Có bài phát biểu viral toàn cầu của Dương Tử Quỳnh, vinh quang rực rỡ cho Everything Everywhere All at Once, nhưng Oscar 2023 vẫn quá an toàn!

Tối ngày 12/3 (giờ Mỹ), Lễ trao giải Oscar lần thứ 95 đã diễn ra trong hoàn cảnh Viện hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kì (AMPAS) vẫn đang chật vật tìm cách làm mới giải thưởng điện ảnh của mình - cũng là cứu vãn tỷ suất người xem đang giảm dần những năm gần đây. Trong bài viết đăng trên Variety, cây bút Owen Gleiberman nhận xét Lễ trao giải Oscar lần thứ 95 là một chương trình "an toàn, truyền thống và lỗi thời". Thế nhưng sự cũ kỹ này lại là phông nền hoàn hảo cho chiến thắng giòn giã 14 năm mới thấy lại của Everything Everywhere All at Once trên sân khấu đêm trao giải.

Một chiến thắng đã 14 năm công chúng mới thấy lại

Tại sân khấu lễ trao giải Oscar năm nay, bộ phim Everything Everywhere All at Once gây bất ngờ khi cùng lúc giành đến 7 giải thưởng cho Nam và Nữ diễn viên phụ xuất sắc, Nữ chính xuất sắc, Dựng phim xuất sắc, Đạo diễn xuất sắc, Kịch bản gốc xuất sắc và cuối cùng - cũng quan trọng nhất - Phim xuất sắc. Với chiến thắng tại Oscar 2023, tác phẩm của cặp đạo diễn Daniel Kwan và Daniel Scheinert đã đi vào lịch sử điện ảnh với tư cách bộ phim thứ ba trong 95 năm của giải thưởng này chiến thắng ba trong số bốn giải dành cho diễn xuất sau A Streetcar Named Desire (1951) và Network (1977).

Trước khi ra rạp và thu đến hơn 106 triệu USD từ phòng vé toàn cầu (số liệu của Box Office Mojo), Everything Everywhere All at Once từng chỉ là một bộ phim tầm trung (kinh phí 25 triệu USD) quy tụ những gương mặt gốc Á hoặc không mấy tên tuổi hoặc bị xếp vào nhóm đã qua đỉnh cao sự nghiệp. Vài tháng trước Oscar 2023, việc Everything Everywhere All at Once tranh giải Phim xuất sắc vẫn giống như một động thái "câu khách" từ AMPAS. Thế nhưng, như người ta vẫn thường nói, tẩm ngẩm tầm ngầm mà đấm chết voi.

Tác phẩm - có thể ví như một "đứa trẻ trâu" màu mè và lập dị khi đặt cạnh sự hùng vĩ của Avatar: The Way of Water, không khí bi thương của All Quiet At the Western Front hay cảm giác u ám của Tár hoặc không khí nghiêm cẩn tỏa ra từ bất cứ tác phẩm nào trong số các ứng cử viên còn lại - lại là lựa chọn hàng đầu của các nhà phê bình điện ảnh. Trên Internet, khán giả đùa rằng Everything Everywhere All at Once thắng vì nó đã làm được việc mà ngay cả trong những giấc mơ hoang dại nhất, người ta cũng chưa bao giờ thấy: để các ông bố bà mẹ châu Á nói lời xin lỗi con mình.

Nhưng sự thật là gì? Chiến thắng của Everything Everywhere All at Once cho thấy góc nhìn mới của AMPAS. Họ đã mở lòng với sự trẻ trung và thị hiếu của lớp khán giả trẻ - vốn đầy ắp những ý tưởng mới mẻ, điên rồ tới quái đản nhưng cũng chất chứa nhiều như vậy những nỗi bất an và vết thương lòng. Như Gleiberman đã nói trong bài viết của mình, Everything Everywhere All at Once củng cố tiếng nói của dàn diễn viên và nhà làm phim gốc Á tại Hollywood, đồng thời cũng tạo ra một tiêu chuẩn mới cho các bộ phim tranh giải (và chiến thắng tại Oscar). Tuy nhiên, chiến thắng của bộ phim cũng đã khơi lại một truyền thống tưởng chừng đã "thất truyền" tại Oscar trong hơn một thập kỷ qua.

Lần gần nhất khán giả được thấy một bộ phim cùng lúc ẵm nhiều giải thưởng quan trọng như vậy chỉ trong một buổi tối là Oscar năm 2009, với thành công của Slumdog Millionaire (2008). Slumdog Millionaire của đạo diễn Danny Boyle đã giành tổng cộng 8 tượng vàng, trong đó có giải cho đạo diễn và phim xuất sắc. Theo quan điểm của nhiều chuyên gia, Oscar 2009 cũng là năm cuối cùng AMPAS thực sự tập trung vào việc tìm kiếm và trao giải cho một tác phẩm điện ảnh xuất sắc thay vì nghĩ cách chia đều số giải thưởng cho 10 bộ phim tranh giải phim xuất sắc.

Oscar 2023 là lần đầu tiên sau 14 năm Oscar thực sự trao tặng thay vì phân chia giải thưởng. Bên cạnh việc Everything Everywhere All at Once thắng đến 7 giải, cũng có những bộ phim khác thuộc top 10 đề cử phim hay nhất phải ngậm ngùi ra về tay trắng. Ta đang nói đến Tár, Elvis và The Fablelmans.

Oscar và thông điệp đừng bao giờ từ bỏ

Bốn giải thưởng về diễn xuất tại Oscar năm nay lần lượt được trao cho Quan Kế Huy (Nam diễn viên phụ xuất sắc), Jamie Lee Curtis (Nữ diễn viên phụ xuất sắc), Dương Tử Quỳnh (Nữ diễn viên chính xuất sắc) và Brendan Fraser (Nam diễn viên chính xuất sắc). Bốn gương mặt đại diện cho các màu da, sắc tộc, độ tuổi khác nhau nhưng cuộc đời và sự nghiệp của họ kể cho khán giả cùng một câu chuyện: đừng bao giờ bỏ cuộc.

Họ đều là những gương mặt đã qua độ tuổi 50, nhận đề cử Oscar đầu tiên trong sự nghiệp và chiến thắng. Một phần thưởng không chỉ ghi nhận màn hóa thân xuất thần của họ trong một tác phẩm cụ thể, mà là sự tôn vinh những con người kiên cường ấy vì đã không bỏ cuộc. Câu chuyện bị Hollywood ruồng bỏ, hơn ba thập kỷ lay lắt trên màn ảnh bằng những vai diễn mờ nhạt của Quan Kế Huy là điều khán giả chỉ được biết sau khi anh đã giành chiến thắng tại Quả cầu Vàng 2023.

Thanh xuân của Brendan Fraser gắn liền với những thập kỷ hoàng kim của Hollywood. Nhưng bước qua đỉnh cao sự nghiệp, Fraser cũng từng nếm trải các biến cố, từng bị chôn vùi, bị quên lãng trong bệnh tật, trong sự quay lưng của ngành công nghiệp điện ảnh. Nhưng The Whale đã đưa Brendan Fraser trở lại trong những lời tung hô của khán giả và sự công nhận của giới phê bình. Trên sân khấu lễ trao giải Oscar lần thứ 95, Fraser đã ví mình như một con cá voi - phải lặn tới những tầng đại dương sâu nhất trước khi tìm được đường ngoi lên, chuẩn bị cho một cú bung mình tuyệt đẹp khỏi mặt nước.

Tại Oscar 2023, Dương Tử Quỳnh đã ghi tên mình vào lịch sử điện ảnh khi là nữ diễn viên gốc Á đầu tiên chiến thắng giải thưởng Nữ diễn viên chính xuất sắc. Chiến thắng càng ngọt ngào khi vai diễn mang đến thành công ấy cho Dương Tử Quỳnh lại là một người mẹ biết nói lời xin lỗi con gái mình trong Everything Everywhere All at Once. Và khoảnh khắc cái tên Dương Tử Quỳnh được xướng lên, nữ diễn viên biết rằng ở quê nhà Malaysia, cô có một người mẹ đang dõi theo, và tự hào về mình.

Trên sân khấu Oscar, Dương Tử Quỳnh đã có một bài phát biểu ngắn gọn nhưng ấm áp và chạm tới hàng tỷ trái tim và viral toàn cầu - như Variety nhận xét. Bài phát biểu có đoạn: "Gửi tới những cô bé, cậu bé nhìn giống tôi đang xem chương trình này vào đêm nay, đây là biểu tượng của hy vọng và những điều có thể. Đây là bằng chứng cho thấy hãy mơ lớn, bởi những giấc mơ lớn sẽ thành sự thật. Và các quý cô, đừng để ai nói với các bạn rằng bạn đã qua giai đoạn đỉnh cao của mình. Đừng bao giờ bỏ cuộc".

"Tôi muốn dành giải thưởng này tới mẹ mình, tới mọi người mẹ trên thế gian này. Bởi họ là những siêu anh hùng thực thụ, và nếu không có họ, sẽ chẳng ai trong chúng ta có thể hiện diện ở đây đêm nay. Mẹ tôi đã 84 tuổi rồi, và tôi sẽ mang phần thưởng này về cho bà. Lúc này mẹ đang xem truyền hình trực tiếp tại Malaysia với gia đình và bạn bè của chúng tôi. Con yêu mọi người. Con đang mang phần thưởng này về với mọi người".

Oscar dù vậy, vẫn quá an toàn

Hồi 2021, cái tát trời giáng Will Smith giành cho Chris Rock từng "cứu rating" của Lễ trao giải Oscar lần thứ 94. Nhưng nó cũng đồng thời là khoảnh khắc tai tiếng làm hoen ố danh tiếng của giải thưởng - khi một hành động bạo lực đã làm lu mờ mục đích tôn vinh cái đẹp của chương trình. Một năm đã qua đi, nhưng mấy ai còn nhớ tác phẩm giành giải thưởng Phim xuất sắc của Oscar 2022 là CODA? Vài ngày trước thềm lễ trao giải lần thứ 95, người ta vẫn nhai lại câu chuyện Will Smith xin lỗi nhưng Chris Rock chưa tha thứ.

Có thể vì vậy mà ban tổ chức lễ trao giải Oscar năm nay không tìm kiếm sự đổi mới mà là một quy trình vận hành có thể cũ kỹ nhưng an toàn. Tất nhiên, ta vẫn thấy đây đó những nỗ lực "đổi gió" như thay thảm đỏ thành thảm-màu-champagne hay tường thuật trực tiếp miễn phí lễ trao giải, nhưng là phiên bản tối giản dành cho người khiếm thính, trên YouTube. Nếu việc đổi màu thảm trải chỉ khiến các MC mệt mỏi khi phải nhớ cụm từ "thảm champagne" thay vì thảm đỏ, thì nỗ lực còn lại khiến khán giả được một phen tưởng bở rồi chưng hửng.

Xu hướng tìm kiếm sự an toàn của AMPAS thể hiện ở việc họ mời Jimmy Kimmel trở lại với vai trò người chủ trì chương trình. Anh từng thành công dẫn dắt buổi lễ trao giải Oscar của các năm 2017 và 2018. Trong lần thứ ba trở lại với Oscar, Kimmel tiếp tục mang đến cho khán giả một bài diễn văn chào mừng phóng khoáng và hài hước - anh chọc người này một chút, mỉa mai người kia một tẹo. Và cũng như mọi năm, vài miếng hài khiến khán phòng rộ lên tiếng cười, trong khi những miếng hài khác lại khiến họ nhăn mặt.

Lễ trao giải Oscar năm nay đã từ bỏ cách làm "độc lạ" - trao trước một số hạng mục phụ rồi phát lại băng ghi hình bài phát biểu nhận giải của người chiến thắng từng bị phản ứng dữ dội khi thử nghiệm hồi năm ngoái. Họ quay về lối làm truyền thống, với các giải thưởng đều được công bố, trao và nhận trực tiếp trên sân khấu một cách ngắn gọn và nhanh chóng. Xen lẫn là các màn trình diễn các ca khúc nhạc phim từ dàn sao nổi tiếng.

Về mặt tổng thể, diễn biến lễ trao giải Oscar lần thứ 95 quen thuộc, gần gũi với khán giả. Nó gợi nhắc kịch bản các đêm trao giải Oscar vào cái thời chương trình còn ở đỉnh cao danh tiếng - tất nhiên ngoại trừ việc khán giả đã chẳng còn mặn mà.