Tàu Liftboat Robert dùng cho chuyến thám hiểm Expedition 501. Ảnh: Seacor Marine
Independent hôm 8/9 đưa tin các nhà khoa học phát hiện ra một tầng nước ngọt khổng lồ kéo dài dọc theo bờ biển phía Đông nước Mỹ từ bang New Jersey đến bang Maine, nằm sâu dưới Đại Tây Dương. Phát hiện xuất phát từ khám phá bất ngờ cách đây gần 50 năm, khi một tàu của chính phủ Mỹ tìm kiếm khoáng sản và hydrocarbon, khoan đáy biển ngoài khơi vùng đông bắc Mỹ và tình cờ phát hiện nước ngọt. Dựa trên khám phá đó, cuộc thám hiểm nghiên cứu toàn cầu tiên phong, mang tên Expedition 501 diễn ra ngoài khơi Cape Cod trong mùa hè này. Sau khi khoan dưới lớp nước mặn, nhóm nghiên cứu lấy hàng nghìn mẫu vật, xác nhận sự tồn tại của hồ chứa nước đồ sộ bên dưới đáy biển.
Theo Brandon Dugan, nhà khoa học đồng trưởng đoàn thám hiểm, đây chỉ là một trong nhiều nguồn lưu trữ "nước ngọt bí mật" tồn tại trong vùng nước mặn nông trên khắp thế giới, có thể khai thác để giải tỏa nhu cầu nước sạch ngày càng tăng trong tương lai. Các nhóm nghiên cứu sẽ phân tích gần 50.000 lít nước từ mẫu vật trong các phòng thí nghiệm trên khắp thế giới trong những tháng tới. Họ đang tìm cách khám phá nguồn gốc của nó như nguồn nước này đến từ băng hà, nối liền với hệ thống nước ngầm trên đất liền hay có sự kết hợp nào đó.
Expedition 501 là nỗ lực hợp tác khoa học trị giá 25 triệu USD của hơn 10 quốc gia, được hỗ trợ bởi Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ và Liên minh khoan nghiên cứu đại dương châu Âu. Các nhà khoa học tham gia dự án tin rằng tầng chứa nước dưới biển mà họ lấy mẫu đủ để đáp ứng nhu cầu của thành phố lớn như New York trong 800 năm. Họ tìm thấy nước ngọt hoặc gần như ngọt ở độ sâu dưới đáy biển cao hơn và thấp hơn dự đoán, hé lộ nguồn cung lớn hơn dự kiến.
Công việc của nhóm nghiên cứu diễn ra trong 3 tháng trên tàu Liftboat Robert, tàu biển có khả năng hạ 3 cột trụ xuống đáy biển và đậu vững trên sóng. Thông thường, phương tiện phục vụ các điểm dầu khí ngoài khơi và trang trại điện gió nhưng nhiệm vụ khoan lần này rất khác biệt.
Expedition 501 khoan sâu gần 400 m bên dưới đáy biển. Chuyến thám hiểm tiếp nối một dự án nghiên cứu vào năm 2015 nhằm lập bản đồ các rìa của tầng chứa nước từ xa bằng công nghệ điện từ và ước tính sơ bộ độ mặn của nước bên dưới. Nhiệm vụ đó do Viện Hải dương học Woods Hole và Đài quan sát Trái Đất Lamont-Doherty tại Đại học Columbia thực hiện, ghi nhận bằng chứng về "hệ thống tầng chứa nước khổng lồ ngoài khơi" trong khu vực, có thể sánh ngang với tầng chứa nước lớn nhất của Mỹ là Ogallala, cung cấp nước cho 8 bang vùng Great Plains.
Trong những tháng phân tích sắp tới, các nhà khoa học sẽ tìm hiểu hàng loạt thuộc tính của nước, bao gồm vi sinh vật nào đang sống ở độ sâu đó, chúng lấy chất dinh dưỡng và nguồn năng lượng từ đâu và tạo ra phụ phẩm nào, qua đó xác định liệu nước có an toàn để tiêu thụ hoặc sử dụng hay không. Bằng cách giải trình tự ADN lấy từ mẫu vật, các nhà nghiên cứu có thể nhận biết vi sinh vật tồn tại trong nguồn nước và cách chúng tồn tại.
Các kỹ thuật cũng được sử dụng để xác định liệu nguồn nước đến từ băng tan hàng nghìn năm trước hay vẫn đến qua cấu trúc địa chất phức tạp từ đất liền. Nhóm nghiên cứu sẽ tính niên đại của mẫu nước trong phòng thí nghiệm, qua đó tìm hiểu nó có phải nguồn tài nguyên tái tạo có thể sử dụng hay không. Nước nguyên thủy bị mắc kẹt và hữu hạn trong khi nước mới hơn cho thấy tầng chứa nước vẫn kết nối với nguồn trên đất liền và được thay mới dù rất chậm.
Sau 6 tháng phân tích trong phòng thí nghiệm, tất cả nhóm nghiên cứu của Expedition 501 sẽ gặp nhau tại Đức trong một tháng để công bố phát hiện ban đầu về niên đại tuổi và nguồn gốc của mẫu nước.
Theo Liên Hợp Quốc, chỉ trong 5 năm, nhu cầu toàn cầu về nước ngọt sẽ vượt 40% so với nguồn cung. Mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu đang làm ô nhiễm nguồn nước ngọt ven biển trong khi các trung tâm dữ liệu cung cấp năng lượng cho AI và điện toán đám mây đang tiêu thụ nước với tốc độ không thể kiểm soát. Chỉ riêng tại Virginia, 1/4 tổng sản lượng điện của bang được dành cho trung tâm dữ liệu và dự kiến nhu cầu sẽ tăng gần gấp đôi trong 5 năm. Theo một số ước tính, mỗi trung tâm dữ liệu trung bình tiêu thụ nhiều nước ngang 1.000 hộ gia đình.
Cape Town, Nam Phi, suýt cạn kiệt nước ngọt cho gần 5 triệu người vào năm 2018 trong đợt hạn hán kéo dài 3 năm. Nam Phi được cho là cũng sở hữu nguồn nước ngọt dưới biển ven bờ. Đảo Prince Edward của Canada, Hawaii, Mỹ và Jakarta, Indonesia, là những nơi có nguồn cung cấp nước ngọt đang chịu áp lực nhưng cũng có các tầng chứa nước tiềm năng dưới đại dương.
An Khang (Theo Independent)
