Đống đổ nát sau khi mưa lớn cuối tháng 7 gây lũ lụt ở các ngôi làng tại quận Hoài Nhu, Bắc Kinh. Ảnh: Reuters
Theo Reuters, trong trận lũ lụt chết người tháng trước tại Bắc Kinh, quận Hoài Nhu ở miền núi phía bắc và quận Mật Vân lân cận trải qua lượng mưa tương đương một năm chỉ trong một tuần, gây ra lũ quét tàn phá toàn bộ làng mạc và làm 44 người thiệt mạng. Đây là trận lũ lụt chết chóc nhất kể từ năm 2012. Cảnh báo về thời tiết của chính quyền đến quá muộn đối với phần lớn người dân ở Hoài Nhu khi họ đang ngủ say.
Bắc Kinh là một thành phố khô hạn, được biết đến nhiều vì bão cát hơn là mưa bão. Nhưng vào mùa hè, thành phố có thể trải qua lũ quét khi mưa lớn làm hệ thống cống thoát nước quá tải. Mỗi năm thường có một số trận lũ lụt, nhưng đây là trận lũ lụt tồi tệ nhất gần đây. Mưa lớn bất thường kéo dài hàng tuần khiến các kênh và hồ chứa của thành phố không sẵn sàng xử lý.
Lũ lụt bộc lộ những điểm yếu về cơ sở hạ tầng ứng phó khẩn cấp ở vùng nông thôn của Bắc Kinh, nơi trung tâm đô thị được bao quanh bởi nhiều quận nông thôn. Chúng cũng cho thấy Bắc Kinh, thành phố 22 triệu dân, chưa chuẩn bị đầy đủ cho tương lai ngày càng ẩm ướt theo cảnh báo của giới chuyên gia. Thủ đô Trung Quốc trải qua 3 trận lũ lụt lớn từ năm 2012 chỉ xảy ra 100 năm một lần. Các chuyên gia khí hậu cảnh báo nguy cơ ngày xảy ra thảm họa ngày càng tăng cao ở quy mô không thể tưởng tượng.
Theo SCMP, Chao Qingchen, tổng giám đốc Trung tâm Khí hậu Quốc gia Trung Quốc, cho biết biến đổi khí hậu góp phần làm tăng thời gian mưa lớn ở miền bắc. Khu vực này ghi nhận những trận mưa lớn ngắn hạn tập trung và nhiều đợt mưa kéo dài liên tục, với nguy cơ hạn hán xen kẽ lũ lụt ngày càng tăng.
Mùa mưa năm 2025 ở miền bắc Trung Quốc diễn ra sớm nhất kể từ năm 1961, sớm hơn khoảng 13 ngày so với bình thường. Chao cảnh báo miền bắc có kinh nghiệm quản lý lũ lụt và cơ sở hạ tầng yếu hơn, thể hiện rõ qua các trận lũ lụt gần đây. Chính quyền quận Mật Vân của Bắc Kinh thừa nhận một thiếu sót trong kế hoạch khẩn cấp là họ chưa bao giờ nghĩ đến việc sơ tán nhà dưỡng lão vì trước đây cơ sở nằm ở khu vực an toàn.
Các chuyên gia Trung Quốc đang kêu gọi nhà quy hoạch đô thị ưu tiên "khả năng chống chịu sinh thái" trước những tác động thảm khốc của biến đổi khí hậu. Cơ sở dữ liệu của chính phủ Trung Quốc cho thấy chỉ có 3 dự án cơ sở hạ tầng ở Bắc Kinh trong 5 năm qua đề cập đến khả năng chống chịu sinh thái trong hồ sơ thầu. Khả năng chống chịu sinh thái bao gồm các biện pháp như khôi phục bờ sông tự nhiên, giảm sử dụng bê tông hoặc vật liệu cứng khác và cảnh quan nhân tạo, tăng cường đa dạng sinh học.
Trong khi hai quận của Bắc Kinh bị tàn phá bởi lũ lụt năm 2023 đã đưa ra kế hoạch tái thiết dài hạn ưu tiên xây dựng thành phố thích nghi với khí hậu và đề xuất biện pháp cải thiện hệ thống kiểm soát lũ lụt ở nông thôn và nâng cấp cơ sở hạ tầng, phần lớn dự án cơ sở hạ tầng mới ở Bắc Kinh không ưu tiên thích nghi khí hậu trong kế hoạch.
Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã tiến hành một số biện pháp để chống ngập lụt đô thị. Các dự án "thành phố xốp" được triển khai trên khắp cả nước từ năm 2015, biến đổi những siêu đô thị đầy bê tông bằng cơ sở hạ tầng thoát nước ẩn như vỉa hè thấm nước, vườn mưa và hệ thống thoát nước hiện đại.
Ý tưởng "thành phố xốp" có nguồn gốc từ Trung Quốc, chỉ việc mô phỏng khả năng hấp thụ và giải phóng nước mưa của miếng bọt xốp. Trung Quốc đã chi hơn 403,78 tỷ USD cho hơn 60.000 dự án cơ sở hạ tầng thành phố xốp vào năm 2024. Nhà chức trách đặt mục tiêu bao phủ 80% khu vực đô thị ở mọi thành phố vào năm 2030, dù nhiều tỉnh và thành phố lớn đang chậm tiến độ.
Tại Bắc Kinh, một số dự án xây dựng gần đây bao gồm các trạm bơm kiểm soát lũ lụt, công viên ven sông và hồ nhân tạo. Các dự án thành phố xốp mới trị giá ít nhất 21,6 triệu USD đã bắt đầu trong năm nay. Hiện nay, 38% khu vực đô thị của Bắc Kinh đáp ứng tiêu chuẩn thành phố xốp.
Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo sáng kiến như vậy không giúp ích cho vùng nông thôn ở ngoại ô Bắc Kinh do địa hình núi non khiến làng mạc thường được xây dưới chân sườn đồi dốc và thiếu cơ sở hạ tầng ứng phó khẩn cấp, dễ bị ảnh hưởng hơn trước tác động thứ cấp như sạt lở đất. Ngoài ra, tiêu chuẩn thành phố xốp đang dựa trên dữ liệu lượng mưa lịch sử và không phù hợp để ứng phó mưa lớn cực đoan.
Yuan Yuan, nhà vận động ở tổ chức Hòa bình Xanh Đông Á nhấn mạnh các kế hoạch dự phòng trong tương lai phải cân nhắc đảm bảo sơ tán trước cư dân và cải tiến hệ thống cảnh báo sớm, đặc biệt là nhóm dân cư dễ bị tổn thương với khả năng di chuyển hạn chế như người già neo đơn.
An Khang (Theo Reuters, SCMP)
