Một thông tin đáng chú ý: Từ 7h sáng mai 13/12, các đơn vị chức năng tại Hà Nội sẽ đồng loạt triển khai lập lại trật tự, kỷ cương, văn minh đô thị trong thành phố.
Đây là nội dung thuộc Kế hoạch số 332/KH-UBND (ngày 10/12/2025) về giải quyết điểm nghẽn về "Trật tự đô thị" và xây dựng xã, phường bảo đảm trật tự, kỷ cương, văn minh đô thị trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Trong đợt triển khai này, vấn đề vỉa hè được đặc biệt chú trọng. Hè phố sẽ bảo đảm bằng phẳng, sạch sẽ; hệ thống biển báo hiệu đường bộ đầy đủ; không tồn tại các điểm chợ cóc, chợ tạm; phương tiện được xếp gọn gàng nhằm bảo đảm phần hè phố dành cho người đi bộ... Vắn tắt, đây là những nỗ lực đưa vỉa hè trở về đúng chức năng vốn có trong đời sống đô thị.
Lực lượng chức năng đi vận động hộ kinh doanh không lấn chiếm vỉa hè tại phố Phan Chu Trinh, phường Cửa Nam vào cuối tháng 11/2025. Ảnh: Quốc Lũy - TTXVN
Nhìn lại, những gì gắn với vỉa hè chưa bao giờ là chuyện nhỏ và cũng không mang tính nhất thời. Trong cấu trúc đô thị, đó là yếu tố nền tảng, trực tiếp gắn với quyền đi lại của người dân, cũng như với định hướng phát triển giao thông được mỗi thành phố lựa chọn. Bởi, vỉa hè chính là loại hình không gian công cộng dễ tiếp cận nhất - khi chỉ cần mở cửa và bước khỏi nhà, mỗi người dân đã lập tức "chạm tới" nó.
Và, khi vừa là ranh giới giữa nhà phố và lòng đường, vừa là vùng đệm diễn ra các hoạt động di chuyển, quan sát và tương tác trong đời sống thường ngày, chức năng chính của vỉa hè luôn hướng tới phục vụ người đi bộ và các hoạt động cộng đồng quy mô nhỏ. Khi chức năng ấy bị thay đổi, cách vận hành của đô thị tất yếu ảnh hưởng theo. Bởi, sự an toàn của người đi bộ - vốn không có "lớp vỏ" bảo vệ như ngồi trong ô tô hay có động cơ hỗ trợ như xe máy - luôn hoàn toàn phụ thuộc vào không gian vỉa hè. Nếu bị "ép" xuống lòng đường khi vỉa hè bị chiếm dụng, đó sẽ là sự bất tiện và thiếu hợp lý trong phân bổ giao thông đô thị.
Ở góc độ khác, vai trò của vỉa hè càng nổi bật khi đặt trong bối cảnh thành phố đang chủ trương phát triển mạnh giao thông công cộng. Nó gắn với một thực tế: Giao thông công cộng không chỉ bao gồm quãng đường người dân sử dụng xe buýt hay metro, mà thật sự khởi đầu từ hành trình đi bộ ra khỏi nhà của họ đến mỗi trạm buýt hay nhà ga.
Một cảnh tượng dễ bắt gặp: Rác thải trên vỉa hè cản trở người đi bộ. Ảnh: Quốc Lũy - TTXVN
Chặng đường ấy có thể ngắn, nhưng lại mang tính quyết định đối với trải nghiệm của người sử dụng. Một hệ thống giao thông công cộng, dù được đầu tư đến đâu, cũng khó thuyết phục người dân nếu quãng đường đi bộ luôn bị cản trở, thiếu an toàn và bất tiện.
Như thế, vỉa hè chính là một mắt xích không thể tách rời của giao thông công cộng. Để rồi, trong xu thế tất yếu của Hà Nội cũng như nhiều đô thị lớn, khi thành phố mong muốn người dân giảm dần sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân, việc bảo đảm không gian đi bộ thuận lợi trở thành một trong những điều kiện cơ bản và quan trọng nhất - cả ở góc độ bảo đảm trật tự đô thị lẫn phát triển giao thông bền vững.
Thẳng thắn, trong những hạn chế hiện có, cũng như trong bài toán cân bằng giữa nhu cầu mưu sinh với nhu cầu sử dụng không gian công cộng hằng ngày, việc ưu tiên tuyệt đối vỉa hè cho người đi bộ luôn là một vấn đề phức tạp. Ở đó, sự hiện diện của hàng rong, quán ăn hay điểm trông giữ phương tiện - những yếu tố tạo ra sự chiếm dụng vỉa hè - đều xuất phát từ những nhu cầu có thật của đời sống đô thị.
Một đoạn vỉa hè trên phố Trần Hưng Đạo sau khi lực lượng chức năng vận động người dân lập lại trật tự, vỉa hè, văn minh đô thị vào cuối tháng 11/2025. Ảnh: Quốc Lũy - TTXVN
Nhưng chắc chắn, việc thừa nhận các nhu cầu đó không thể đồng nghĩa với việc sử dụng vỉa hè một cách tùy tiện, thiếu kiểm soát: Có thể linh hoạt sử dụng theo đặc điểm từng khu vực, nhưng nguyên tắc ưu tiên người đi bộ của nó vẫn phải là tuyệt đối. Các hoạt động khác, nếu được phép tồn tại, cần được giới hạn ở mức không làm mất đi chức năng cốt lõi của vỉa hè.
Thực tế tại nhiều đô thị cho thấy, các đợt ra quân lập lại trật tự thường mang lại những chuyển biến dễ nhận thấy trong ngắn hạn. Tuy nhiên, hiệu quả lâu dài của các nỗ lực này lại phụ thuộc nhiều hơn vào cách xã hội nhìn nhận và đối xử với vỉa hè. Chỉ khi vỉa hè được thừa nhận đúng vị trí, như một hạ tầng thiết yếu của đô thị, việc giữ gìn và bảo vệ nó mới dần trở thành ý thức tự nhiên, gắn liền với sự an toàn của mỗi cá nhân.
Sâu xa, có thể tin rằng ai trong chúng ta cũng từng mong muốn có những vỉa hè an toàn, thân thiện với bản thân và người thân của mình. Điều khiến vỉa hè chưa... quang đãng chủ yếu nằm ở những câu chuyện ấy kèm theo, từ sinh kế của người kinh doanh nhỏ lẻ đến sự tiện lợi trong mua bán hằng ngày của cả cộng đồng.
Tuy vậy, nhìn lại tiến trình phát triển đô thị, những thay đổi bền vững thường khởi đầu từ chính những điều tưởng như giản dị nhất. Việc gìn giữ vỉa hè có thể đòi hỏi sự điều chỉnh thói quen của một bộ phận người dân, nhưng đó là sự điều chỉnh cần thiết, để các nỗ lực chỉnh trang không chỉ gắn với các cơ quan chức năng, mà trở thành một phần tự nhiên trong phát triển đô thị.
