Cà na là loại quả dân dã, gắn bó với đời sống người Việt, đặc biệt tại các tỉnh Nam Bộ. Quả cà na mọc dại có hình thuôn dài, vỏ xanh, thịt cứng và vị chua chát đặc trưng. Ít khi được ăn tươi, cà na thường được đập dập, ngâm muối hoặc chế biến để giảm chát và làm dậy hương vị.
Cà na vào mùa từ khoảng tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, xuất hiện nhiều ở chợ quê và các gánh hàng rong. Từ loại quả mộc mạc này, người dân sáng tạo ra nhiều món ăn vặt quen thuộc như cà na đập chấm muối ớt, cà na ngâm đường, cà na rim mặn ngọt hay mứt cà na. Vị chua – mặn – ngọt hòa quyện khiến cà na trở thành món ăn gợi nhớ tuổi thơ của nhiều thế hệ.
Không chỉ hấp dẫn ở hương vị, cà na còn có giá trị dinh dưỡng nhất định. Quả chứa vitamin C và các hợp chất chống oxy hóa, giúp thanh nhiệt, giải khát, hỗ trợ tiêu hóa và tăng sức đề kháng. Theo y học cổ truyền, cà na có vị chua, tính mát, thường được dùng để giảm ho, kích thích ăn ngon. Tuy nhiên, do vị chua khá mạnh, cà na chỉ nên ăn với lượng vừa phải, nhất là với người có bệnh dạ dày.
Quy trình chế biến cà na của anh Thanh.
Làm giàu từ quả dại
Theo Báo Cần Thơ, anh Ngô Tuấn Thanh (tỉnh Sóc Trăng nay thuộc TP. Cần Thơ) đã dành nhiều năm nghiên cứu, khởi nghiệp thành công với sản phẩm cà na tách hạt – vốn xuất phát từ một loại quả dại, mang về lợi nhuận hơn 1 tỷ đồng mỗi năm.
Từ năm 2018, nhận thấy cà na tươi khó bảo quản, anh Thanh bắt đầu phát triển sản phẩm cà na muối – món quà vặt quen thuộc nhưng đòi hỏi quy trình chế biến khắt khe để đảm bảo chất lượng và giữ được hương vị truyền thống.
Sau nhiều thử nghiệm, đến năm 2020, anh hoàn thiện quy trình sản xuất, mở rộng hệ thống phân phối và đẩy mạnh sản lượng. Nguyên liệu đầu vào được kiểm soát nghiêm ngặt: cà na phải vừa thu hoạch, được ướp đá và vận chuyển về xưởng trong vòng 6 tiếng để giữ màu xanh tự nhiên.
Cà na sau khi thu mua được tách hạt trong vòng 2 tiếng, rửa bằng máy ozon, ướp đường và trữ đông ngay. Khi có đơn đặt hàng, sản phẩm mới được đóng gói và giao trong ngày, giúp trái giữ được độ giòn, vị chua ngọt hài hòa, không chát và có hình thức đẹp mắt.
Sản phẩm có thể bảo quản hơn 1 tháng trong ngăn mát và lên đến 12 tháng nếu trữ đông. Hiện cà na tách hạt được bán với giá 80.000–90.000 đồng/hộp, mỗi tháng cơ sở của anh Thanh sản xuất hơn 2 tấn cà na, mang lại lợi nhuận hơn 1 tỷ đồng mỗi năm.
Ngoài sản phẩm chủ lực, anh còn phát triển cà na sấy phục vụ khách mang đi nước ngoài, nghiên cứu thành công chùm ruột tách hạt và tận dụng hạt cà na làm tranh mỹ nghệ, chuỗi hạt trang trí từ phụ phẩm.
Câu chuyện làm giàu từ quả cà na không chỉ cho thấy sự nhạy bén của người nông dân trong thời đại mới, mà còn phản ánh xu hướng sống xanh, phát triển bền vững đang ngày càng lan tỏa.
Việc tận dụng cây trái bản địa, chế biến sâu để nâng cao giá trị, đồng thời khai thác triệt để phụ phẩm thay vì thải bỏ đã góp phần giảm lãng phí tài nguyên, bảo vệ môi trường.
Khi nông sản được phát triển theo chuỗi giá trị xanh, người dân có thêm sinh kế ổn định, còn người tiêu dùng được tiếp cận những sản phẩm an toàn, thân thiện. Đây chính là hướng đi bền vững cho nông nghiệp Việt Nam trong tương lai.
