Robot hình người phản ánh tham vọng AI của Trung Quốc

Tại Hội nghị Trí tuệ Nhân tạo Thế giới (WAIC) diễn ra ngày 26-28/7 ở Thượng Hải, các doanh nghiệp Trung Quốc phô diễn những tiến bộ về AI. Theo Tân Hoa Xã, WAIC 2025 quy tụ 800 công ty, trưng bày hơn 3.000 sản phẩm, gồm hơn 40 mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), 50 thiết bị đầu cuối và đặc biệt là 60 mẫu robot hình người tích hợp trí tuệ nhân tạo.

Robot Unitree biểu diễn đấm bốc tại sự kiện WAIC 2025 ở Thượng Hải. Ảnh: Techxplore

Năm 2023, Trung Quốc công bố kế hoạch quốc gia nhằm xây dựng ngành công nghiệp robot hình người đẳng cấp thế giới vào năm 2027 - một phần trong tầm nhìn của Chủ tịch Tập Cận Bình về nền kinh tế do công nghệ dẫn đầu, gồm xe điện, năng lượng tái tạo và trí tuệ nhân tạo. Đến nay, nước này đã đạt nhiều thành tựu.

Thành tựu nhìn từ WAIC 2025

Tại hội nghị trí tuệ nhân tạo năm nay, robot hình người trở thành tâm điểm với những chức năng gắn liền nhu cầu thực tế, từ phục vụ bia thủ công, chơi bài mạt chược, khiêu vũ đến xếp kệ hay đấm bốc.

Ở một gian hàng, robot chơi trống theo bài We Will Rock You của Queen, trong khi một robot khác mặc đeo kính và mặc áo vest bảo hộ khuấy động đám đông khán giả cười khúc khích. Tại trung tâm, nhóm robot Unitree G1 thực hiện màn đấm bốc, với khả năng đá, xoay và đấm, trong khi giữ thăng bằng một cách linh hoạt khi di chuyển quanh vòng tròn. Mẫu Unitree R1 với mức "siêu rẻ", chưa đến 6.000 USD, cũng xuất hiện. Gần đó, nhiều robot hình người mặc quần áo lao động, đội mũ chơi bóng chày, mô phỏng điều khiển dây chuyền lắp ráp hoặc phục vụ nước ngọt, bắp rang cho khách tham quan.

Hầu hết máy móc trưng bày vẫn còn hoạt động "giật cục", nhưng được đánh giá cao về sự tiến bộ theo thời gian. "Sự tinh vi ngày càng tăng có thể thấy rõ, cho thấy việc đầu tư mạnh vào ngành robot của Trung Quốc đang đúng hướng, thậm chí đã chiếm ưu thế hơn so với Mỹ", Techxplore bình luận.

Những gì thể hiện ở WAIC 2025 chỉ phản ánh một phần tham vọng về robot hình người của Trung Quốc. Kể từ đầu năm, sau cơn sốt Unitree tạo ra với hàng chục mẫu H1 tham gia biểu diễn múa khăn ở Lễ hội mùa xuân, ngày càng nhiều robot hình người của doanh nghiệp Trung Quốc trình làng. Dữ liệu từ diễn đàn Zhongguancun 2025 ở Bắc Kinh hồi tháng 4 cho thấy gần 100 loại robot hình người ở nước này đã tiến ra đời thực, xuất hiện trong các sự kiện biểu diễn âm nhạc.

Theo Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc, nước này nắm giữ hơn 190.000 bằng sáng chế robot, chiếm hai phần ba tổng số bằng sáng chế toàn cầu. Viện Điện tử Trung Quốc ước tính thị trường robot hình người của Trung Quốc sẽ đạt 870 tỷ nhân dân tệ (120 tỷ USD) đến năm 2030.

Tech Wire Asia cho biết Bắc Kinh đang thành lập quỹ trị giá 1.000 tỷ nhân dân tệ (137 tỷ USD) để hỗ trợ công ty khởi nghiệp trong các lĩnh vực như AI và robot, coi đây là yếu tố thiết yếu để duy trì sự thống trị trong lĩnh vực sản xuất lẫn đời sống.

Mục tiêu sản xuất cũng đầy tham vọng, khi có 6 công ty robot hình người trong nước tuyên bố kế hoạch sản xuất hơn 1.000 chiếc năm nay. Chẳng hạn, Agibot tại Thượng Hải cho biết sẽ xuất xưởng 5.000 robot đến hết năm 2025, tăng mạnh so với con số 731 robot tính đến tháng 1.

Trung Quốc được đánh giá có lợi thế lớn về chuỗi cung ứng, khi có khả năng sản xuất 90% linh kiện robot hình người. "Nếu bạn đưa ra nhu cầu vào buổi sáng, nhà cung cấp có thể mang vật liệu hoặc sản phẩm đến giới thiệu vào buổi chiều, hoặc bạn có thể trực tiếp tới tận nơi để xem", Zhang Miao, CEO Casbot ở Bắc Kinh, nói với Reuters. "Thật khó đạt mức hiệu quả này ở nước khác, vì các công ty sẽ phải nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc".

Theo Morgan Stanley, chỉ riêng năm 2024, 31 công ty Trung Quốc đã công bố 36 mô hình robot hình người, so với 8 sản phẩm từ các công ty Mỹ.

Lợi thế về dữ liệu AI cho robot

Trung Quốc đã có "những cái đầu tiên" liên quan đến robot hình người, chẳng hạn tổ chức thi chạy bộ, giải đấu quyền anh, hay gần nhất là khả năng chạy nước rút ấn tượng. Để đạt những cột mốc đó, phần mềm và AI được đánh giá đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

Wang Xingxing, nhà sáng lập Unitree Robotics bên cạnh dòng H1 sau màn múa khăn trong Gala Tết Nguyên đán 2025 của Trung Quốc. Ảnh: Weibo/Wang Xingxing

Trung Quốc có hàng thập kỷ phát triển AI với nhiều thành tựu, trong đó robot hình người đang trở thành biểu tượng vì thể hiện rõ nhất những bước tiến của nước này cả về sản xuất phần cứng lẫn phần mềm AI.

So với mô hình AI tạo sinh được đào tạo bằng văn bản, hình ảnh và âm thanh, nguồn dữ liệu cho AI vận hành robot, gọi là AI hiện thân (Embodied AI), được đánh giá hẹp hơn. Người máy cần tương tác môi trường vật lý, do đó phải được đào tạo trên dữ liệu tập trung vào nhiệm vụ nhất định, chẳng hạn xếp hộp hoặc rót nước vào cốc.

Trung Quốc đầu tư mạnh vào dữ liệu. Theo giới chuyên gia, thu thập dữ liệu là điểm khó khăn chính của ngành, nhưng lại là lợi thế của nước này nhờ được chú trọng từ lâu. Năm ngoái, chính quyền Thượng Hải hỗ trợ thành lập điểm thu thập dữ liệu cho AgiBot. Một số điểm khác cũng được Bắc Kinh và Thâm Quyến xây dựng. Theo công ty khởi nghiệp MagicLab, khi robot vận hành trong nhà máy, như kiểm tra chất lượng, xử lý vật liệu và lắp ráp, các cỗ máy sẽ có thêm thông tin để tự huấn luyện.

"Những đột phá này đặt nền tảng cho mục tiêu ứng dụng thực tế vào năm 2025", CEO MagicLab Wu Changzheng nói, thêm rằng công ty đã tích hợp DeepSeek, Qwen của Alibaba và Doubao của ByteDance vào sản phẩm. "DeepSeek rất hữu ích trong lập luận, hiểu nhiệm vụ, góp phần vào sự phát triển 'bộ não' của robot".

Theo báo cáo khoa học đăng tháng 1 trên tạp chí Foreign Policy, "bộ não" và chip AI chiếm khoảng 80% giá trị của robot hình người. Đây được xem là lợi thế lớn của Mỹ, nhưng Trung Quốc đang bắt kịp, nhất là sau khi có sự xuất hiện của DeepSeek và các mô hình tương tự trong nước.

Claude Sammut, giáo sư khoa học máy tính và kỹ thuật tại Đại học New South Wales (Australia), đánh giá hầu hết mô hình AI cho robot tại Trung Quốc đang có sự tiến bộ lớn nhờ khả năng học tăng cường (reinforcement learning). "Trước đây, việc lập trình robot để làm những việc 'khó nhằn' như đấm bốc, múa võ rất khó khăn, nhưng giờ robot có thể được dạy qua hình thức học tăng cường", ông nói với ABC News. "Điều này sẽ khiến robot hình người trở nên hữu ích trong gia đình hoặc nhà máy, vì chúng có thể tự học".

Dù vậy, theo CNBC, tham vọng của Trung Quốc cũng vấp một số rào cản, nhất là khi doanh nghiệp nước này bị hạn chế tiếp cận nguồn chip tiên tiến và hệ thống đào tạo AI cho robot. Hồi tháng 5, CEO Unitree Robotics, Wang Xingxing, nhận định thách thức lớn nhất mà nhà sản xuất robot hình người của Trung Quốc phải đối mặt là thiếu một hệ thống AI "đầu cuối" thống nhất, hoàn thiện.

"Nếu công ty nào có thể đạt được bước đột phá trong xây dựng một hệ thống cho phép robot thực hiện nhiệm vụ chung, không cần chạy chương trình riêng biệt cho hoạt động cụ thể, họ có thể trở thành công ty robot và AI mạnh nhất trên thị trường", Xingxing nói với SCMP.

Bảo Lâm tổng hợp