"Còn gì đẹp hơn" đi giữa truyền thống và hiện đại

Còn gì đẹp hơn là bài hát của Nguyễn Hùng sáng tác nằm trong bộ phim Mưa đỏ, ra mắt vừa qua nhân Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Bài hát nhanh chóng lan toả khắp không gian mạng, nhiều ca sĩ cover góp phần nhân rộng ra cộng đồng, nhiều chương trình biểu diễn có tên Còn gì đẹp hơn trong nhạc mục.

Xem chuyên đề Nhạc Việt ngày nay TẠI ĐÂY

 Có thể nói đây là một thành công đầy bất ngờ bởi một sáng tác về đề tài lịch sử, chiến tranh do người trẻ thuộc thế hệ Gen Z thực hiện. Bài viết này chúng tôi muốn nhìn nhận từ thành công của bài hát.

Sứ mệnh, nghệ thuật và thời điểm

Nhìn vào thành công của Còn gì đẹp hơn, có thể thấy nó bao gồm một số yếu tố sau: Đầu tiên phải kể tới là bài hát đã chạm đến cảm xúc chung của mỗi người dân Việt Nam về lịch sử và hòa bình. Bài hát lấy cảm hứng từ bộ phim Mưa đỏ tái hiện trận chiến 81 ngày đêm ở Thành cổ Quảng Trị (1972).  Những ca từ trong bài hát như: "Hết kháng chiến nếu con còn chưa về, mẹ ơi vui lên mẹ có đứa con anh hùng…" nói lên niềm mong chờ của người lính, của gia đình, của đất nước, vì thế nó gắn kết được với cảm xúc của rất nhiều người nghe. 

Yếu tố thứ 2 là Còn gì đẹp hơn có giai điệu đẹp và ca từ giản dị nhưng sâu sắc. Bài hát được sáng tác gần như với chủ ý để dễ thuộc, dễ hát, người nghe không cần phải am hiểu âm nhạc vẫn có thể cảm nhận được; không có giọng hát hay vẫn có thể ngân nga những câu hát. Điều này giúp bài lan tỏa rộng trên mạng xã hội.   

Diễn viên, nhạc sĩ Nguyễn Hùng trình bày ca khúc "Còn gì đẹp hơn" tại buổi ra mắt phim "Mưa đỏ". Ảnh: Galaxy Studio

Yếu tố quan trọng thứ 3 là thời điểm ra mắt khi ca khúc được phát hành vào dịp kỷ niệm ngày lễ trọng đại và trong bối cảnh phim lịch sử, chiến tranh đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ.

Thứ 4, hiệu ứng mạng xã hội cũng góp phần không nhỏ trong việc lan tỏa bài hát đến với đông đảo công chúng. Ví dụ: Theo báo chí, có khoảng 270.000 video TikTok sử dụng nền nhạc Còn gì đẹp hơn cho các chủ đề yêu nước, tự hào dân tộc. 

Yếu tố thứ 5 là sự đồng hành với bộ phim Mưa đỏ và nhân vật người lính. Chính bản thân tác giả Nguyễn Hùng cũng hóa thân vào vai diễn trong phim, do đó bài hát càng thêm tính gắn kết với hình ảnh chiến sĩ và câu chuyện trong phim vốn cũng đã rất hot trong thời điểm ra mắt.

Bên cạnh những yếu tố này thì sự thành công của Còn gì đẹp hơn còn được cộng hưởng thêm từ những chi tiết khác nữa. Như chúng ta đã biết, âm nhạc Việt Nam từng có những thời kỳ rực rỡ với đề tài lịch sử, cách mạng, mảng đề tài chiến tranh và hòa bình, nơi những bài ca đi cùng năm tháng trở thành ký ức chung của nhiều thế hệ. Nhưng trong bối cảnh hôm nay, khi đời sống âm nhạc nghiêng mạnh về xu hướng giải trí, rất hiếm có một bài hát mới nào khai thác đề tài này mà chạm được tới vùng ký ức ấy một cách tự nhiên, sâu lắng. Vì thế, Còn gì đẹp hơn của nhạc sĩ Nguyễn Hùng đã nổi lên như 1 trong những hiện tượng đặc biệt.

Nói cách khác, Còn gì đẹp hơn ra đời như một giá trị truyền thống nổi bật lên giữa không gian âm nhạc vốn đậm đặc ballad tình yêu, R&B, hay rap hiện đại. Chỉ bằng những giai điệu giản dị, ca từ gần gũi mà giàu hình tượng, Còn gì đẹp hơn đã gây xúc động mạnh mẽ cho người nghe bằng cảm xúc chân thành và nhân văn. Bài hát là câu chuyện về người lính trẻ, về một thế hệ đã đem tuổi thanh xuân cống hiến cho độc lập, tự do của đất nước, và cả về những người ở hậu phương (như người mẹ, hay người yêu) sống trong nỗi chờ đợi, tin yêu.

Điều khiến Còn gì đẹp hơn gây thiện cảm chính là cách Nguyễn Hùng xử lý chất liệu âm nhạc truyền thống bằng ngôn ngữ hiện đại.

Phần giai điệu không theo công thức quen thuộc của nhạc cách mạng, mà mang hơi hướng ballad đương đại với tiết tấu chậm, cấu trúc giai điệu mở rộng, ca từ giàu tính tự sự. Nhưng bên trong đó, người nghe vẫn nhận ra vẻ đẹp đặc trưng của âm nhạc Việt Nam: Giai điệu bình ổn, những quãng nhảy xa vẫn tạo được cảm giác mềm mại tự nhiên, hơi hướng ngũ cung gợi nhớ dân ca Bắc bộ, những câu hát "mẹ ơi vui lên", "đem thanh xuân gieo tự do cho đất nước" vừa bình dị, vừa hàm chứa chiều sâu tình cảm.

Cách Nguyễn Hùng xây dựng hình tượng người lính cũng khác với truyền thống ca khúc trước đây. Không mang tính sử thi, mà là giọng kể nhẹ nhàng, "hành trang ra đi đâu có gì ngoài nụ cười". Thực ra, chỉ một hình ảnh nhỏ ấy thôi nhưng đủ gợi cả thời tuổi trẻ "Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lai". Và khi bài hát đi đến cao trào: "Hết kháng chiến, nếu con còn chưa về/ Mẹ ơi vui lên, mẹ có đứa con anh hùng…" giai điệu vút lên mà không bi thương, mà mang vẻ đẹp của sự hy sinh thanh thản, tự nguyện.

Chính ở điểm đó, Còn gì đẹp hơn mang dáng dấp của một bài ca yêu nước kiểu mới, là tiếng nói riêng tư, nhưng tạo được sự đồng điệu chung. Cái đẹp ở đây nằm ở tình cảm chân thực và niềm tin vào những điều tốt đẹp của con người Việt Nam.

Tiếp cận đề tài quen bằng ngôn ngữ mới

Viết về lịch sử, chiến tranh luôn là thử thách lớn đối với người sáng tác. Đây là mảnh đất từng được những tên tuổi lớn như Phan Huỳnh Điểu, Hoàng Vân, Thuận Yến… khai phá rực rỡ. Nhưng ở thời điểm hiện tại, khi khán giả đã xa dần ký ức chiến tranh, việc trở lại với đề tài này đòi hỏi một cách tiếp cận mới phải dung hòa được giữa tính truyền thống và cảm xúc thời đại.

Nguyễn Hùng trong phim "Mưa đỏ"

Nguyễn Hùng không lựa chọn lối kể sử thi, cũng không tái hiện tinh thần chiến đấu anh dũng qua âm hưởng hào hùng mà kể lại chiến tranh bằng ký ức của một người trong cuộc, bằng ngôn ngữ đời thường và tâm thế hậu chiến. Tác giả để nhân vật tự sự, để lời ca nói thay dòng nhớ thương, biết ơn và bình yên.

Chính vì thế, Còn gì đẹp hơn đạt được hiệu quả biểu cảm đặc biệt: Nó không chỉ kể một câu chuyện, mà còn gợi nên không khí, không gian, thậm chí là mùi hương của ký ức. Trong mỗi câu hát, ta thấy bóng dáng của những người mẹ hiền lành, những cô gái tiễn người yêu ra trận, những người lính nằm lại chiến trường. Bài hát như lời tri ân, tràn đầy tấm lòng nhân hậu, đức hy sinh, tinh thần yêu nước hiền hòa mà sâu sắc.

Từ hiệu ứng lan tỏa Còn gì đẹp hơn cho thấy một điều đáng quý đó là công chúng Việt Nam, đặc biệt là các bạn trẻ, chưa bao giờ quay lưng với các ca khúc mang chủ đề lịch sử, miễn là tác phẩm được sáng tạo bằng cảm xúc thật và ngôn ngữ nghệ thuật phù hợp với thời đại.

Vì thế Còn gì đẹp hơn gợi mở một hướng đi cho lớp nhạc sĩ trẻ trong việc khai thác đề tài lịch sử, kháng chiến... Những đề tài ấy không hề khô cứng, chỉ cần người viết dám "sống" với nó bằng cảm xúc cá nhân, bằng sự quan sát tinh tế của người trẻ hôm nay. Đồng thời, qua trường hợp Còn gì đẹp hơn cũng cho thấy âm nhạc yêu nước không nhất thiết phải hùng tráng, đôi khi chỉ cần một lời dặn dò, một nỗi nhớ, một giấc mơ về hòa bình cũng đủ làm lay động lòng người.

Để Còn gì đẹp hơn không chỉ dừng lại ở một hiện tượng, đời sống âm nhạc cần một hệ sinh thái hỗ trợ sáng tạo như tạo môi trường hoạt động thật tốt, tạo các liên hoan, giao lưu; cần thiết xây dựng các quỹ hỗ trợ tác giả trẻ sáng tác âm nhạc chủ đề yêu nước; tổ chức các chương trình, sân khấu biểu diễn dành cho ca khúc mới. Khi người sáng tác được khuyến khích tìm tòi, khi khán giả được dẫn dắt để thưởng thức sâu hơn, âm nhạc Việt Nam sẽ phong phú, nhân văn và giàu bản sắc hơn.

Bởi suy cho cùng, âm nhạc là tiếng nói của tâm hồn dân tộc. Trong bất kỳ thời đại nào, khát vọng về tự do, lòng biết ơn, niềm tin vào chân lý vẫn luôn là mạch nguồn bất tận cho sáng tạo.