Trong những năm không có ngày 30 Tết, thời gian dường như trôi qua lặng lẽ, khiến cho thời khắc đoàn viên được mong chờ nhất trở nên khó nắm bắt hơn, phủ lên những phong tục cổ xưa một lớp màn bí ẩn. Ai cũng biết, treo hoặc dán câu đối Tết là một nghi lễ cổ xưa trong việc tiễn năm cũ, đón năm mới. Nó không chỉ mang theo những lời cầu chúc tốt đẹp cho một năm sắp tới mà còn là biểu tượng văn hóa in sâu trong tâm thức văn hóa của nhiều nước phương Đông. Tuy nhiên, khi lịch âm do tháng nhuận hoặc sự điều chỉnh tháng mà bỏ qua ngày 30 mang tính biểu tượng, người ta không khỏi thắc mắc: Trong những năm đặc biệt này, khi nào dán câu đối đỏ hoặc treo chữ tốt lành mới đúng ý nghĩa và thêm phần mới mẻ?
Tại sao có những năm không có 30 Tết?
Trước tiên, chúng ta cần hiểu cấu trúc cơ bản của âm lịch. Âm lịch là loại lịch được xây dựng dựa trên chu kỳ vận hành của mặt trăng. Âm lịch lấy chu kỳ sóc vọng nguyệt (khoảng thời gian từ lần trăng non này đến lần trăng non tiếp theo) làm độ dài của một tháng, xấp xỉ 29,53 ngày. Để duy trì mối tương quan nhất định với chu kỳ Trái Đất quay quanh Mặt Trời (tức là năm hồi quy), âm lịch đã đưa vào khái niệm tháng nhuận, nghĩa là thêm một tháng vào một số năm để điều chỉnh sự chênh lệch giữa năm âm lịch và năm hồi quy.
Đây là thời điểm tốt nhất để hóa giải hạn Thái Tuế năm 2025
Vậy, tại sao một số năm lại không có 30 Tết?
Điều này chủ yếu xuất phát từ sự thay đổi độ dài của các tháng âm lịch và việc thêm tháng nhuận. Do độ dài của tháng âm lịch không phải là số nguyên mà gần bằng 29,53 ngày, nên số ngày trong các tháng của năm âm lịch sẽ khác nhau, có tháng 29 ngày (tháng thiếu), có tháng 30 ngày (tháng đủ). Sự thay đổi độ dài tháng này khiến tổng số ngày trong năm âm lịch cũng dao động, khoảng từ 353 ngày đến 355 ngày.
Tuy nhiên, thời gian Trái Đất quay quanh Mặt Trời một vòng (tức là năm hồi quy) lại là một giá trị tương đối cố định, khoảng 365,24 ngày. Để hài hòa mối quan hệ giữa năm âm lịch và năm hồi quy, cứ sau vài năm, âm lịch lại thêm một tháng nhuận, khiến độ dài trung bình của năm âm lịch gần bằng năm hồi quy. Việc thêm tháng nhuận sẽ làm xáo trộn thứ tự các tháng ban đầu, dẫn đến việc tháng 12 âm lịch (tháng Chạp) của một số năm chỉ có 29 ngày, không có ngày 30 như thông thường, tức là không có “30 Tết”. Và ngày 29 tháng Chạp chính là ngày cuối cùng của năm đó, tức là đêm Giao thừa.
Tại sao lại có câu đối Tết?
Tương truyền, thời cổ đại, có một con quái vật hung dữ tên là “Niên”. Cứ đến cuối năm, nó lại xuất hiện làm hại người và vật nuôi, gây ra mối đe dọa lớn cho cuộc sống của con người. Về sau, người ta phát hiện ra Niên sợ màu đỏ, ánh lửa và tiếng động lớn. Vì vậy, vào ngày cuối cùng của năm, nhà nhà đều treo những tấm gỗ đào màu đỏ, viết tên hai vị thần giữ cửa là Thần Trà và Uất Lũy lên đó để xua đuổi Niên, bảo vệ bình an cho gia đình. Đây chính là hình thức ban đầu của câu đối Tết – bùa đào.
Sự xuất hiện của bùa đào không chỉ thể hiện sự kính sợ và sùng bái của người xưa đối với sức mạnh tự nhiên mà còn chứa đựng khát vọng bình an, may mắn của họ. Tuy nhiên, nội dung trên bùa đào ban đầu chỉ đơn giản là tên của các vị thần giữ cửa, chưa hình thành dạng câu đối chỉnh chu, ý nghĩa phong phú.
Theo thời gian, đến thời nhà Đường (Trung Quốc), nội dung câu đối xuân bắt đầu thay đổi. Người ta không còn chỉ viết tên thần giữ cửa lên bùa đào mà bắt đầu viết những lời chúc tốt lành, may mắn lên giấy đỏ để bày tỏ mong ước tốt đẹp cho năm mới. Đến thời Ngũ Đại Thập Quốc, hình thức và nội dung của câu đối xuân lại có bước đột phá mới. Vào đêm giao thừa năm nọ, vua Mạnh Sưởng của nước Hậu Thục chợt nảy ra ý tưởng, đề lên bùa đào hai câu thơ: “Tân niên nạp dư khánh, gia tiết hiệu trường xuân”. Hai câu thơ này không chỉ thể hiện lời chúc tốt đẹp cho năm mới mà còn có vần điệu chỉnh chu, đối xứng nghiêm ngặt, xứng đáng là một câu đối hay.
Thời nhà Tống, cùng với sự phổ biến và phát triển của kỹ thuật làm giấy, giấy đỏ trở nên dễ kiếm và giá rẻ hơn, việc sản xuất và truyền bá câu đối xuân cũng trở nên rộng rãi và thuận tiện hơn. Người ta bắt đầu dán câu đối lên cổng, cửa sổ, tường,… để trang trí không khí lễ hội và truyền tải những lời chúc tốt đẹp. Đến thời Minh Thanh, câu đối xuân đã trở thành một phong tục không thể thiếu trong dịp Tết. Dù là quý tộc trong cung đình hay thường dân, ai ai cũng dán câu đối, treo đèn lồng, đốt pháo để đón mừng năm mới. Chủ đề của câu đối cũng ngày càng đa dạng, từ phong cảnh thiên nhiên đến câu chuyện lịch sử, từ tiểu sử nhân vật đến truyền thuyết thần thoại, không gì không có.
Trong tâm thức người Việt, Tết xưa luôn gắn liền với hình ảnh những ông đồ già bên nghiên mực, nét bút nghiêng mình trên giấy đỏ, trao tặng những câu đối Tết, những chữ cầu an lành. Đó không chỉ là những nét chữ đơn thuần, mà còn là lời chúc phúc, là "liều thuốc tinh thần" xoa dịu tâm hồn, vun đắp niềm tin và hy vọng vào một năm mới an yên, may mắn. Dẫu theo dòng chảy thời gian, tục lệ treo câu đối dần được thay thế bằng thú chơi đào, nhưng mỗi độ xuân về, sắc hồng thắm tươi của cành đào vẫn là hình ảnh thân thương, không thể thiếu trong mỗi gia đình. Cành đào, không chỉ điểm tô cho không gian ngày Tết thêm rực rỡ, mà còn mang trong mình ý nghĩa thiêng liêng về sự bảo hộ, xua tan tà khí, mang đến bình an cho gia đạo.
Tết không có 30 thì nên treo câu đối khi nào?
Trước tiên, cần khẳng định rằng không có một tiêu chuẩn tuyệt đối nào về thời gian dán câu đối, việc này tùy thuộc vào từng vùng miền và thói quen của mỗi gia đình. Nhưng nhìn chung, thời gian dán câu đối thường tập trung vào khoảng thời gian từ ngày 23 tháng Chạp đến đêm Giao thừa.
Ngày 23 tháng Chạp ở nước ta đón Tết ông Công ông Táo, đánh dấu sự khởi đầu của Tết Nguyên đán. Dán câu đối vào ngày này mang ý nghĩa cầu mong một năm mới bình an, thuận lợi và may mắn. Do đó, đối với nhiều gia đình, việc lựa chọn dán câu đối vào ngày này là một lựa chọn hợp lý.
Trong những năm không có “30 Tết”, đêm giao thừa thực chất là ngày cuối cùng của tháng Chạp, tức là ngày 29 tháng Chạp. Vì vậy, nhiều người cũng dán câu đối vào ngày 29 tháng Chạp để đón năm mới. Tất nhiên, cũng có nhiều nơi chọn dán vào ngày 28 tháng Chạp.
Những điều lưu ý khi treo câu đối
Treo/dán câu đối không chỉ là một phong tục cổ truyền mà còn là một nét đẹp văn hóa được truyền thừa. Trong quá trình dán câu đối, có rất nhiều điều kiêng kỵ và ý nghĩa, tất cả đều thể hiện mong muốn và lời chúc tốt đẹp của mọi người đối với cuộc sống.
- Thứ tự dán câu đối: Khi dán câu đối, trước tiên nên dán câu đối ở cửa chính của ngôi nhà, sau đó mới dán lần lượt các câu đối ở cửa các phòng. Nếu trong nhà có bàn thờ tổ tiên, cũng nên dán câu đối ở trong từ đường. Theo phong tục, câu đối nên được dán theo thứ tự từ trái sang phải, từ trên xuống dưới để thể hiện sự tôn trọng.
- Cách viết và dán câu đối: Cách viết và dán câu đối cũng rất cầu kỳ. Khi viết câu đối, nên dùng bút lông chấm một lượng mực vừa đủ, viết lên giấy đỏ những từ ngữ và câu thơ may mắn. Cần chú ý giữ cho nét chữ ngay ngắn, rõ ràng để thể hiện được nét đẹp và ý nghĩa của thư pháp. Khi dán câu đối, nên dán câu đối phẳng phiu lên cửa, không để bị bong bóng hoặc nhăn nhúm. Đồng thời, cần chú ý dán cân đối hai bên, thẳng hàng trên dưới để thể hiện sự tôn trọng và tính thẩm mỹ.
- Nội dung và ý nghĩa của câu đối: Nội dung của câu đối nên mang ý nghĩa tốt lành và sâu sắc. Những từ may mắn thường thấy là Phúc, Thọ, Hỷ, Xuân, Tài,… có thể ghép thành nhiều câu chúc tốt lành khác nhau như "Đón xuân tiếp phúc", "Năm năm bình an", "Phúc Lộc Thọ Hỷ",… Khi lựa chọn câu đối, nên căn cứ vào hoàn cảnh và nhu cầu của gia đình mình để chọn câu đối phù hợp, thể hiện mong ước và lời chúc tốt đẹp cho năm mới.
- Những điều kiêng kỵ khi dán câu đối: Trong quá trình dán câu đối, cũng có một số điều kiêng kỵ cần lưu ý. Ví dụ, không nên dán câu đối lên cửa bị hỏng hoặc bẩn, tránh ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ và hiệu quả cầu phúc; không dán câu đối ngược hoặc nghiêng, tránh gây cảm giác thiếu trang trọng; không treo gương bát quái hoặc giấy trắng trước cửa, tránh ảnh hưởng đến phong thủy và vận mệnh.
