Những dấu mốc lịch sử ngành bưu điện Việt Nam

Từ ngày 28/8 đến 5/9 sẽ diễn ra Triển lãm thành tựu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Triển lãm do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, nằm trong khuôn khổ Triển lãm thành tựu Đất nước nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia - VEC.

Không gian trưng bày được chia thành nhiều giai đoạn, tái hiện chặng đường 80 năm khoa học công nghệ. Trong đó, khách tham quan có thể tìm hiểu về lịch sử ngành bưu điện - "mạch máu" truyền mệnh lệnh, vận chuyển tài liệu, hàng hóa, kết nối hậu phương - tiền tuyến, cũng như câu chuyện chuyển mình trong giai đoạn chuyển đổi số.

Máy điện thoại để bàn quay số bằng tay loại tự động do Mỹ sản xuất - chiến lợi phẩm được Bưu điện Hà Nội sử dụng tại trụ sở chính 75 phố Đinh Tiên Hoàng từ 1976-1980. Ảnh: Bưu điện Việt Nam

Khai sinh ngành Bưu điện

Ngày 15/8/1945 tại Tân Trào (Tuyên Quang), Hội nghị toàn quốc Đảng Cộng sản Đông Dương quyết nghị thành lập Ban Giao thông chuyên môn - tiền thân của ngành Bưu điện.

Dưới sự chỉ đạo của ông Nguyễn Lương Bằng, lực lượng giao thông vận chuyển vũ khí, tài liệu, sách báo phục vụ khởi nghĩa giành chính quyền. Trải qua nhiều giai đoạn, dù thay đổi tên gọi, tổ chức, ngành bưu điện vẫn giữ vững vai trò quan trọng trong đảm bảo thông tin liên lạc, đồng hành cùng sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước.

Chuyển "Mệnh lệnh Toàn quốc kháng chiến"

Ngày 19/12/1946, Sở Bưu điện Bờ Hồ nhận chỉ đạo chuyển "Mệnh lệnh Toàn quốc kháng chiến". Khoảng 20 phút trước giờ nổ súng, tất cả các máy đồng loạt phát tín hiệu, chuyển mệnh lệnh của Bộ Quốc phòng - Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp gửi toàn quân. Đúng 20h, pháo đài Láng nổ súng đầu tiên, toàn Hà Nội bước vào kháng chiến. Các điện thoại viên và chiến sĩ thông tin hoàn thành nhiệm vụ truyền lệnh.

Phát hành bộ tem bưu chính đầu tiên

Bộ tem bưu chính đầu tiên. Ảnh tư liệu

Ngày 2/9/1946, Nha Bưu điện Việt Nam phát hành bộ tem bưu chính đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, theo sắc lệnh ngày 27/8/1946 của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bộ tem là biểu tượng của chủ quyền quốc gia, có giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, đánh dấu một mốc quan trọng trong lĩnh vực tem bưu chính và của ngành bưu điện nói chung.

Hệ thống hữu tuyến phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ

Ngành bưu điện đã xây dựng, vận hành hệ thống hữu tuyến điện - mạch máu thông tin của Chiến dịch Điện Biên Phủ với gần 1.200 km đường dây, bảo đảm mệnh lệnh từ Bộ chỉ huy đến từng đơn vị tiền tuyến, góp phần làm nên chiến thắng "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" năm 1954.

Thành lập Tổng cục Bưu điện

Ngày 8/3/1955, Nha Bưu điện Vô tuyến điện Việt Nam được đổi tên thành Tổng cục Bưu điện Việt Nam, thuộc Bộ Giao thông Bưu điện.

Lập Ban thông tin liên lạc và Ban Bưu vận miền Nam

Tháng 10/1961, Ban thông tin liên lạc Trung ương Cục miền Nam được thành lập, với nhiệm vụ tổ chức các cụm đài bảo đảm thông tin liên lạc cho Trung ương Cục; xây dựng lực lượng; đào tạo cán bộ nghiệp vụ thông tin; sản xuất, cung cấp trang thiết bị và phát triển mạng lưới thông tin vô tuyến điện cho toàn miền, đặc biệt từ Khu 6 trở vào.

Ngày 2/6/1962, Ban Bưu vận miền Nam được thành lập, nhiệm vụ là xây dựng, quản lý hệ thống hành lang; tổ chức đưa đón, bảo vệ cán bộ; tiếp nhận, phát hành và vận chuyển hàng bưu chính; xây dựng các bến bãi, kho hàng để tiếp nhận, vận chuyển hàng quân sự và các mặt hàng khác từ hậu phương miền Bắc vào Nam theo đường bộ và đường biển.

Tự sản xuất tổng đài, điện thoại

Năm 1962, Cơ xưởng Bưu điện Trung ương phát triển thành Nhà máy Bưu điện có 1.000 công nhân, sản xuất được tổng đài từ 5 đến 20 số, sản xuất máy thu bán dẫn 5 bóng, máy tải ba và các vật tư, trang thiết bị. Giai đoạn 1961-1964, các cơ sở công nghiệp đã cung cấp được gần 10.000 máy điện thoại, 2.000 tổng đài các loại, 800 máy tăng âm, 16.200 máy thu bán dẫn...

Tổng đài từ thạch 5 số do Cơ xưởng Bưu điện Trung ương sản xuất năm 1956. Ảnh: Bưu điện Việt Nam

Xây dựng đường dây thông tin Bắc - Nam

Năm 1975, sau ngày thống nhất đất nước, ngành bưu điện xây dựng tuyến đường dây tải ba dọc Quốc lộ 1A, nối Hà Nội - TP HCM - Minh Hải (nay là Cà Mau), cùng với đường bộ và đường sắt, trở thành biểu tượng vật chất rõ nét của Việt Nam liền một dải, hàn gắn vết thương chia cắt sau hàng chục năm chiến tranh.

Gia nhập các tổ chức bưu chính, viễn thông quốc tế

Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU), Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) năm 1976; thành viên của Tổ chức Hợp tác Viễn thông Vệ tinh Quốc tế Intersputnik năm 1979, khẳng định vị thế quốc gia độc lập trên trường quốc tế.

Kết nối điện thoại từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố

Ngày 24/12/1978, Việt Nam hoàn thành đường trục vi ba Bắc - Nam, thông suốt "mạch máu" viễn thông quốc gia. Năm 1983, một kỳ tích trong lĩnh vực thông tin liên lạc được ghi dấu ấn, đó là kết nối điện thoại liên lạc thành công từ Trung ương tới 40 tỉnh thành trên cả nước.

Lập các đài thông tin vệ tinh mặt đất đầu tiên

Năm 1980, Đài thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen I được khánh thành và đưa vào hoạt động ở Hà Nội. Năm 1985, Đài thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen II được khánh thành và đưa vào hoạt động tại TP HCM. Sự kiện này mang ý nghĩa đặc biệt đối với ngành Bưu chính, Viễn thông và sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam; bảo đảm thông tin thông suốt hai miền Nam - Bắc, mở rộng và phát triển mạnh mẽ quan hệ thông tin quốc tế.

Bản thu nhỏ của công trình Đài Thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen 1, được đưa vào sử dụng ngày 16/7/1980, được trưng bày tại Triển lãm thành tựu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, khai mạc ngày 28/8. Ảnh: Quỳnh Trần

Công nghệ số

Năm 1990, Việt Nam quyết định cải cách, đổi mới ngành Bưu điện "đi thẳng vào công nghệ số", triển khai Tổng đài số, Viba số, Cáp quang số và Thông tin vệ tinh, dù thế giới vẫn chủ yếu sử dụng công nghệ analog. Đây là bước ngoặt trong chiến lược phát triển viễn thông của Việt Nam, giúp đất nước vượt qua giai đoạn lạc hậu về viễn thông.

Sử dụng các tuyến cáp quang biển và đất liền

Việt Nam khánh thành và đưa vào sử dụng các tuyến cáp quang quốc tế trên biển (năm 2016) và đất liền (năm 2025), bước sang kỷ nguyên số hóa với cáp quang tốc độ cao, ổn định và bảo mật. Hiện Việt Nam có 6 tuyến cáp quang biển. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam có 15 tuyến cáp quang quốc tế với dung lượng thiết kế đạt 350 Tbps, trong đó hai tuyến do Việt Nam làm chủ, phát triển thêm tối thiểu hai tuyến cáp quang đất liền quốc tế.

Việt Nam chính thức kết nối Internet

Việt Nam hội nhập viễn thông toàn cầu, chính thức kết nối Internet năm 1997. Ngay sau đó, hàng loạt dịch vụ mới ra đời và phổ biến như điện thoại di động, VoIP, nhắn tin SMS, truyền số liệu, tổng đài, dịch vụ giá trị gia tăng như 1080, điện hoa, trang vàng...

Phóng vệ tinh viễn thông đầu tiên

Việt Nam phóng thành công vệ tinh viễn thông đầu tiên Vinasat-1 vào 5h17 phút (giờ Hà Nội) ngày 19/4/2008, và phóng thành công vệ tinh Vinasat-2 vào 5h13 phút (giờ Hà Nội) ngày 16/5/2012. Việt Nam khẳng định chủ quyền quốc gia trên không gian, mở rộng hạ tầng viễn thông, nâng cao năng lực thông tin và từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ.

Tên lửa đẩy vệ tinh Vinasat-2 trưng bày tại Triển lãm thành tựu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, khai mạc ngày 28/8. Ảnh: Quỳnh Trần

Phổ cập dịch vụ di động

Với sự cạnh tranh mạnh mẽ giữa các doanh nghiệp và chính sách quản lý vĩ mô đúng đắn, Việt Nam chính thức hoàn thành mục tiêu phổ cập dịch vụ di động năm 2009, số thuê bao di động đạt 120 triệu, tỷ lệ phủ sóng trên 99,8% dân số. Từ đây, Việt Nam tạo nên kỳ tích phổ cập di động, xóa nhòa khoảng cách số, lọt vào nhóm các nước dẫn đầu thế giới.

Hạ tầng viễn thông trở thành hạ tầng số

Ngành Bưu điện góp phần giúp Việt Nam tự chủ về công nghệ, phát triển hệ sinh thái số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, từng bước hiện thực hóa khát vọng độc lập công nghệ. Hạ tầng viễn thông hiện trở thành hạ tầng số. Việt Nam đặt mục tiêu phát triển toàn diện về hạ tầng, dữ liệu, làm chủ các công nghệ lõi, các phát minh sáng chế trong lĩnh vực AI, Big Data, Cloud, IoT, 5G, điện tử, bán dẫn...

Trọng Đạt