Bụi bốc lên sau vụ sụp đổ của sông băng Birch. Ảnh: AFP
Trước vụ sạt lở vài ngày, các chuyên gia đã biết sông băng nhiều khả năng sẽ gây ra thảm họa. Có nhiều giả thuyết về nguyên nhân dẫn tới vụ sạt lở và mức độ liên quan của thảm họa với biến đổi khí hậu, nhưng chưa được xác nhận bằng phân tích khoa học. "Đây có thể coi là một sự kiện liên hoàn vì có nhiều quá trình khác nhau liên quan", Christophe Lambiel, giảng viên tại Viện động lực bề mặt Trái Đất thuộc Đại học Lausanne, giải thích.
Ngọn núi Kleines Nesthorn cao 3.342 m nằm bên trên sông băng có phần không ổn định và những vụ lở đá tăng lên đáng kể khoảng 10 ngày trước đó. Giới chuyên gia lo ngại về khả năng sụp đổ hoàn toàn trong vòng vài giờ, thay vào đó các vụ lở đá diễn ra liên tiếp trong vài ngày.
Ba triệu mét khối đá đổ xuống sông băng. "Nếu bạn đặt nhiều trọng lượng lên một nền móng không ổn định, nó có thể trượt đi. Đó chính là những gì đã xảy ra", Matthias Huss, giám đốc của tổ chức Glacier Monitoring Switzerland (GLAMOS), nói với AFP. "Sông băng tăng tốc mạnh mẽ để đáp ứng trọng lượng tăng thêm và sau đó thảm họa xảy ra".
Sông băng Birch là trường hợp đặc biệt bởi đây là sông băng duy nhất ở Thụy Sĩ mở rộng thay vì thu hẹp. Tuy nhiên, điều này không phải do tuyết rơi thêm. Theo Huss, sự mở rộng này rất có thể do tích tụ đá lở từ ngọn núi, cuối cùng sụp đổ. Sông băng nằm trên một dốc đứng, thậm chí dốc hơn ở mặt trước, khiến vấn đề động lực học thêm trầm trọng. Những vụ sạt lở nhỏ hơn từ mặt trước của sông băng hôm 27/5 dự kiến sẽ tiếp tục trong khi vụ sụp đổ hoàn toàn đột ngột vào ngày hôm sau được cho là ít có khả năng xảy ra hơn.
Theo Lambiel, các vụ lở đá biến đổi sự cân bằng áp lực giữa trọng lượng của sông băng và độ dốc, quyết định tốc độ tiến về phía trước của nó. Quá trình giống như đẩy một chiếc xe cần rất nhiều lực để bắt đầu chuyển động, nhưng ít hơn khi nó đã di chuyển. Huss nói chênh lệch độ cao 1.000 m giữa sông băng và đáy thung lũng Lotschental đã bổ sung thế năng khổng lồ, thông qua ma sát làm tan chảy một phần băng, tăng thêm động lực để sông băng ập xuống.
Điều kiện đóng băng vĩnh cửu đang suy giảm trên khắp dãy Alps. Băng bên trong khe nứt ở đá tan chảy ở mức sâu hơn trong thập kỷ qua, đặc biệt là sau đợt nắng nóng mùa hè năm 2022. "Băng được coi như xi măng của dãy núi, việc giảm chất lượng xi măng làm giảm độ ổn định của núi", Lambiel giải thích. Huss cũng nhận định bổ sung lớp đất đóng băng vĩnh cửu tan chảy là một yếu tố thúc đẩy quá trình ngọn núi sạt lở.
Jakob Steiner, nhà khoa học địa chất tại Đại học Graz ở Áo nhấn mạnh chưa có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy trường hợp đặc biệt trên do biến đổi khí hậu gây ra.
Theo Huss, nếu chỉ vì biến đổi khí hậu mà ngọn núi này sụp đổ, tất cả núi trong dãy Alps đều có thể sụp đổ, nhưng thực tế không phải vậy. Đó là sự kết hợp của những thay đổi dài hạn trong địa chất của ngọn núi.
Lambiel cho biết mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và sông băng tăng tiến theo thời gian và các vụ lở đá gia tăng trên sông băng trong 10 năm qua có thể liên quan đến biến đổi khí hậu.
Kỹ thuật theo dõi hiện đại phát hiện sự tăng tốc trong băng với độ chính xác cao, từ đó đưa ra cảnh báo sớm. Theo Lambiel, khoảng 80 sông băng trong cùng khu vực của Thụy Sĩ được cho là nguy hiểm và đang được theo dõi. Ông cho rằng địa điểm có sự tương tác giữa sông băng và lớp đất đóng băng vĩnh cửu ở độ cao trên 3.000 m giờ đây cần nhiều nghiên cứu hơn nhưng rất khó tiếp cận và giám sát.
An Khang (Theo AFP)
