngàn Phố và sông Khuất, phong thủy hữu tình, từng nổi danh là mảnh đất "thiêng" với hơn 20 di tích tâm linh và bốn ngôi chùa cổ trấn giữ bốn phương. Làng gắn với tên tuổi của nhiều bậc danh thần, nhân sĩ, nhân vật lịch sử, như: hậu duệ Đại vương Đương quận công Đào Quang Nhiêu, chí sĩ Hồ Đắc Thọ trong khởi nghĩa Phù Lê, Thượng thư Đào Hữu Ích, Thái Vĩnh Chinh, nữ anh hùng liệt sĩ Hồ Thị Cúc…
Sơn Bằng từng gây "bão mạng" bởi chỉ hơn 1.000 nóc nhà mà có tới 63 tiến sĩ, 43 sĩ quan cấp thượng tá trở lên, 600 giáo viên, nhiều doanh nhân và con em thành đạt.
Không chỉ vậy, làng quê này còn được biết đến bởi trong hai năm qua, có nhiều người con hiếu nghĩa công đức hiến tặng đất đai, góp hàng chục tỉ đồng để phục dựng các di sản văn hóa, cũng như đóng góp xây dựng làng xã.
Cuốn sử ký về vùng đất văn vật này không chỉ là pho tư liệu quý, được dệt nên bởi sự công phu, bài bản và đậm chất nhân văn của những người con nơi đây, mà còn hàm chứa thông điệp lớn: "Giữ gìn di sản tiền nhân là góp phần gìn giữ cội nguồn dân tộc".
Hai ngôi đền cổ đối xứng nhau qua dòng bàu Bạc.
Một số hình ảnh đẹp ở Sơn Bằng (xã Hương Sơn, Hà Tĩnh).
