Các xô chứa mẫu vật não trong bộ sưu tập. Ảnh: AFP
Bảo quản bằng formalin trong những xô lớn màu trắng đánh số, bộ sưu tập não người đồ sộ tại Odense là công trình cả đời của nhà tâm thần học nổi tiếng người Đan Mạch Erik Stromgren. Bắt đầu vào năm 1945, đó là một loại nghiên cứu thí nghiệm, theo Jesper Vaczy Kragh, chuyên gia về lịch sử tâm thần học ở Đại học Copenhagen.
Những bộ não được thu thập sau khi khám nghiệm xác bệnh nhân ở các viện tâm thần trên khắp Đan Mạch. Bản thân người chết hay gia đình họ chưa bao giờ được hỏi ý kiến. Vào thời kỳ đó, quyền lợi của bệnh nhân không phải mối quan tâm hàng đầu. Ngược lại, nhiều người trong xã hội cho rằng họ cần được bảo vệ trước người mắc bệnh tâm thần, Kragh cho biết. Từ năm 1929 đến năm 1967, luật pháp yêu cầu bệnh nhân vào viện tâm thần cần triệt sản. Cho tới năm 1989, họ cần có giấy miễn trừ đặc biệt để được phép kết hôn. Họ bị coi như gánh nặng xã hội, có thể gây ra nhiều rắc rối nếu sinh con hoặc trốn khỏi bệnh viện.
Đầu thế kỷ 20, mỗi người Đan Mạch qua đời đều được khám nghiệm, theo nhà bệnh học Martin Wirenfeldt Nielsen, giám đốc bộ sưu tập. Đó là một phần quy trình ở bệnh viện. Thay đổi trong quy trình khám nghiệm và mối quan tâm ngày càng tăng về quyền lợi của bệnh nhân khiến việc thêm mẫu vật mới vào bộ sưu tập chấm dứt vào năm 1982. Một cuộc tranh luận căng thẳng kéo dài nổ ra sau đó về hướng xử lý mẫu vật. Cuối cùng, hội đồng đạo đức của Đan Mạch quyết định bộ sưu tập sẽ được bảo quản và sử dụng để nghiên cứu khoa học.
Bộ sưu tập não nằm ở thành phố Aarhus phía tây Đan Mạch suốt thời gian dài trước khi chuyển tới Odense vào năm 2018. Qua nhiều năm, nghiên cứu dựa trên bộ sưu tập liên quan tới nhiều loại bệnh, bao gồm sa sút trí tuệ, tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực và trầm cảm.
Một số bộ não thuộc về những người mắc cả bệnh tâm thần và bệnh về não. Do nhiều bệnh nhân sống ở viện suốt nửa đời hoặc thậm chí cả đời, họ cũng mắc bệnh về não như đột quỵ, động kinh hoặc u não. Hiện nay, có 4 nghiên cứu đang sử dụng bộ sưu tập.
Nhà sinh vật học thần kinh Susana Aznar, chuyên gia về bệnh Parkinson ở một bệnh viện tại Copenhagen, đang dùng bộ sưu tập cho dự án nghiên cứu của bà. Bà cho biết những bộ não này rất độc đáo bởi chúng cho phép các nhà khoa học xác định ảnh hưởng của phương pháp điều trị hiện đại. Khi nhóm của Aznar so sánh não của bệnh nhân ngày nay với mẫu vật não trong bộ sưu tập, họ có thể thấy một số thay đổi liên quan tới phương pháp điều trị.
An Khang (Theo Science Alert)
