Định hướng xuyên suốt về phát triển năng lượng nguyên tử được Tổng Bí thư đưa ra khi đến Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam - Bộ Khoa học và Công nghệ, chiều 4/9. Buổi làm việc diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang khởi động lại dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, với các dự án Ninh Thuận 1 và 2 dự kiến đưa vào vận hành trong giai đoạn 2030-2035, và Luật Năng lượng nguyên tử được Quốc hội thông qua hồi tháng 6.
"Tôi đề nghị thống nhất một định hướng chiến lược xuyên suốt: Tuyệt đối không đánh đổi an toàn lấy tiến độ hay quy mô, kiên định xây dựng văn hóa an toàn là nền tảng, đồng thời phát triển năng lực nội sinh để làm chủ từng cấu phần then chốt và hợp tác quốc tế theo nguyên tắc cùng thiết kế, cùng chế tạo, cùng vận hành, cùng quản lý", ông nói.
Tổng Bí thư Tô Lâm trong buổi làm việc với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, ngày 4/9/2025. Ảnh: Lưu Quý
Theo Tổng Bí thư, việc phát triển năng lượng nguyên tử, đặc biệt là điện hạt nhân tại Việt Nam không chỉ là một sự lựa chọn, mà là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, thực hiện cam kết trung hòa carbon, tạo động lực bứt phá trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. "Nếu không có năng lượng hạt nhân thì không đủ năng lượng cho sự phát triển", ông nói.
Ghi nhận các kết quả mà Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam đạt được thời gian qua, trong đó có việc duy trì vận hành an toàn hạ tầng nghiên cứu, ứng dụng bức xạ và đồng vị phóng xạ trong y tế, nông nghiệp, công nghiệp, góp phần đào tạo nguồn nhân lực, Tổng Bí thư đánh giá cao những đóng góp "âm thầm nhưng vô cùng to lớn" của các thế hệ cán bộ, nhà khoa học, người lao động của Viện trong gần 50 năm kể từ khi thành lập.
Bên cạnh đó, ông cũng lưu ý việc phát triển năng lượng nguyên tử tại Việt Nam vẫn còn một số hạn chế, như cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu theo tiêu chuẩn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử Quốc tế IAEA; nguồn nhân lực chất lượng cao ngày càng ít, thiếu cơ chế đủ mạnh để thu hút và trọng dụng cán bộ, chuyên gia giỏi, đặc biệt là đội ngũ kế cận; hiệu quả đầu tư cho các hạ tầng nghiên cứu còn khiêm tốn; trong khi tiềm năng phát triển lớn.
"Phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử là chiến lược lâu dài, đòi hỏi tầm nhìn xa, sự kiên định, một cách tiếp cận toàn diện, từ thể chế, hạ tầng, công nghệ cho đến con người", ông nói, yêu cầu cần phát triển các mặt một cách đồng bộ để không ảnh hưởng đến tiến độ chung cũng như sự an toàn.
Để làm được điều đó, ông đưa ra chín định hướng cho lĩnh vực này tại Việt Nam, trong đó, đầu tiên cần xác định phát triển năng lượng nguyên tử là mục tiêu chiến lược lâu dài, có tầm quan trọng quốc gia, đóng góp vào kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, góp phần nâng cao vị thế và nâng tầm quốc gia, vì vậy phải đảm bảo an toàn tuyệt đối cho con người, môi trường và xã hội, tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn của IAEA.
Tổng Bí thư đề nghị tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách để tạo thuận lợi cho việc phát triển và ứng dụng năng lượng hạt nhân; xây dựng chương trình quốc gia về công nghệ và an toàn hạt nhân theo chuẩn mực quốc tế, xây dựng năng lực khoa học công nghệ cốt lõi để triển khai điện hạt nhân và các ứng dụng chủ động, bền vững.
Ông cũng đề nghị nghiên cứu tổ chức lại mô hình Viện Năng lượng Nguyên tử để đáp ứng yêu cầu phát triển mới, trong đó Viện giữ vai trò là "bộ não kỹ thuật độc lập", cung cấp chuyên gia, phân tích kỹ thuật, nghiên cứu, tư vấn chính sách cho các cơ quan quản lý nhà nước và Chính phủ.
Ngoài ra, cần tăng cường đầu tư phát triển hạ tầng nghiên cứu thử nghiệm quốc gia, tập trung triển khai nhanh và hiệu quả dự án Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Công nghệ Hạt nhân tại Đồng Nai, phấn đấu đưa vào vận hành năm 2030.
Tổng Bí thư đề nghị cần quản lý nguồn nguyên liệu, như đất hiếm, uranium và các vật liệu khác để phục vụ cho ngành công nghiệp hạt nhân; đẩy mạnh chuyển đổi số và quản trị rủi ro an toàn hạt nhân, công bố minh bạch để tăng cường niềm tin xã hội.
Một trong những vấn đề được các chuyên gia nêu ra trong cuộc họp là nhân lực. Theo Tổng Bí thư, Việt Nam cần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, đào tạo theo công nghệ của nhà máy, gắn với thực hành tại lò nghiên cứu, nội địa hóa tiêu chuẩn đo kiểm, đồng thời cần có cơ chế đặc thù về lương, đãi ngộ để thu hút, trọng dụng nhân tài.
Ông yêu cầu tập trung nghiên cứu, tiếp cận, từng bước làm chủ và nội địa hóa công nghệ mới, chiến lược; tăng cường hợp tác quốc tế, hợp tác hiệu quả hơn nữa với Cơ quan Năng lượng nguyên tử Quốc tế, hợp tác có chọn lọc với các Viện, tổ chức nghiên cứu của các nước tiên tiến, bạn bè truyền thống, trong nghiên cứu khoa học, làm chủ công nghệ, đào tạo nhân lực, pháp quy hạt nhân, nguồn lực tài chính; nhận diện sớm nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, an toàn hạt nhân khi các nước xây dựng, vận hành nhà máy điện hạt nhân để kịp thời có biện pháp ứng phó.
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu trong buổi làm việc của Tổng Bí thư Tô Lâm với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, ngày 4/9/2025. Ảnh: Lưu Quý
Trong buổi làm việc, lãnh đạo Chính phủ, các Bộ, ban, ngành, và chuyên gia cũng đã phân tích và đưa ra một số đề xuất cho việc phát triển năng lượng nguyên tử tại Việt Nam. Thủ tướng Phạm Minh Chính cam kết sẽ chỉ đạo thực hiện tốt các mục tiêu, yêu cầu trong Nghị quyết số 70 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng như cụ thể hóa các mục tiêu liên quan tới ngành năng lượng nguyên tử thời gian tới.
Tại hội nghị, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nêu định hướng của Bộ cho lĩnh vực này xoay quanh bốn yếu tố chính: an toàn, tự chủ, hợp tác và bền vững. "Không có an toàn thì không có điện hạt nhân", ông nói.
Ông đưa ra các đề xuất gồm cho phép tư nhân làm điện hạt nhân, phát triển cả các lò công suất lớn trên 1 GW, và các lò nhỏ dưới 300 KW; điện hạt nhân nên trở thành chiến lược quốc gia và đến 2045-2050 chiếm 10-15% tổng sản lượng điện Việt Nam, với 15-20 lò quy mô lớn, 20-30 lò quy mô nhỏ.
Bộ trưởng nhắc lại việc cần làm chủ công nghệ điện hạt nhân, trong bối cảnh xuất hiện các công nghệ hạt nhân mới, như lò phản ứng module quy mô nhỏ (SMR), là cơ hội cho Việt Nam. Ngoài ra, số lượng chuyên gia người Việt ở nước ngoài nhiều và có thể kêu gọi họ về nước. Ông đề nghị tăng đầu tư cơ sở hạ tầng, ngân sách nghiên cứu cho Viện để đẩy nhanh việc làm chủ công nghệ hạt nhân; giao cho Bộ chủ trì công nghệ chế biến đất hiếm và titan; nhanh chóng xây dựng hạ tầng an toàn hạt nhân như là điều kiện tiên quyết để phát triển.
"Nếu có quyết tâm chính trị cao, có cơ chế chính sách đúng, có đầu tư và có hạt nhân tổng công trình sư, thì 10-15 năm, chúng ta có thể cơ bản làm chủ các công nghệ. Bộ Khoa học và Công nghệ xin nhận với Tổng Bí thư việc này", ông nói.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trong buổi làm việc của Tổng Bí thư Tô Lâm với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, ngày 4/9/2025. Ảnh: Lưu Quý
Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam được thành lập năm 1979, tiền thân là Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt (1976). Viện có 12 đơn vị trực thuộc (3 đơn vị khối quản lý và 9 đơn vị nghiên cứu - triển khai tại Hà Nội, Đà Lạt, TP HCM và Đà Nẵng), 768 cán bộ, viên chức, người lao động. Viện đang quản lý cơ sở hạ tầng nghiên cứu, với hai thiết bị lớn mang tầm quốc gia: lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt và máy gia tốc chùm tia điện tử tại Hà Nội.
Lưu Quý
