Triển lãm Basquiat x Warhol. Painting four hands - khám phá sự hợp nhất giữa 2 gã khổng lồ của nghệ thuật Mỹ hồi thập niên 1980 - sẽ diễn ra tại Bảo tàng nghệ thuật Fondation Louis Vuitton (Paris) từ ngày 5/4 tới 28/8 tới đây.
Có gì mới để nói về hợp tác giữa 2 cái tên này? Dieter Buchhart, đồng giám tuyển của triển lãm, cho biết các nghiên cứu được thực hiện cho triển lãm lần này tiết lộ rằng cặp đôi bắt đầu hợp tác sớm hơn so với thông tin từng có.
Góc nhìn mới
Năm 2018, bảo tàng này đã tổ chức triển lãm Jean-Michel Basquiat. Họ sẽ tiếp tục khám phá các tác phẩm của người nghệ sĩ, nhưng lần này là cùng với Andy Warhol. Basquiat x Warhol. Painting four hands là triển lãm quan trọng nhất từng dành riêng cho nhóm tác phẩm chung này, mang tới hơn 300 tác phẩm và tư liệu, bao gồm 80 bức tranh sơn dầu có chữ ký của cả 2 nghệ sĩ. Ngoài ra, triển lãm còn có các tác phẩm riêng lẻ của từng người, cũng như bộ tác phẩm của các nghệ sĩ lớn khác (Keith Haring, Jenny Holzer, Kenny Scharf, Michael Halsband…) nhằm khơi dậy năng lượng nghệ thuật ở trung tâm New York thập niên 1980.
Theo "truyền thuyết", 2 nghệ sĩ lần đầu gặp nhau vào năm 1979 khi Basquiat mạnh dạn cố bán cho bậc thầy nghệ thuật popWarhol vài tấm bưu thiếp của mình. Họ được chính thức giới thiệu với nhau vào năm 1982 thông qua Bischofberger, người đại diện cho cả 2 nghệ sĩ, khi ông đưa Basquiat tới xưởng tranh Factory của Warhol để chụp ảnh.
Andy Warhol (trái) và Jean-Michel Basquiat
Basquiat ngưỡng mộ Warhol như một tiền bối, một nhân vật quan trọng trong giới nghệ thuật, đồng thời là người tiên phong cho một ngôn ngữ mới và có mối quan hệ đột phá với văn hóa đại chúng. Ngược lại, Warhol tìm thấy nơi Basquiat một niềm yêu thích mới khơi lại với hội họa. Nhờ hậu bối, ông quay lại vẽ tranh thủ công với quy mô lớn.
"Warhol sẽ bắt đầu vẽ một bức tranh và đặt lên đó thứ gì đó rất dễ nhận biết, hay một logo sản phẩm, và tôi sẽ vẽ chồng chéo lên nó. Sau đó, tôi sẽ cố gắng bắt ông ấy vẽ thêm lên, ít nhất là 2 thứ" - Basquiat nói về quá trình sáng tạo của cặp đôi. Warhol thì nói: "Tôi nghĩ những bức tranh chúng tôi vẽ cùng nhau sẽ tuyệt hơn nếu mọi người không thể chỉ ra ai vẽ phần nào".
Cụ thể, vào mùa Thu năm 1983, người đại diện Bischofberger đề xuất hợp tác giữa Basquiat, Warhol và nghệ sĩ người Italy Francesco Clemente. "Trong thời gian cộng tác, Basquiat bắt đầu chỉnh sửa những bức tranh lụa nhỏ sau khi được Warhol cổ vũ" -giám tuyển Buchhart nói -"Warhol đã thúc đẩy Basquiat vẽ trên những bức lụa nhỏ ông từng làm, tạo ra những tác phẩm chung kết hợp vớihình trứng, cua, tôm hùm và ký hiệu USD.
Những tác phẩm này ban đầu được ghi là năm 1984/85, điều không chính xác, theo Buchhart: "Chúng được thực hiện vào cuối năm 1983 hoặc đầu 1984 và hoàn toàn được coi là chỉnh sửa chứ không phải hợp tác, khi Basquiat làm lại những tác phẩm sẵn có, dù có là Warhol mời anh làm điều này".
Triển làm cũng giới thiệu "những kiệt tác không phải bàn cãi", Buchhart nói, như Felix The Cat (1984 - 1985) và Ten Punching Bags (Last Supper) (1985-86), những tác phẩm chưa từng được trưng bày trong triển lãm chung trước đây. Tại đó, Warhol vẽ chân dung của Chúa Jesus, tái tạo từ hình ảnh trong bức The Last Supper của Leonardo da Vinci. Còn Basquiat viết đi viết lại từ "phán xét" và thêm biểu tượng vương miện mang tính biểu tượng của anh.
"Ngày nay, các nhà sử học nghệ thuật thường kết nối tác phẩm này với bầu không khí bi thảm mà toàn cộng đồng nghệ thuật cảm thấy vào thời điểm nghệ sĩ graffiti Michael Stewart, người rất thân với Basquiat, bị sát hại" - đồng giám tuyển Suzanne Page viết trong danh mục - "Tất cả lại xảy ra giữa cơn khủng hoảng từ bệnh AIDS trên thế giới".
Đặc biệt, tác phẩm China Paramount (1984) phản ánh thế giới quan khác nhau giữa 2 người đàn ông. Warhol chèn hồ sơ của tổng thống Mỹ bấy giờ Ronald Reagan, người đã thúc đẩy thị trường kinh tế tự do, vào tranh. Còn Basquiat "đặt cạnh Reagan những cái đầu với gương mặt màu đen, từ đó phơi bày thế giới không tưởng về tiến bộ và tăng trưởng kinh tế của người Mỹ gốc Phi nói riêng, thứ dường như vẫn bị loại trừ trong những năm 1980".
"Tôi vẽ trước rồi vẽ như thể Basquiat. Tôi nghĩ những bức tranh chúng tôi vẽ cùng nhau sẽ tuyệt hơn nếu mọi người không thể chỉ ra ai vẽ phần nào"- Andy Warhol.
Một cuộc trò chuyện khác
Thật thú vị, Basquiat x Warhol. Painting four hands diễn ra cùng thời gian với triễn lãm King Pleasure ở Los Angeles, Mỹ. Triển lãm này trưng bày hơn 200 tác phẩm của Basquiat, một chuyện "không phải dễ dàng".Triển lãm này cho thấy những đấu tranh trong tình bạn đình đám và đầy sóng gió giữa Basquiat với Warhol.
Nghệ sĩ huyền thoại Jean-Michel Basquiat mới chỉ 27 tuổi khi anh qua đời vì dùng ma túy quá liều vào năm 1988 và sự nghiệp của anh không thật sự cất cánh cho tới năm 1982. Nhưng trong cuộc đời ngắn ngủi và rực rỡ của mình, anh đã trở thành con cưng của giới nghệ thuật New York. Anh đã bán được bức tranh đầu tiên, Cadillac Moon, cho Debbie Harry, và xuất hiện trong 2 MV của nhóm Blondie, Rapture và Atomic. Anh đã thiết kế phòng VIP Michael Todd cho hộp đêm Palladium ở New York. Anh hẹn hò với Madonna khi cô đang nổi đình nổi đám, nói với mọi người: "Các anh sẽ sớm nghe nhiều hơn về cô ấy" và thành lập 1 ban noise-rock, Test Pattern, với thành viên có Vincent Gallo. Trong số rất nhiều người bạn nổi tiếng của anh có Grace Jones, Iggy Pop, Keith Haring và đáng chú ý là người hùng nghệ thuật của anh, Andy Warhol - tình bạn sau này đã thay đổi đời anh, và theo cách nào, đưa nó tới hồi kết.
Cùng nhau, họ đã song hành tạo ra khoảng 160 bức tranh
Tuy vậy, với 2 người em gái của Basquiat, Lisane và Jeanine: "Anh ấy chỉ là Jean-Michel".
Lisane và Jeanine mới đây đã có buổi phỏng vấn tại Grand LA, địa điểm diễn ra King Pleasure-nơi họ tuyển chọn và mang ra thế giới hơn 200 tác phẩm chưa bao giờ/hiếm thấy của anh trai họ, cũng như tái tạo xưởng tranh Great Jones Street của anh, ngôi nhà của gia đình Basquiat ở Brooklyn, và phòng VIP của Palladium.
"Đây rõ ràng là một quá trình thanh tẩy" - Lisane, người mới chỉ 23 khi anh trai qua đời, nói về dự án, liên quan tới việc tung ra một số tạo tác đã được cất giữ suốt 3 thập kỷ qua - "Điều quan trọng là chúng tôi có cơ hội được đi tiếp, bởi vì chẳng bao giờ thực sự bước tiếp được sau cái chết của ai đó".
Thảo luận về Basquiat, đặc biệt là giai đoạn cuối đời, 2 em gái suy ngẫm về tình bạn của anh mình với Warhol. Đó là một sự trùng hợp từng bị hiểu lầm và ảnh hưởng tới người anh trai nhạy cảm của họ. "Ở độ tuổi trẻ như Basquiat khi đó, với từng ấy tiếng tăm và thành công đáng kinh ngạc, anh ấy từ một người đang muốn tìm hiểu và điều hướng thế giới lại bị cuốn vào nó" - Lisane trầm ngâm - "Và tôi nghĩ Warhol là người mà anh ấy có thể xây dựng mối quan hệ bởi họ hiểu hành trình của nhau".
Khi Warhol đột ngột qua đời năm 1987 vì biến chứng của ca phẫu thuật cắt túi mật, Lisane nói anh mình vô cùng đau đớn. Mất đi người bạn tâm giao cùng những bình luận không hay về hợp tác giữa họ khi đó đã đẩy Basquiat tới bờ vực chênh vênh.
"Có lẽ thế giới chưa sẵn sàng để thấy một hợp tác giữa 2 nghệ sĩ như vậy" - theo Jeanine. Đã có rất nhiều tin đồn tai tiếng và báo chí nói về quan hệ giữa 2 người đàn ông hơn là tác phẩm họ làm nên.
"Trọng tâm luôn tập trung vào việc anh ấy là người da đen. Tôi nghĩ thế giới chưa sẵn sàng với chàng trai da đen tóc dreadlock với từng ấy tài năng như anh ấy. Anh cảm thấy bị đánh giá và phân loại nặng nề bởi những nhà báo mình trò chuyện" - Lisane nói.
Tất nhiên, sau nhiều thập kỷ, thế giới nghệ thuật từng bỏ rơi Basquiat cuối cùng đã nhận ra thiên tài của ông. Còn Basquiat sẽ cảm thấy thế nào về di sản tổng thể của mình 35 năm sau khi qua đời? "Tôi nghĩ anh ấy sẽ rất vui" - Lisane nói - "Anh ấy muốn được nổi tiếng. Anh ấy có rất nhiều điều để nói. Tôi nghĩ anh ấy vô cùng hạnh phúc về dấu ấn mang tên mình".
Cuộc song hành đặc biệt
Từ năm 1984 tới năm 1985, Jean-Michel Basquiat (1960-1988) và Andy Warhol (1928-1987) được cho là đã song hành tạo ra khoảng 160 bức tranh, bao gồm một số tác phẩm lớn nhất sự nghiệp của họ. Keith Haring - người chứng kiến tình bạn và màn hợp tác - nói rằng đây là "cuộc trò chuyện thông qua hội họa, thay vì lời nói" và 2 tâm trí đã hợp nhất để tạo nên "tâm trí thứ 3 độc đáo và khác biệt".
