Danh họa Renoir và cuộc triển lãm "trăm năm có một"

Triển lãm Renoir Drawings (Những bức vẽ của Renoir) hiện đang diễn ra tại thư viện và bảo tàng Morgan ở New York, kéo dài đến ngày 8/2/2026. Theo các chuyên gia, đây là cuộc triển lãm "trăm năm có một", giới thiệu cách danh họa phác thảo và hình thành ý tưởng cho các kiệt tác của mình.

Triển lãm quy mô lớn này tập trung vào nhiều bức vẽ ít được biết đến, đưa công chúng qua các giai đoạn sáng tác khác nhau trong sự nghiệp của Renoir - 1 trong những cái tên tiêu biểu của trường phái ấn tượng.

Mở rộng hiểu biết về Renoir

Pierre-Auguste Renoir là họa sĩ vô cùng tài năng với những kiệt tác luôn được trưng bày trang trọng hay sử dụng để tô điểm cho vô vàn cốc, túi, sổ… trong đời sống. Nhưng ông còn tạo ra bộ sưu tập tranh vẽ chì, phấn màu, màu nước và tranh in xuất sắc mà phần lớn không được biết đến.

Hơn 100 tác phẩm trong số này hiện đang được trưng bày trong triển lãm mới Renoir Drawings. Tái hiện toàn bộ cuộc đời và sự nghiệp của họa sĩ, đây là triển lãm đầu tiên sau hơn 100 năm dành riêng cho các tác phẩm trên giấy của Renoir.

Chân dung tự họa của Renoir

"Vì chúng là những tác phẩm trên giấy nên không được trưng bày cố định tại bất kỳ tổ chức nào" - Colin Bailey, giám đốc thư viện và bảo tàng Morgan, đồng thời là người phụ trách triển lãm, cho biết - "Việc tiếp cận với màu nước, phấn màu, phấn đỏ và phấn trắng sẽ mở rộng hiểu biết của người xem về danh họa. Mặc dù những thứ này có vẻ rất Renoir, nhưng chúng sẽ ít quen thuộc hơn".

"Ngoài ra, vì chúng tôi trưng bày tác phẩm theo từng thập kỷ, người xem sẽ cảm nhận được sự phát triển và những phong cách khác nhau trong sự nghiệp của Renoir" - Bailey nói thêm.

Renoir sinh năm 1841 tại Limoges, Tây Nam nước Pháp. Thế nhưng, Paris mới là nơi ông lớn lên và bắt đầu sự nghiệp trang trí đồ sứ. Đây cũng là nơi ông gặp gỡ những nghệ sĩ đồng nghiệp như Claude Monet và Alfred Sisley - những người sau này góp phần định hình nên trường phái ấn tượng.

Đến năm 1869, Renoir đã vẽ tranh cùng Monet trên bờ sông Seine, thử nghiệm với bảng màu tươi sáng và nhẹ nhàng hơn, báo hiệu một phong cách vẽ mới.

Bức tranh sơn dầu La Loge (Hộp kịch) - từng được trưng bày tại triển lãm nhóm ấn tượng đầu tiên ở Paris vào năm 1874 - và Luncheon Of The Boating Party (Bữa trưa trên thuyền, 1880 - 1881) của Renoir hiện là những báu vật tại Viện Courtauld về Nghệ thuật ở London và bộ sưu tập Phillips ở Washington.

Bailey, 1 trong những học giả hàng đầu thế giới về Renoir, chia sẻ: "Thời kỳ đầu của ông rất khó khăn. Các tác phẩm của ông khi ấy chưa trở nên quen thuộc và được mến chuộng như bây giờ mà lại bị coi là quá phá cách: Tông sáng, nét cọ rõ ràng, thậm chí là chủ đề về cuộc sống đương đại".

Cặp đôi chèo thuyền, 1880 - 1881, phấn màu trên giấy

Theo đó, sau khi đến Italy và trở về vào những năm 1880, Renoir dần ít quan tâm tới đời sống xã hội Paris. Tách khỏi cuộc sống đô thị đầy tranh đấu, ông trở về với thế giới ấm áp của những phụ nữ trẻ, những gia đình - bao gồm cả gia đình của chính ông. "Đó là 1 trong những lý do tại sao ông lại thu hút người xem đến vậy" - Bailey nhận định.

Nhưng các tác phẩm trên giấy mới là cốt lõi trong hoạt động nghệ thuật của Renoir, ảnh hưởng đến những bức tranh được biết đến nhiều nhất sau này của ông.

Triển lãm Renoir Drawings, được tổ chức với sự hợp tác của bảo tàng Orsay ở Paris - nơi triển lãm sẽ diễn ra vào năm sau - tập hợp những phác thảo giải phẫu học thời kỳ đầu, những cái nhìn sống động về cuộc sống nông thôn và Paris, những bức chân dung phấn màu tinh tế vẽ những người quen của Renoir, cùng những minh họa cho các tác phẩm văn học như L'Assommoir của Emile Zola.

"Triển lãm cho thấy phạm vi rộng của các tác phẩm trên giấy của Renoir, với nhiều chất liệu vẽ khác nhau, không chỉ bút chì và bút sáp màu mà còn có cả phấn màu và màu nước" - Bailey nói - "Chúng tôi cũng cố gắng thực hiện điều này theo trình tự thời gian, từ những bức vẽ học thuật đầu tiên khi còn là sinh viên đến những tác phẩm sau này, và cuối cùng là gom lại thành từng nhóm các bức vẽ chuẩn bị cho một số bức tranh quan trọng".

Sự tận tâm với nghệ thuật

Về cốt lõi, triển lãm Renoir Drawings khám phá khoảnh khắc quan trọng trong sự nghiệp của Renoir khi ông thực hiện một loạt nghiên cứu sâu rộng, đặt nền móng cho những sáng tác quy mô lớn, đầy tham vọng của mình.

Bức Dance In The Country (Khiêu vũ ở nông thôn, 1883) và The Great Bathers (Những người đang tắm, 1886 - 1887) được trưng bày cùng với các bản phác thảo và nghiên cứu nhân vật liên quan, mang đến cơ hội hiếm có để cùng lúc chiêm ngưỡng cả tác phẩm và quá trình chuẩn bị.

“Khiêu vũ ở nông thôn”, 1883

Thật vậy, đây là lần đầu tiên bức The Great Bathers được trưng bày tại New York. Việc mượn được bức tranh này từ Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia là nhờ những thay đổi mới trong quy chế cho mượn.

"Trước kia, nếu bạn muốn nghiên cứu quá trình thai nghén, phát triển và hình thành nên bức tranh lớn, quan trọng và tuyệt đẹp đó, bạn phải đến Philadelphia" - Bailey nói - "Nhưng giờ đây, thật may mắn khi sự thay đổi về quy chế cho mượn đã cho phép chúng tôi mang tới đây tất cả các bức vẽ khổ lớn liên quan đến The Great Bathers, bao gồm cả bức vẽ được tặng cho chúng tôi vào năm 2018".

Chính The Great Bathers cũng là chất xúc tác cho triển lãm lần này. Năm 2018, khi Drue Heinz, một thành viên hội đồng quản trị của Morgan, qua đời ở tuổi 103, bảo tàng đã được mời chọn một tác phẩm từ bộ sưu tập của bà.

Bảo tàng đã chọn một bức vẽ phác thảo đồ sộ bằng phấn đỏ và trắng cho The Great Bathers. "Quỹ di sản của bà Drue Heinz rất vui mừng khi chúng tôi có được bức vẽ này, và điều đó đã thúc đẩy khả năng thực hiện một triển lãm quy mô lớn các tác phẩm trên giấy của Renoir" - Bailey kể.

Trong số những tác phẩm nổi bật khác trong triển lãm Renoir Drawings, phải kể đến những bức chân dung phấn màu tinh tế như Portrait Of A Girl (Elisabeth Maitre) - (Chân dung một cô gái (Elisabeth Maitre), 1879 - được mượn từ bảo tàng Albertina ở Vienna. Ngoài ra, còn có những bức chân dung thân mật của Renoir về vợ ông, Aline, và các con trai nhỏ của họ, khắc họa sự ấm áp gia đình với nét tinh tế đặc trưng.

Đối với Bailey, 1 trong những tác phẩm yêu thích của ông là bức chân dung phấn màu mà Renoir vẽ người bạn và cũng là đồng nghiệp, họa sĩ Paul Cezanne. "Renoir có sự gắn bó sâu sắc từ lâu với Cezanne. Ông từng làm việc chung và ngưỡng mộ Cezanne" - Bailey cho biết.

Hiệu ứng mùa thu, 1885 - 1886

"Ông ấy và Edgar Degas cũng là bạn rất thân, trừ một thời gian khi Renoir bán một bức tranh phấn màu mà Degas tặng vì ông đang cần tiền. Degas tức giận đến mức trả lại một bức tranh của Renoir cho chính ông, và họ đã không nói chuyện với nhau trong vài năm" - Bailey nói thêm - "Những nghệ sĩ này rất thân thiết vào cuối những năm 1860 và 1870, và một số người trong đó vẫn giữ mối quan hệ thân thiết suốt sự nghiệp của mình".

Triển lãm kết lại với tác phẩm điêu khắc thạch cao The Judgement Of Paris (Phán quyết Paris, 1914). Đây là tác phẩm hợp tác giữa Renoir và nhà điêu khắc Richard Guino, do chứng viêm khớp khiến ông phải hạn chế tối đa việc dùng tay. Với Bailey, đây là minh chứng cho sức bền bỉ và sự tháo vát của Renoir.

"Bệnh viêm khớp không thể cản ông vẽ những bức tranh khỏa thân và phong cảnh khổ lớn đầy tham vọng, và sự thành thạo trong một số bức vẽ cuối đời này là hoàn hảo. Theo một cách nào đó, giống như bệnh đục thủy tinh thể của Monet và chứng mù lòa của Degas, các nghệ sĩ có một loại trí nhớ đặc thù giúp họ tiếp tục sáng tạo" - Bailey chỉ ra.

"Trong trường hợp của Renoir, ông chắc chắn không thể tự tạo hình thạch cao hay đá cẩm thạch, nhưng nhờ những thiết kế và hướng dẫn của ông cho Guino, ông vẫn có thể tạo ra những tác phẩm điêu khắc rất đẹp" - Bailey nói tiếp - "Chúng tôi có một bộ sưu tập các bức vẽ liên quan đến cả tác phẩm điêu khắc và hội họa. Theo một cách nào đó, đối với Renoir, hội họa gần như vượt ra ngoài giới hạn chất liệu. Ông có thể làm việc với điêu khắc, có thể làm việc với sơn, có thể làm việc với phấn. Tất cả đều thuộc cùng một thế giới nghệ thuật".