Johann Strauss II, được mệnh danh là "Vua Waltz", không chỉ là một nhà soạn nhạc xuất sắc mà còn là biểu tượng văn hóa của thế kỷ 19, người đã đưa những giai điệu waltz và operetta của Vienna lên tầm cao mới. Năm 2025, nhân dịp kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông, bản waltz bất hủ Sông Danube xanh (Blue Danube) sẽ được gửi vào vũ trụ, một minh chứng cho tầm ảnh hưởng vượt thời gian của ông.
Sự kiện này, do Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) tổ chức vào ngày 31/5, không chỉ tôn vinh Strauss mà còn đánh dấu 50 năm thành lập ESA. Âm nhạc của ông, được truyền đi với tốc độ ánh sáng, sẽ vượt qua các hành tinh và chạm đến không gian liên sao, mang theo di sản của một thiên tài âm nhạc.
Khởi đầu trong cái bóng của gia đình
Johann Strauss II sinh ngày 25/10/1825 tại Vienna (Áo) trong một gia đình âm nhạc danh giá. Cha ông, Johann Strauss I, là một nhạc sĩ nổi tiếng với những bản waltz đã làm say lòng công chúng châu Âu. Tuy nhiên, cha ông lại muốn con trai theo đuổi một con đường khác, như làm việc trong ngành ngân hàng, để tránh cạnh tranh trong lĩnh vực âm nhạc. Strauss II từng chia sẻ về áp lực này: "Cha tôi không muốn tôi trở thành nhạc sĩ, nhưng âm nhạc là hơi thở của tôi".
Chân dung Johann Strauss II
Mặc dù bị cấm đoán, niềm đam mê âm nhạc của Strauss II không thể bị dập tắt. Ở tuổi 19, ông bí mật thành lập dàn nhạc riêng và ra mắt tại một sòng bạc ở Vienna. Buổi biểu diễn đầu tiên của ông vào năm 1844 với bản waltz Sinngedichte đã gây tiếng vang lớn, khiến công chúng nhận ra một tài năng mới đã xuất hiện. Dù ban đầu bị cha phản đối, tài năng của Strauss II nhanh chóng vượt qua cái bóng của gia đình, đưa ông trở thành ngôi sao sáng trên bầu trời âm nhạc châu Âu.
Vua Waltz và những giai điệu bất hủ
Strauss II được mệnh danh là "Vua Waltz" nhờ khả năng biến những điệu nhảy dân gian đơn giản thành những tác phẩm tinh tế, giàu cảm xúc. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, Sông Danube xanh, được sáng tác năm 1866, đã trở thành biểu tượng của nước Áo và là một trong những bản waltz được yêu thích nhất mọi thời đại. Giai điệu của nó, mượt mà và quyến rũ, như một dòng sông chảy qua trái tim người nghe. Strauss từng nói về tác phẩm này: "Tôi muốn âm nhạc của mình như một dòng sông, vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng, cuốn người nghe vào một hành trình của cảm xúc".
Bản nhạc "Sông Danube xanh" của Johann Strauss II
Ngoài Sông Danube xanh, Strauss còn sáng tác hơn 500 bản waltz, polka, quadrille và các tác phẩm khác, như Kaiser-Walzer (Hoàng đế Waltz), Geschichten aus dem Wienerwald (Chuyện rừng Vienna) và Tritsch-Tratsch-Polka. Những giai điệu này không chỉ làm sống động các vũ hội ở Vienna mà còn lan tỏa khắp châu Âu và thế giới. Âm nhạc của ông mang một sức sống mãnh liệt, kết hợp giữa sự thanh lịch quý phái và niềm vui dân dã, khiến cả tầng lớp quý tộc lẫn người dân thường đều say mê.
Operetta và những đỉnh cao mới
Không dừng lại ở waltz, Strauss II còn để lại dấu ấn trong thể loại operetta, một hình thức opera nhẹ nhàng kết hợp âm nhạc, kịch và vũ đạo. Các vở operetta nổi tiếng như Die Fledermaus (Con dơi) và Der Zigeunerbaron (Nam tước Digan) đã đưa tên tuổi của ông vượt ra ngoài biên giới Áo. Die Fledermaus, ra mắt năm 1874, là một kiệt tác với những giai điệu sôi động và cốt truyện hài hước, phản ánh đời sống xã hội Vienna thời bấy giờ. Strauss từng nói về operetta: "Tôi muốn khán giả cười, khóc và nhảy múa cùng âm nhạc của tôi. Đó là cách tôi kể câu chuyện của cuộc đời".
Bức tranh mô tả Johann Strauss II trình diễn cùng dàn nhạc
Những vở operetta của Strauss không chỉ thành công về mặt nghệ thuật mà còn là hiện tượng văn hóa, thu hút đông đảo khán giả từ khắp nơi. Ông đã nâng tầm thể loại này, biến nó thành một hình thức nghệ thuật đại chúng nhưng vẫn giữ được sự tinh tế và sâu sắc.
Cuộc sống cá nhân và những thử thách
Cuộc đời Strauss không chỉ có ánh hào quang. Ông trải qua ba cuộc hôn nhân, với Henriette Treffz, Angelika Dittrich và Adele Deutsch. Mỗi cuộc hôn nhân đều mang lại những cảm hứng khác nhau cho âm nhạc của ông, nhưng cũng đi kèm những sóng gió cá nhân. Strauss từng tâm sự: "Tình yêu là giai điệu, nhưng đôi khi nó cũng là những nốt nhạc buồn".
Ngoài ra, ông còn phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các anh em trong gia đình, đặc biệt là Josef và Eduard, cũng là những nhạc sĩ tài năng. Dù vậy, Strauss II luôn giữ được vị trí dẫn đầu nhờ phong cách sáng tạo độc đáo và khả năng kết nối với công chúng. Ông cũng chịu áp lực từ việc phải liên tục sáng tác để đáp ứng nhu cầu của khán giả và các nhà tổ chức vũ hội.
Di sản và hành trình vào vũ trụ
Di sản của Johann Strauss II không chỉ nằm ở những giai điệu bất hủ mà còn ở cách ông định hình văn hóa âm nhạc của thế kỷ 19. Âm nhạc của ông đã trở thành biểu tượng của Vienna, thành phố của nghệ thuật và lãng mạn. Những bản waltz và operetta của ông vẫn được biểu diễn trên khắp thế giới, từ các nhà hát opera danh giá đến các sự kiện văn hóa đại chúng.
Vào ngày 31/5, để kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Strauss, Sông Danube xanh sẽ được Dàn nhạc Giao hưởng Vienna biểu diễn và truyền vào vũ trụ thông qua tín hiệu radio từ anten DSA-2 tại Cebreros (Tây Ban Nha). Với tốc độ ánh sáng, giai điệu này sẽ vượt qua Mặt Trăng, sao Hỏa, sao Mộc, và thậm chí chạm đến không gian liên sao, nơi tàu Voyager 1 của NASA đang lơ lửng ở khoảng cách 15 tỷ dặm từ trái đất. Sự kiện này, được phát trực tiếp tại Vienna, Madrid và New York, không chỉ tôn vinh Strauss mà còn đánh dấu một cột mốc độc đáo: âm nhạc của ông chính thức trở thành một phần của vũ trụ.
Sinh thời, Johann Strauss II từng nói: từng nói: "Âm nhạc không có biên giới, nó thuộc về tất cả những ai biết lắng nghe"
Strauss, nếu còn sống, có lẽ sẽ mỉm cười trước ý tưởng này. Ông từng nói: "Âm nhạc không có biên giới, nó thuộc về tất cả những ai biết lắng nghe". Việc gửi Sông Danube xanh vào vũ trụ là minh chứng sống động cho lời nói ấy, khi giai điệu của ông vượt qua mọi giới hạn của không gian và thời gian.
Johann Strauss II không chỉ là một nhà soạn nhạc, mà còn là một nghệ sĩ đã biến âm nhạc thành cầu nối giữa con người, thời đại và cảm xúc. Từ những vũ hội lộng lẫy ở Vienna đến không gian bao la của vũ trụ, di sản của ông vẫn tiếp tục vang vọng.
Sông Danube xanh không chỉ là một bản waltz, mà là một dòng sông của tâm hồn, chảy mãi qua các thế hệ. Như Strauss từng nói: "Hãy để âm nhạc dẫn lối, vì nó là ngôn ngữ của trái tim". Và trái tim ấy, qua 200 năm, vẫn đập mạnh mẽ trong từng giai điệu ông để lại cho nhân loại.
